همه رئیسان مجلس جمهوری اسلامی
رقابت بر سر ریاست در مجلس سوم، پنجم، هشتم، نهم و دهم جدی بود. در مجالس دیگر، معمولا یك طیف اكثریت را به دست میآورد و مشخص بود كه ریاست به فردی از همان جناح می‌رسد.
روزنامه شرق - مهسا جزینی: رقابت بر سر ریاست در مجلس سوم، پنجم، هشتم، نهم و دهم جدی بود. در مجالس دیگر، معمولا یك طیف اكثریت را به دست میآورد و مشخص بود كه ریاست به فردی از همان جناح می‌رسد.
درباره آن فرد هم از قبل اجماع صورت می‌گرفت و برای همین حتی كار به رقابت درون‌جناحی هم نمی‌رسید، مگر مجلس هشتم و نهم كه رقابت حدادعادل و لاریجانی درون‌گروهی، اما جدی بود. رقابت بین طیف اصولگرای حامی دولت و مقابل دولت وقت، به پیروزی لاریجانی منجر شد.
دکتر یدالله سحابی، رئیس سنی اولین مجلس پس از انقلاب در تیرماه سال ٥٩، ٧٥ سال داشت. او از اولین دارندگان مدرک دکترای علوم و از پیشگامان علم زمین‌شناسی در ایران، سال‌های زیادی را پیش از انقلاب در زندان به سر برده بود. رئیس وقت زندان قصر علاوه بر اینكه از ادب و منش سحابی در زندان تعریف می‌كند، به یاد میآورد كه نامه‌های كارشناسی‌ای در حوزه زمین‌شناسی از بیرون برای سحابی در زندان ارسال می‌شد و سحابی در زندان آنها را بررسی می‌كرد و پاسخ می‌داد. سحابی در دولت موقت به نخست‌وزیری مهدی بازرگان که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ تشکیل شد، سمت وزیر مشاور را داشت.
از دیگر پست‌های سیاسی سحابی پس از انقلاب، عضویت در شورای انقلاب و ریاست سنی دوره اول مجلس شورای اسلامی بود. محمود دعایی، نماینده مجلس اول، درباره سحابی گفته است: «رئیس سنی مجلس اول، مرحوم دکتر یدالله سحابی، شخص بسیار وارسته‌ای بود. فارغ از خطوط و جریان‌های سیاسی و اتهاماتی که می‌زدند، همه حرمت ایشان را نگه می‌داشتند و واقعا انسان برجسته و شایسته‌ای بود. تا زمانی که اعتبارنامه‌ها تصویب شد و مجلس قانونمند شد و می‌توانست مصوبه داشته باشد و تصمیم بگیرد، فاصله زیادی سپری شد و در این فاصله هم آقای سحابی مجلس را انصافا خوب اداره کرد».
هاشمی‌رفسنجانی در ٤٢سالگی، نخستین رئیس قانونی نخستین مجلس جمهوری اسلامی ایران شد. او عضو شورای انقلاب و هیأت مؤسس حزب جمهوری اسلامی بود و نخستین قانون انتخابات پس از انقلاب با مشارکت او تدوین شده بود. هاشمی نامزد ائتلاف بزرگ (جامعه روحانیت و حزب جمهوری اسلامی) بود كه توانسته بودند اكثریت مجلس اول را به دست آورند. هاشمی تقریبا بدون رقیب جدی رئیس مجلس اول شد. از ۱۹۶ رأی اخذ‌شده، هاشمی‌رفسنجانی ۱۴۶ رأی کسب کرد، حبیبی ۲۰ رأی، گلزاده‌غفوری ۱۵ رأی، بازرگان ۱۲ رأی و سه رأی ممتنع هم وجود داشت.
در مجلس دوم سعید امانی با ۷۲ سال سن بر صندلی ریاست سنی مجلس نشست. هاشمی به‌عنوان تنها کاندیدای ریاست موقت مجلس دوم از ۲۰۵ نماینده حاضر در جلسه، ۱۹۶ رأی موافق کسب کرد و ۹ رأی ممتنع گرفت و بعد از انتخابات هیأترئیسه دائم هم با کسب ۱۸۱ رأی از مجموع ۱۸۹ رأی ریخته‌شده تا آخر آن دوره رئیس مجلس ماند. در مجلس سوم محمدحسین چهرگانی‌‌انزابی رئیس سنی شد؛ ولی باز هم در رأی‌گیری، هاشمی رئیس موقت و دائم مجلس سوم شد. از ۲۲۷ نماینده حاضر، ۲۲۳ نفر به هاشمی رأی دادند و چهار نفر هم برگه سفید در گلدان‌ها انداختند.
محمود دعایی، نماینده شش دوره مجلس، درباره هاشمی گفته است: «شخصیت آقای هاشمی محبوب و جاافتاده بود. یادم هست وقتی که رفراندوم جمهوری اسلامی برگزار شد، نامزد انتخابی مرحوم آیت‌الله مطهری برای ریاست‌جمهوری، آقای هاشمی‌رفسنجانی بود و در مجلسی هم گفته بود که آقای هاشمی تو یک رأی پیش من داری؛ یعنی ایشان از نظر محبوبیت و پذیرش موقعیت خوبی داشت و طبیعی بود که ریاست مجلس به او برسد.
اداره موفق مجلس اول از سوی ایشان باعث شد که در مجلس دوم هم خود‌به‌خود ایشان برای ریاست مجلس مطرح شود و رقابتی در نگیرد؛ به ویژه که مجلس دوم هم پالایش شده بود و گروه‌هایی که اسم لیبرال رویشان گذاشته شده بود، دیگر نیامدند یا رأی نیاوردند و اکثریت قاطع را ائتلاف بزرگ روحانیت و حزب جمهوری اسلامی داشت و این به موقعیت برتر آقای هاشمی کمک می‌کرد. به‌هر‌حال ایشان موقعیت‌های دیگری هم داشت که برای پیشبرد مسئولیت‌هایش در آن سمت‌ها، حضورش به عنوان رئیس مجلس نوعی کمک بود».
هاشمی‌رفسنجانی تا سال ٦٨ رئیس مجلس سوم بود؛ اما با انتخابش به عنوان رئیس‌جمهوری، مهدی كروبی جای او را در صندلی ریاست مجلس گرفت.
در مجلس سوم نیروهای طیف چپ، یعنی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و مجمع روحانیون مبارز- دست بالا را داشتند. طبیعی بود كه بعد از رفتن هاشمی، ریاست مجلس به فردی از این طیف برسد. مهدی كروبی كه در آن زمان ٥٢ساله با سابقه ریاست بنیاد شهید بود، با ١٤٥ رأی موافق به ریاست مجلس انتخاب شد. آیا كروبی رقیبی جدی در برابر خود داشت؟
پاسخ آن هم مثبت است و هم منفی. اگرچه جامعه روحانیت مبارز و طیف راست در مجلس سوم در اقلیت بودند؛ اما علی‌اكبر ناطق‌نوری با ٩٢ رأی، دوم شده بود. محمود دعایی معتقد است كه در آن زمان نوعی حرمت‌گذاری به روحانیت مطرح بود: «نمایندگان دوره سوم شخصیت‌هایی بودند که شایستگی ریاست مجلس را داشتند؛ اما حرمت‌گذاری به روحانیت باعث می‌شد که شخصی مانند آقای کروبی برای ریاست مجلس در اولویت باشد».
آغاز مجلس چهارم با ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی و رد گسترده نیروهای طیف چپ، به‌ویژه مجمع روحانیون مبارز همراه بود. هفتم خرداد ۱۳۷۱، محمدباقر مهدوی‌كرمانی، رئیس سنی مجلس چهارم شد؛ ولی در انتخابات هیأترئیسه، ناطق‌نوری كه در رقابت با كروبی در مجلس سوم، شكست خورده بود، در ٤٩سالگی با ١٩١ رأی به ریاست مجلس پنجم رسید.
در مجلس پنجم طیف چپ توانست اقلیت منسجمی را به دست آورد و برای همین برای انتخابات مجلس نامزد معرفی كرد. او كسی نبود به‌جز عبدالله نوری. در مقایسه با در‌اقلیت‌بودن طیف چپ، اما عبدالله نوری رأی نسبتا خوبی در مقایسه با نماینده اكثریت به دست آورد؛ اگرچه به ریاست مجلس نرسید. ناطق ۱۳۲ رأی و عبدالله نوری ۱۰۵ رأی گرفت.
در مجلس ششم، اصلاح‌طلبان اكثریت مجلس را به دست گرفتند و بیشتر صندلی‌ها به حزب تازه‌تأسیس مشاركت رسید؛ با‌این‌حال تصمیم بر آن شد كه ریاست مجلس نه به فردی از حزب مشاركت كه به یك اصلاح‌طلب میانه‌رو‌تر برسد. همان زمان بحث‌های دیگری هم مطرح بود؛ مثل اینكه چه خوب است كه برای نخستین‌بار، ریاست مجلس به یك غیر معمم برسد. مهدی كروبی، رئیس مجمع روحانیون مبارز، این بار در ٦٢سالگی رئیس مجلس شد.
مجلس هفتم یكدست اصولگرا بود. اصلاح‌طلبان ردصلاحیت‌شده از ورود به مجلس باز مانده بودند. حدادعادل، در ٥٩سالگی با ١٩٦ رأی به ریاست مجلس هفتم رسید.
در مجلس هشتم رقابتی جدی بین حدادعادل و علی لاریجانی در گرفت؛ اگرچه هر دو به طیف اصولگرا تعلق داشتند؛ اما رقابتشان در نسبت نزدیكی و دوریشان به دولت احمدی‌نژاد تعریف می‌شد. لاریجانی بعد از اختلاف با احمدی‌نژاد بر سر چگونگی هدایت پرونده هسته‌ای از دبیری شورای‌عالی امنیت ملی استعفا داده بود و از قم به مجلس راه یافت؛ در‌حالی‌كه حداد سرلیست اصولگرایان تهران بود. ریاست حداد بر مجلس هفتم گویا تجربه چندان دلچسبی نبود كه علی لاریجانی در مجلس اصولگرا ۱۷۷ رأی و حدادعادل ۸۹ رأی گرفت. لاریجانی كه متولد ١٣ خرداد است، در آن هنگام ٥١ساله بود.
علی لاریجانی همچنان دو دوره بعد هم به ریاست مجلس رسید. حدادعادل در مجلس نهم هم باز از لاریجانی شكست خورد. با این وصف لاریجانی تاكنون سه دوره رئیس مجلس بوده است. در‌صورتی‌كه بتواند این چهار سال ریاست را به اتمام برساند، ركورد هاشمی‌رفسنجانی را زده است.
علی لاریجانی در یك نگاه
علی لاریجانی زاده ۱۳ خرداد ۱۳۳۶ در نجف است و پیش‌از‌این رئیس سازمان صداوسیما و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشور بوده است. فرزند آیت‌الله میرزا هاشم آملی، نوه دختریِ سیدمحسن نبوی‌اشرفی و داماد شهید مرتضی مطهری است. برادران او هم چهره‌های شناخته‌شده‌ای هستند. محمد‌جواد، با خواندن ریاضی در یك دوره رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی بود. او علاوه بر معاونت بین‌الملل و دبیری ستاد حقوق بشر قوه قضائیه، رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی نیز هست.
یکی دیگر از برادران او، صادق، استاد حوزه علمیه قم و عضو شورای نگهبان و مجلس خبرگان شد و هم‌اکنون رئیس قوه قضائیه است. باقر پزشک است و رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران شد. فاضل نیز کارمند وزارت امور خارجه و از دیپلمات‌های جمهوری اسلامی و رئیس دانشگاه آزاد واحد آیت‌الله آملی است. خواهر علی لاریجانی، همسر مصطفی محقق‌داماد است. علی لاریجانی در ۲۰سالگی با «فریده» دختر ۱۵ساله استاد مرتضی مطهری ازدواج کرد. او چهار فرزند، دو دختر با نام‌های فاطمه و سارا و دو پسر با نام‌های مرتضی و محمدرضا دارد.
درباره آن فرد هم از قبل اجماع صورت می‌گرفت و برای همین حتی كار به رقابت درون‌جناحی هم نمی‌رسید، مگر مجلس هشتم و نهم كه رقابت حدادعادل و لاریجانی درون‌گروهی، اما جدی بود. رقابت بین طیف اصولگرای حامی دولت و مقابل دولت وقت، به پیروزی لاریجانی منجر شد.
دکتر یدالله سحابی، رئیس سنی اولین مجلس پس از انقلاب در تیرماه سال ٥٩، ٧٥ سال داشت. او از اولین دارندگان مدرک دکترای علوم و از پیشگامان علم زمین‌شناسی در ایران، سال‌های زیادی را پیش از انقلاب در زندان به سر برده بود. رئیس وقت زندان قصر علاوه بر اینكه از ادب و منش سحابی در زندان تعریف می‌كند، به یاد میآورد كه نامه‌های كارشناسی‌ای در حوزه زمین‌شناسی از بیرون برای سحابی در زندان ارسال می‌شد و سحابی در زندان آنها را بررسی می‌كرد و پاسخ می‌داد. سحابی در دولت موقت به نخست‌وزیری مهدی بازرگان که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ تشکیل شد، سمت وزیر مشاور را داشت.
از دیگر پست‌های سیاسی سحابی پس از انقلاب، عضویت در شورای انقلاب و ریاست سنی دوره اول مجلس شورای اسلامی بود. محمود دعایی، نماینده مجلس اول، درباره سحابی گفته است: «رئیس سنی مجلس اول، مرحوم دکتر یدالله سحابی، شخص بسیار وارسته‌ای بود. فارغ از خطوط و جریان‌های سیاسی و اتهاماتی که می‌زدند، همه حرمت ایشان را نگه می‌داشتند و واقعا انسان برجسته و شایسته‌ای بود. تا زمانی که اعتبارنامه‌ها تصویب شد و مجلس قانونمند شد و می‌توانست مصوبه داشته باشد و تصمیم بگیرد، فاصله زیادی سپری شد و در این فاصله هم آقای سحابی مجلس را انصافا خوب اداره کرد».
هاشمی‌رفسنجانی در ٤٢سالگی، نخستین رئیس قانونی نخستین مجلس جمهوری اسلامی ایران شد. او عضو شورای انقلاب و هیأت مؤسس حزب جمهوری اسلامی بود و نخستین قانون انتخابات پس از انقلاب با مشارکت او تدوین شده بود. هاشمی نامزد ائتلاف بزرگ (جامعه روحانیت و حزب جمهوری اسلامی) بود كه توانسته بودند اكثریت مجلس اول را به دست آورند. هاشمی تقریبا بدون رقیب جدی رئیس مجلس اول شد. از ۱۹۶ رأی اخذ‌شده، هاشمی‌رفسنجانی ۱۴۶ رأی کسب کرد، حبیبی ۲۰ رأی، گلزاده‌غفوری ۱۵ رأی، بازرگان ۱۲ رأی و سه رأی ممتنع هم وجود داشت.
در مجلس دوم سعید امانی با ۷۲ سال سن بر صندلی ریاست سنی مجلس نشست. هاشمی به‌عنوان تنها کاندیدای ریاست موقت مجلس دوم از ۲۰۵ نماینده حاضر در جلسه، ۱۹۶ رأی موافق کسب کرد و ۹ رأی ممتنع گرفت و بعد از انتخابات هیأترئیسه دائم هم با کسب ۱۸۱ رأی از مجموع ۱۸۹ رأی ریخته‌شده تا آخر آن دوره رئیس مجلس ماند. در مجلس سوم محمدحسین چهرگانی‌‌انزابی رئیس سنی شد؛ ولی باز هم در رأی‌گیری، هاشمی رئیس موقت و دائم مجلس سوم شد. از ۲۲۷ نماینده حاضر، ۲۲۳ نفر به هاشمی رأی دادند و چهار نفر هم برگه سفید در گلدان‌ها انداختند.
محمود دعایی، نماینده شش دوره مجلس، درباره هاشمی گفته است: «شخصیت آقای هاشمی محبوب و جاافتاده بود. یادم هست وقتی که رفراندوم جمهوری اسلامی برگزار شد، نامزد انتخابی مرحوم آیت‌الله مطهری برای ریاست‌جمهوری، آقای هاشمی‌رفسنجانی بود و در مجلسی هم گفته بود که آقای هاشمی تو یک رأی پیش من داری؛ یعنی ایشان از نظر محبوبیت و پذیرش موقعیت خوبی داشت و طبیعی بود که ریاست مجلس به او برسد.
اداره موفق مجلس اول از سوی ایشان باعث شد که در مجلس دوم هم خود‌به‌خود ایشان برای ریاست مجلس مطرح شود و رقابتی در نگیرد؛ به ویژه که مجلس دوم هم پالایش شده بود و گروه‌هایی که اسم لیبرال رویشان گذاشته شده بود، دیگر نیامدند یا رأی نیاوردند و اکثریت قاطع را ائتلاف بزرگ روحانیت و حزب جمهوری اسلامی داشت و این به موقعیت برتر آقای هاشمی کمک می‌کرد. به‌هر‌حال ایشان موقعیت‌های دیگری هم داشت که برای پیشبرد مسئولیت‌هایش در آن سمت‌ها، حضورش به عنوان رئیس مجلس نوعی کمک بود».
هاشمی‌رفسنجانی تا سال ٦٨ رئیس مجلس سوم بود؛ اما با انتخابش به عنوان رئیس‌جمهوری، مهدی كروبی جای او را در صندلی ریاست مجلس گرفت.
در مجلس سوم نیروهای طیف چپ، یعنی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و مجمع روحانیون مبارز- دست بالا را داشتند. طبیعی بود كه بعد از رفتن هاشمی، ریاست مجلس به فردی از این طیف برسد. مهدی كروبی كه در آن زمان ٥٢ساله با سابقه ریاست بنیاد شهید بود، با ١٤٥ رأی موافق به ریاست مجلس انتخاب شد. آیا كروبی رقیبی جدی در برابر خود داشت؟
پاسخ آن هم مثبت است و هم منفی. اگرچه جامعه روحانیت مبارز و طیف راست در مجلس سوم در اقلیت بودند؛ اما علی‌اكبر ناطق‌نوری با ٩٢ رأی، دوم شده بود. محمود دعایی معتقد است كه در آن زمان نوعی حرمت‌گذاری به روحانیت مطرح بود: «نمایندگان دوره سوم شخصیت‌هایی بودند که شایستگی ریاست مجلس را داشتند؛ اما حرمت‌گذاری به روحانیت باعث می‌شد که شخصی مانند آقای کروبی برای ریاست مجلس در اولویت باشد».
آغاز مجلس چهارم با ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی و رد گسترده نیروهای طیف چپ، به‌ویژه مجمع روحانیون مبارز همراه بود. هفتم خرداد ۱۳۷۱، محمدباقر مهدوی‌كرمانی، رئیس سنی مجلس چهارم شد؛ ولی در انتخابات هیأترئیسه، ناطق‌نوری كه در رقابت با كروبی در مجلس سوم، شكست خورده بود، در ٤٩سالگی با ١٩١ رأی به ریاست مجلس پنجم رسید.
در مجلس پنجم طیف چپ توانست اقلیت منسجمی را به دست آورد و برای همین برای انتخابات مجلس نامزد معرفی كرد. او كسی نبود به‌جز عبدالله نوری. در مقایسه با در‌اقلیت‌بودن طیف چپ، اما عبدالله نوری رأی نسبتا خوبی در مقایسه با نماینده اكثریت به دست آورد؛ اگرچه به ریاست مجلس نرسید. ناطق ۱۳۲ رأی و عبدالله نوری ۱۰۵ رأی گرفت.
در مجلس ششم، اصلاح‌طلبان اكثریت مجلس را به دست گرفتند و بیشتر صندلی‌ها به حزب تازه‌تأسیس مشاركت رسید؛ با‌این‌حال تصمیم بر آن شد كه ریاست مجلس نه به فردی از حزب مشاركت كه به یك اصلاح‌طلب میانه‌رو‌تر برسد. همان زمان بحث‌های دیگری هم مطرح بود؛ مثل اینكه چه خوب است كه برای نخستین‌بار، ریاست مجلس به یك غیر معمم برسد. مهدی كروبی، رئیس مجمع روحانیون مبارز، این بار در ٦٢سالگی رئیس مجلس شد.
مجلس هفتم یكدست اصولگرا بود. اصلاح‌طلبان ردصلاحیت‌شده از ورود به مجلس باز مانده بودند. حدادعادل، در ٥٩سالگی با ١٩٦ رأی به ریاست مجلس هفتم رسید.
در مجلس هشتم رقابتی جدی بین حدادعادل و علی لاریجانی در گرفت؛ اگرچه هر دو به طیف اصولگرا تعلق داشتند؛ اما رقابتشان در نسبت نزدیكی و دوریشان به دولت احمدی‌نژاد تعریف می‌شد. لاریجانی بعد از اختلاف با احمدی‌نژاد بر سر چگونگی هدایت پرونده هسته‌ای از دبیری شورای‌عالی امنیت ملی استعفا داده بود و از قم به مجلس راه یافت؛ در‌حالی‌كه حداد سرلیست اصولگرایان تهران بود. ریاست حداد بر مجلس هفتم گویا تجربه چندان دلچسبی نبود كه علی لاریجانی در مجلس اصولگرا ۱۷۷ رأی و حدادعادل ۸۹ رأی گرفت. لاریجانی كه متولد ١٣ خرداد است، در آن هنگام ٥١ساله بود.
علی لاریجانی همچنان دو دوره بعد هم به ریاست مجلس رسید. حدادعادل در مجلس نهم هم باز از لاریجانی شكست خورد. با این وصف لاریجانی تاكنون سه دوره رئیس مجلس بوده است. در‌صورتی‌كه بتواند این چهار سال ریاست را به اتمام برساند، ركورد هاشمی‌رفسنجانی را زده است.
علی لاریجانی در یك نگاه
علی لاریجانی زاده ۱۳ خرداد ۱۳۳۶ در نجف است و پیش‌از‌این رئیس سازمان صداوسیما و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشور بوده است. فرزند آیت‌الله میرزا هاشم آملی، نوه دختریِ سیدمحسن نبوی‌اشرفی و داماد شهید مرتضی مطهری است. برادران او هم چهره‌های شناخته‌شده‌ای هستند. محمد‌جواد، با خواندن ریاضی در یك دوره رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی بود. او علاوه بر معاونت بین‌الملل و دبیری ستاد حقوق بشر قوه قضائیه، رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی نیز هست.
یکی دیگر از برادران او، صادق، استاد حوزه علمیه قم و عضو شورای نگهبان و مجلس خبرگان شد و هم‌اکنون رئیس قوه قضائیه است. باقر پزشک است و رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران شد. فاضل نیز کارمند وزارت امور خارجه و از دیپلمات‌های جمهوری اسلامی و رئیس دانشگاه آزاد واحد آیت‌الله آملی است. خواهر علی لاریجانی، همسر مصطفی محقق‌داماد است. علی لاریجانی در ۲۰سالگی با «فریده» دختر ۱۵ساله استاد مرتضی مطهری ازدواج کرد. او چهار فرزند، دو دختر با نام‌های فاطمه و سارا و دو پسر با نام‌های مرتضی و محمدرضا دارد.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر