پايان تلخ «گمارده» نفتی
وزير نفت عربستان به دستور مستقيم پادشاه بركنار و فرد دوم نفتي اين كشور جايگزين وي شد. اين خبري است كه بازار نفت جهان را گرم كرده و لحظهبهلحظه دست به دست ميچرخد و تحليلهاي گوناگوني در مورد آن از گوشه و كنار ارائه ميشود. دامنه حرفوحديثها پيرامون اين واقعه بسيار گسترده است.
از اختلافنظر علی النعیمی، وزیر نفت پیشین عربستان و فاشكردن چند جمله گرفته تا نزديكي خالدالفالح، وزیر پیشین بهداشت عربستان كه اكنون سكاندار وزارت انرژی، صنعت و منابع زیرزمینی با محمد بن سلمان، وليعهد اين كشور. النعیمی که بیش از دو دهه بر مسند وزارت نفت عربستان قرار داشت، یکی از چهرههای اصلی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به شمار میرفت اما نفوذ وی بهتازگی به دلیل قدرتگرفتن محمد بن سلمان، پسر پادشاه سعودی محدود شده بود. به گزارش «ايسنا»، الفالح پیش از انتخابشدن بهعنوان وزیر بهداشت عربستان، برای سالها سمت مدیرعاملی شرکت دولتی نفت سعودی آرامکو را بر عهده داشت اما اکنون امین ناصر، مدیرعاملی شرکت سعودی آرامکو را بر عهده دارد.
النعیمی هم در دو دهه پیش، قبل از اینکه بر مسند وزارت نفت عربستان تکیه بزند، سمت ریاست آرامکو را در اختیار داشت. چندیپیش ملک سلمان، پسرش شاهزاده محمد را بهعنوان قدرتمندترین فرد در زمینه تصمیمگیریهای اقتصادی و انرژی انتخاب کرد و شورای عالی نفت را که پیشتر درباره سیاستهای نفتی تصمیمگیری میکرد، منحل کرد. شاهزاده محمد، اکنون ریاست کمیته توسعه اقتصادی و شورای جدید نظارت بر آرامکو را بر عهده دارد. بیشتر ناظران سعودی همچنان پیشبینی میکردند که پس از بازنشستگی النعیمی، الفالح بهعنوان وزیر نفت انتخاب میشود؛ شاهزاده عبدالعزیز، معاون وزیر نفت نیز دومین گزینه احتمالی برای وزارت نفت به شمار میرفت.
به گزارش رویترز، ملک سلمان بهتازگي دستور ترمیم کابینه سعودی و تغییر ساختاری برخی وزارتخانههای دولتی را صادر کرد. به موجب فرمان ملک سلمان، وزیران انرژی، نفت، آب، حملونقل، بازرگانی، امور اجتماعی، بهداشت و حج نیز برکنار شدند و یک کمیسیون جدید نیز با عنوان کمیسیون فرهنگی و تفریحی در این کشور تأسیس شد. اما با اين حال به گفته برخي كارشناسان، تغييري در سياستهاي اقتصادي اين كشور كه از نفت تغذيه ميكند، حاصل نخواهد شد و اين جابهجايي تنها تغيير در ميان مجريان است و سياستهاي نفتي اين كشور را تحتتأثير قرار نخواهد داد.
تغييري در سياستهاي نفتي عربستان ايجاد نميشود
محمدعلی خطیبی، مدیر پيشين امور بینالملل شرکت ملی نفت در گفتوگوي خود با «شرق» در اين رابطه ميگويد: «اين جابهجايي هيچ تغييري در سياستهاي نفتي عربستان ايجاد نخواهد كرد، زيرا در سيستم اين كشور، وزرا چندان نقشي در سياستها ندارند و سياستهاي نفتي اين كشور با نظر مستقيم پادشاه عربستان تنظيم ميشود و وزارت نفت فقط يك مجري براي آن سياستهاست».
تأثيرپذيري عربستان از آمريكا
خطيبي با تأكيد بر اينكه عربستان كشوري است كه سياستهاي آن متأثر از سياستهاي قدرتهاي بزرگ جهاني بهويژه آمريكاست، ادامه ميدهد: «براي كشورهاي بزرگ مصرفكننده غربي، امنيت انرژي و عرضه بسيار اهميت دارد. عربستان كليديترين كشوري است كه ميتواند اين امنيت را در اين كشور ايجاد كند. بنابراين از عربستان خواسته ميشود امنيت انرژي را فراهم كند و بازار را به سمت و سويي ببرد كه آنها ميخواهند. اين خواستهها در نهايت با كمي چكشكاري از سوي پادشاه بهعنوان تصميمگيرنده و وزارت نفت بهعنوان مجري، به اجرا گذاشته ميشود».
او البته به اين نكته نيز اشاره ميكند كه يك مجري ميتواند در اجرا كمي مؤثر باشد، اما سياستها را نميتواند تغيير دهد. اين سياستها، تعيينشده و ديكتهشده است. از او درباره علت جابهجايي مجرياني كه فقط امر ديكتهشده را به اجرا ميگذارند، ميپرسم. ميگويد: «با رويكارآمدن خاندان بن سلمان، تغييرات گستردهاي در همه بخشهاي اين كشور ايجاد شده و اين امر فقط معطوف به وزارت نفت نيست. بنابراين آنچه مدنظر خاندان سلطنتي عربستان است، تغيير گسترده در سيستمهاي دولتي اين كشور است».
اختلاف نظر النعيمي و بن سلمان در نشست دوحه
اين كارشناس نفت با نگاهي به بيماري ملك سلمان، ادامه ميدهد: «با حضور پادشاهي كه اغلب بيمار است، اكنون كارها به دست وليعهد محمد بن سلمان افتاده و در واقع اين فرد، تعزيهگردان اين ماجراست. چنديپيش شنيده شد كه در نشست دوحه، النعيمي موافقت خود را با فريز نفتي اعلام كرد، اما در نهايت بن سلمان، با مخالفت خود اين تصميم را كنار گذاشت. در حقيقت اختلاف نظری ميان وزير نفت پيشين و وليعهد وجود داشته اما به عقيده من این امر نميتواند دليل كافي براي بركناري النعيمي بوده باشد».
او ميافزايد: «تغيير مجريان ميتواند در راستاي همسويي بيشتر وزرا با كابينه جديد اين كشور باشد. الفالح، بهعنوان فرد دوم نفتي اين كشور كه اكنون با تغيير جايگاه، فرد اول نفت اين كشور شده است، مجري امين و مطمئنتري از نظر بنسلمان است. او سابقه طولاني در صنعت نفت اين كشور دارد و اكنون هم بار سنگيني را بر دوش نخواهد كشيد زيرا از پيشتر تجربيات كافي با خود به همراه دارد».
پول نفت، ابزار بدهبستان سياسي در عربستان
از او درباره تغيير سياستهاي اقتصادي اين كشور از وابستگي به درآمدهاي نفتي ميپرسم. او در پاسخ ميگويد: «كاهش وابستگي به درآمدهاي نفتي فرايندي طولاني است، اما عربستان درآمد جايگزيني براي نفت ندارد. عربستان از طريق درآمدهاي نفتي، در بدهبستانهاي سياسي بسيار هزينه ميكند. در واقع پول ابزار مهمي براي اين كشور است كه بهسادگي و به اين زودي از طريق ديگري جز نفت براي اين كشور حاصل نخواهد شد. عربستان در بسياري از كشورها بهويژه در منطقه، باج ميدهد و سياستهاي خود را پيش ميبرد. اگر اين كشور از درآمدهاي نفتي چشمپوشي كند، بايد جايگزين قدري براي پوشش اين درآمدها براي خود بيابد».
پاكسازي وزرا با تغيير سلطنت
مدیر پيشين امور بینالملل شرکت ملی نفت با نگاهي به اختلاف نظر ميان خاندان سلطنتي عربستان، ميگويد: «اين جابهجاييها و پاكسازي ميان وزرا و مديران كلان كشور دور از انتظار نيست. به هر حال اين خاندان ميخواهد افراد امين خود را جايگزين افراد قبلي كند. اما با تمام اين تفاسير، با توجه به سيستم وابسته دولتي اين كشور به كشورهاي غربي بهويژه آمريكا، بعيد ميدانم اين كشور منهاي نظرات قدرتهاي بزرگ بتواند تغييرات ساختاري بزرگي در عربستان ايجاد كند». به گزارش بلومبرگ، علی النعیمی، وزیر نفت پیشین عربستان ریاست عصر طلایی نفت را در عربستان سعودی و اوپک برعهده داشت.
طبق اداره اطلاعات انرژی آمریکا این گروه نفتی در سال ٢٠١٤ و در زمان اوج قیمتهای نفت ١٠برابر افزایش قیمت را از زمان تأسیس تجربه کرد و به میزان یک تریلیون دلار درآمد کسب کرد. او همچنین یک دیپلمات زیرک بود. حمایت دو پادشاه عبدالعزیر و بن سلمان، او را به مرد شماره دو این کشور تبدیل کرده بود. درست مثل یک برادر بزرگ برای پادشاه که ناتنی بود. النعیمی پل متفاوتی با ایران و ونزوئلا در ١٩٩٠ داشت، سازماندهی یک رشته از کاهش تولیدکنندهها برای تنظیم قیمتها و در نهایت فرستادن آنها به بالای ١٠٠ دلار در هر بشکه. النعیمی در آخرین گردهمایی اوپک که در وین برگزار شد بیشترین خبرسازی را در جایی که گروه زیادی از روزنامهنگاران حاضر بودند، داشت.
او هر روز گزارشهای زیادی را از جلسات اوپک ارائه میکرد. او طبق عادت همیشگی سالهای اخیر، در پایتخت اتریش سریع راه میرفت. چند کلمه او در حین پیادهروی میتوانست قیمت نفت را جابهجا کند و در والاستریت نوسان ارزی ایجاد کند. او از ١٢سالگی به عنوان کارمند در شرکت نفت آرامکو کار کرده است؛ شرکتی پیشرو در عربستان سعودی که رتبه این شرکت در بین کمپانیهای تولیدکننده نفت را هم بالا برده است. او در سال ١٩٨٤ به پادشاه عربستان معرفی شد. برای چهار سال مدیر ارشد اجرائی آرامکو بود. در نهایت حکومت عربستان او را برای وزارت نفت در آگوست ١٩٩٥ برگزید. النعیمی بیشترین سابقه را در این سمت در اختیار داشته و البته مدافع طرح تولید بیشتر نفت خام، برای رقابت با آمریکا نیز هست.
او اغلب با وزرای همتای خود یعنی ونزوئلا و ایران موافق نبود که به دنبال قیمتهای بالا برای محدودیت تولید بودند. او نگران بود که استراتژی تولید نفت بیشتر حتی به قیمت اشباع تقاضای بازار متوقف شود. از وزیر کنونی نفت عربستان نیز بهعنوان مرد دوم نفت این کشور یاد میشود. از مناصب فالح میتوان از ریاست بر شرکت «پترون» که مجری طرح مشترک آرامکو و شرکت ملی نفت فیلیپین بود، نام برد. نقش فالح در گفتوگوهای نفتی کشورش با شرکتهای نفتی جهان قابل توجه ارزیابی و گفته میشود او در چهار قرارداد نفتی مهم عربستان با شرکتهای خارجی دخالت داشته است.
منابع محلی میگویند به دلیل پیشنیه فالح در بهانجامرساندن طرحهای توسعهای در آرامکو، به عنوان وزیر نفت منصوب شده است تا چارهای برای وضعیت کشور در دوران کنونی که نفت از قیمت مناسبی برخوردار نیست، بیندیشد. عربستان در سالهای اخیر با سیاست «قیمت عادلانه نفت» با افزایش بیسابقه تولید و ارائه تخفیفهای بالا به مشتریان، تلاش کرد تولیدکنندگان رقیب نفت را از گردونه رقابت خارج کند اما این امر باعث کاهش قیمت نفت و ضررهای کلان مالی به این کشور شده است.
ارسال نظر