آرایش سیاسی آینده ایران
شاداب تر از همیشه روبرویمان می نشیند، گپ و گفت با نتایج انتخابات هفتم آغاز می شود. بارها از مشارکت مردم فارغ از نوع گرایش سیاسی آنان و نیز تاکید مقام معظم رهبری بر صیانت از آرا و عملکرد دولت در این زمینه را ستایش می کند.
ویژه نامه نوروز روزنامه ایران - ابراهیم بهشتی: شاداب تر از همیشه روبرویمان می نشیند، گپ و گفت با نتایج انتخابات هفتم آغاز می شود. بارها از مشارکت مردم فارغ از نوع گرایش سیاسی آنان و نیز تاکید مقام معظم رهبری بر صیانت از آرا و عملکرد دولت در این زمینه را ستایش می کند اما دغدغه آینده را دارد. اینکه دستاوردهای ملی انتخابات به علت قصور و تقصیرهای فعالان سیاسی از هر دو جناح آسیب ببیند.
به اهمیت کارنامه دولت روحانی به ویژه در حوزه اقتصاد و اشتغال تاکید دارد و نتیجه قضاوت افکار عمومی درباره عملکرد کابینه «امید و تدبیر» را متغیری تعیین کننده در فرجام تحولات سیاسی ایران می داند.
اما اینها محور گفتگو با سعید حجاریان نیست. او این دلمشغولی های جدی خود را در تحلیل آرایش سیاسی جناح ها در ایران بیان می کند. آرایشی که پس از حوادث سال 88 مشخص شد که دگرگون شده اما شکل و شمایل جدید آن هنوز شفاف و مشخص نیست؛ هر چند انتخابات هفتم اسفند تا حدودی از صف بندی جناح ها ابهام زدایی کرد اما هنوز هم تحلیل واقع بینانه آنچه که ممکن است رخ دهد، دشوار است.
حجاریان با همان تیزبینی همیشگی خود و در قالب کلمات و جملاتی دور از مفاهیم سنگین تئوریک، وضعیت فعلی جناح ها را شرح می دهد و از روند احتمالی جابجایی در ائتلاف ها و مرزبندی های جناح ها سخن می گوید.
پیروزی قاطع اصلاح طلبان در پایتخت، سحرش نکرده و یادآور می شود که ایران فقط تهران نیست. پاشنه آشیل های ائتلاف پیروز را یادآور شده و راهکارهای موثری مانند تشکیل «پارلمان در سایه» را ارائه می دهد و از هر دو جناح می خواهد بزرگان شان در خارج از «بهارستان» فعال شوند و به مجلسی که تعداد «لیست اولی» ها و کم تجربه های آن زیاد است، تجارب خود را در قالب «برنامه» و توصیه منتقل کنند.
به اجماع جناح ها و حتی شورای نگهبان پیرامون نقص قانون انتخابات هم تاکید دارد و پیشنهاد حزبی شدن نظام انتخابات یعنی رأی هر ایرانی به 290 نماینده «بهارستان» را ارائه می کند، البته نه در قالب نوشتن 290 اسم بلکه رأی دادن به «آرم حزب» و سپس تقسیم کرسی های مجلس بر اساس درصد آرای هر حزب، مثلا حزبی با 30 درصد آرای مردم، 30 درصد کرسی ها را به دست آورد و نامزد مطلوب خود را به «بهارستان» بفرستد. گفتگو با نظریه پرداز نامی اصلاح طلبان را با هم می خوانیم.
به نظر می رسد صف بندی های سیاسی در ایران دچار دگرگونی هایی است؟
- بله؛ قدیم تر تقسیم بندی چپ و راست را داشتیم بعد شد اصلاح طلب و اصولگرا. با این حال از دوره دولت احمدی نژاد صفوف جناح راست به هم ریخت.
احمدی نژاد را می توان در اردوگاه اصولگرا تعریف کرد؟ خودش اصرار داشت که اصولگرا نیست.
- به هر حال، اصولگراها می گفتند احمدی نژاد از جناح ماست و از او حمایت کردند هم در مجلس هم از طریق صدا و سیما و سایر رسانه هایشان اما او ترکیب اصولگرایان را شقه کرد. سنتی ها کم کم دیدند از او مواضع عجیب و غریب سر می زند و از هاله نور و مدیریت جهانی سخن می گوید. آنها دیدند ادعاهای احمدی نزاد تناسبی با دیدگاه های روحانیت و راست سنتی ندارد.
برخی معتقدند فاصله گرفتن احمدی نژاد از روحانیت، هدفی برنامه ریزی شده بود؛ چنین برداشتی درست است؟
- بله، مثلا در ماجرای تحقیق و تفحص از دستگاه قضایی دیدید که آقای پالیزدار را آوردند و روند تخریبی و افشاگری ها را راه انداخت که مورد پسند روحانیون نبود. نیروهایی اطراف احمدی نژاد را گرفتند که سراغ «ایران گرایی» رفتند. ماجرای چفیه انداختن گردن «کوروش» و دعوت از خواننده های لس آنجلسی هم از دیگر کارهایی بود که به مذاق روحانیت و اصولگرایان سنتی خوش نیامد. بازخورد این کارها این شد که دیدیم حتی برخی مراجع و علمای بزرگ در قم اجازه دیدار به احمدی نژاد را ندادند.
سوای اختلاف نگاه ها، اقدام های عملی احمدی نژاد چه تاثیری در انشقاق درون اردوگاهی اصولگرایان داشت؟
- در میدان عمل هم این شکاف ایجاد شد. در حوزه اقتصاد، احمدی نژاد شروع کرد به گذاشتن نیروهای خود در موقعیت ها و مسئولیت های مهم و سهم طیف های دیگر را کم کرد. در «تخصیص منابع» به گونه ای رفتار کرد که برخی نهادها را ناراضی کرد. بعد با ماجرایی که روز معروف به «یکشنبه سیاه» علیه لاریجانی ها در مجلس درست کرد، واکنش آنان را برانگیخت و در نهایت دیدیم که حتی با مصباح یزدی که در زمره مهمترین روحانیون حامیانش هم بود، در افتاد.
انگیزه اش از در افتادن های درون جناحی چه بود؟
- من به نقل از یکی از نزدیکان احمدی نژاد جایی دیدم که گفته بود برای تکمیل وضعیت باید مردم را جذب کرد. اغلب اقدام های احمدی نژاد پوپولیستی و با هدف جمع آوری هوادار بود. بر همین اساس، موضوعاتی مانند سهام عدالت، یارانه نقدی و توجه به حاشیه نشین ها و اقشار فرودست در دستور کار قرار گرفته بود. در واقع آنها می خواستند با جذب مردم به نبرد رقبا بروند. این شکاف هایی که توسط احمدی نژاد در جناح اصولگرا ایجادشده بود، در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ خودش را نشان داد و همگی دیدیم که اوضاع این جناح غیرمنسجم بود. مثلا آن ائتلاف سه نفره ای که بین آقایان ولایتی، قالیباف و حداد عادل شکل گرفت در نهایت بی نتیجه ماند.
برخی معتقدند اصولگرایان به وحدت نمی رسند زیرا رهبران کاریزماتیکی ندارند به ویژه از زمانی که بزرگان این جناح مثل عسگراولادی و مهدوی کنی مرحوم شده اند، این کاستی تاثیر بارزی بر ناکامی آنان در وحدت داشته است. می توان این نکته را پذیرفت؟
- بله، یک مشکل شان می تواند این باشد اما آنها کاریزما هم داشتند مثل مهدوی کنی، باز هم خیلی در تحقق وحدت و ائتلاف موفق نبودند و ایشان هم دچار فرسایش شده بود. یک مشکل دیگرشان هم بحث «توزیع منابع» است.
طیفی از اصولگرایان در چند انتخابات اخیر احساس می کردند که به دلیل رد صلاحیت ها و پاره ای مسائل دیگر، رقیب جدی در میدان انتخابات ندارند و با اعتماد به نفس، نیازی به ائتلاف درون جناحی نمی دیدند...
- اعتماد به نفس این طیف، واقع بینانه نبوده است. آنها در انتخابات ۹۲ اگر به نظرسنجی ها دقت می کردند می فهمیدند که ترکیب روحانی - عارف و سپس روحانی، روند رو به رشدی داشت. این برای ما قابل پیش بینی بود. نکته بعدی اینکه گرایش به اصلاح طلبی در بین اصولگرایان زیادتر و آشکارتر شده است. بخشی از اصولگرایان مثل آقای ناطق نوری باور دارند که مبانی تفکر اصلاح طلبی به نفع آینده کشور است. مواضع آقای سید احمد خاتمی در نماز جمعه ۱۵ اسفند تهران، قابل تأمل بود که از ضرورت پادرمیانی چهره هایی برای آشتی و رفع کدورت ها بعد از انتخابات می گفت.
افراطی ها در ناکامی اصولگرایان در انتخابات ۷ اسفند چه نقشی داشتند؟
- افراطی ها هم تاثیر بسزا داشتند. آنها چند ماه قبل از انتخابات به سفارت عربستان سعودی حمله کردند و آنجا را آتش زدند. این در حالی است که برنامه دولت و آقای روحانی برقراری آرامش در کشور است چون سرمایه گذاری و رشد اقتصادی، شرایط عادی را می طلبد نه آشوب را. ما دیدیم که حتی از جناح اصولگرا هم کسی از حمله به سفارت عربستان دفاع نکرد. شاید به این خاطر که دوران ۸ ساله احمدی نژاد و بخصوص پیامدهای منفی حمله به سفارت انگلیس را تجربه کرده بودند. خیلی از چهره های اصولگرا الان می گویند باید برویم دنبال بازنگری در اندیشه های خود. اینها دیدند که همه رسانه های آنها و از جمله صدا و سیما با آن عظمتش در انتخابات ۷ اسفند در برابر یک پیام کوتاه ویدئویی رییس دولت اصلاحات آب شد.
شکاف کنونی افراطی ها و دیگر طیف های اصولگرا عمیق تر می شود یا قابل ترمیم است؟
- عقلای اصولگرا می فهمند که این افراط گری ها و بازی «لیست انگلیسی» و افشاگری های نامستند نزدیک انتخابات و رد صلاحیت های گسترده تاثیر میبتی برای آنها نداشت و بالعکس کمک کرد فضا به نفع اصلاح طلبان دو قطبی شود، بنابراین شکاف بین افراطی ها و دیگر طیف های اصولگرا عمیق تر می شود.
باهنر هم در گفتگویی با «ایران» از دلایل شکست اصولگرایان در تهران را دو قطبی شدن فضای انتخاباتی دانست.
- ما که فضا را دو قطبی نکردیم، خود اصولگرایان این کار را کردند. آنها تجربه کرده اند که هر گاه فضا دوقطبی شده، برنده اصلاح طلبان بوده اند و هر زمان،دو قطبی نشده، مشارکت مردمی نزول کرده و نتیجه به نفع اصولگرایان رقم خورده است.
در یک جمع بندی کلی، اردوگاه کنونی اصولگرایان را شامل چه طیف هایی می دانید؟
- یک عده نیروهایی هستند که خود را «دولت بهار» تعریف می کنند. نمی دانم اینها چقدر هستند یا چه وزنی دارند اما به هر حال هستند مثل همان آقایی که می گوید پوپولیست های اصولگرا می توانند موفق باشند.
یک گروه هم اصولگرایان سنتی هستند مثل بازاری ها و مؤتلفه و جامعه روحانیت و جامعه مدرسین. یک عده هم به نظر می رسد در حال بازنگری مواضع هستند و به میانه جناح آمده اند. اینها «سانتریست» هستند، مثل همین آقای لاریجانی و کاظم جلالی. یک طیف هم افراطی هستند که روحیه نظامی دارند مثل کریمی قدوسی.
کدام یک از این طیف ها که برشمردید به تفکر غالب میان اصولگرایان مبدل خواهند شد؟
- اگر شرایط جامعه به مسیری برود که اقتصاد سامان یابد، اشتغال ایجاد شود و وضعیت موجود به هم نریزد، سمت و سوی جناح اصولگرا به سمت سانتریست ها است اما اگر روحانی موفق نشود و در مسائل داخلی مسیر را به خوبی پیش نبرد، ممکن است «برجام ۲» زمین بخورد و در این صورت افراطی ها دوباره تبدیل به تهدید می شوند. بنابراین، علاوه بر ضرورت های ملی، نقش کارنامه دولت روحانی حتی در صف بندی درونی اصولگرایان هم محوری است و روحانی باید ضمن بازخوانی کارنامه دولتمردان، در مواردی که ضروری است، کابینه را ترمیم کند.
کدام یک از طیف های اصولگرا، هم اکنون پایگاه اجتماعی بیشتری دارند؟
- من می گویم جور دیگری نگاه کنیم. میانگین رأی فهرست امید و میانگین رأی فهرست اصولگرایان را اگر محاسبه کنیم شاید بتوان گفت تقسیم کرسی های بهارستان تقریبا معادل نسبت ۳ به یک بوده است. یعنی اگر قرار بود کرسی های نمایندگی متناسب با درصد آرا تقسیم شود، باید در تهران و از همین آرایی که گرفته شده، ۲۰ نفر از فهرست امید و ۱۰ نفر از فهرست اصولگرایان به مجلس راه می یافتند.
در واقع، اگر انتخابات ما حزبی بود اصولگرایان با همین میزان رأی، ۱۰ کرسی پایتخت را در «بهارستان» به دست می آوردند اما سیستم انتخاباتی ما به گونه ای است که در تهران، هر ۳۰ نامزد یک لیست، تمام کرسی های تهران را کسب کردند و اصولگرایان با وجود اینکه حدود یک سوم رقیب رأی داشتند حتی از داشتن یک نماینده در مجلس محروم شدند. این نقص سیستم انتخاباتی کشور ماست زیرا کرسی های مجلس متناسب با وزن گروه های سیاسی تقسیم نمی شود.
ریشه این کاستی کجاست؟
- در نبود نظام حزبی. من می گویم حالا که این اتفاقات می افتد و انتخابات هم تمام شد، برای آینده بنشینیم و فکری به حال سیستم انتخاباتی بکنیم.
پیامدهای منفی نبود احزاب چیست؟
- طرحی مطرح شده بود برای استانی شدن انتخابات مجلس. من اما پیشنهاد می کنم انتخابات مجلس «یک حوزه»ای شود و گستره این تک حوزه «همه ایران» باشد. یعنی هر رأی دهنده همه ۲۹۰ نماینده مجلس را انتخاب کند، منتها نه به این شکل که اسامی تمام ۲۹۰ نامزد را بنویسیم بلکه به «آرم حزب» رأی بدهیم.
در سیستم حزبی، احزاب رقابت می کنند و شهروندان به حزب رأی می دهند. این البته شاید در عالم خیال باشد اما فرض کنید، آرا شمارش شد و حزب «الف» ۳۰ درصد رأی آورد. بعد بر اساس همین رأی، ۳۰ درصد کرسی های مجلس به این حزب واگذار شود و حزب هم نامزدهای مورد تاییدش را روانه «بهارستان» می کند. این منجر می شود به اینکه برنامه ارائه می شود و احزاب هم در قبال عملکرد ۴ ساله خودشان در مجلس پاسخگو می شوند.
برای اینکه هر کسی در آستانه انتخابات حزبی موقت برای کاسبی راه نیندازد می توان در قانون نوشت که اگر حزبی در انتخابات شرکت کرد و کمتر از مثلا سه درصد کرسی ها را به دست آورد باید فلانقدر جریمه مالی بدهد. پیش بینی هایی از این جنس، باعث می شود تعداد نامزدها و احزابی که فقط مدعی اند و شعار می دهند اما بدون برنامه هستند، کم شود و پاکارها و جدی ها، جسارت ثبت نام در انتخابات را داشته باشند.
طرح قابل تأملی است اما شرط اجرای آن، این است که همه حزب های قانونی بتوانند در جریان رقابت حاضر باشند و نامزدهای مورد تاییدشان را به «بهارستان» بفرستند. اگر محدودسازی های جناحی و سلیقه ای مانع رقابت آزاد احزاب شود یا نامزدهای درون حزبی آنان در مجلس را حذف کند، دیگر انگیزه ای برای فعالیت حزبی و برنامه ریزی که اشاره کردید، باقی نمی ماند و ممکن است وضعیت نامناسب تر از الان هم شود.
- اگر بناست چنین طرحی اجرا شود، ابتدا باید برای موانع اجرای آن در چارچوب منافع ملی، چاره ای اندیشیده شود. قواعد بازی محکمی تدوین و تصویب شود و با ضمانت اجراهای لازم، همه به قواعد بازی پایبند باشند و جرزنی نکنند. وضع قانون انتخابات فعلی ما به گونه ای است که تقریبا همه اجماع پیدا کرده اند که نیاز به بازنگری اساسی دارد. حتی شورای نگهبان هم به دفعات از کاستی های قانونی مثل کمبود زمان در محله بررسی صلاحیت ها گفت. حالا که شرایط فراهم است می توان به فکر قوانین بهتری باشیم. از جمله، بررسی همان پیشنهاد رأی مردم به «آرم حزب» که برنامه ریزی، پاسخگویی در قبال وعده و عمل و کادرسازی را تقویت می کند و همه اینها به سود منافع ملی است.
حال برسیم به اصلاح طلبان. آنها بخصوص بعد از سال ۸۸ دچار انشقاق هایی شدند. سال ۹۲ شکاف تا حدودی ترمیم شد و در نهایت، ۷ اسفند به فاز ائتلاف رسیدند. چه عواملی باعث انسجام دوباره اصلاح طلبان شد؟
- اصلاح طلبان فهمیدند که اگر صندوق رأی را ترک کنند، مثل «نهضت آزادی» و «جبهه ملی» از عرصه حذف می شوند. آنها همچنین احساس کردند که در دوره احمدی نژاد به قدری آسیب به کشور وارد شده که نمی توانند بی تفاوت باشند و مسئولیت ملی دارند که برای نوسازی کشور پا به میدان بگذارند و در ساختن آینده کشور سهیم باشند.
نکته مهم دیگر، تجربه اندوزی از وضعیت امنیتی خطرناک کشورهای منطقه است. به خاورمیانه هم نگاه می کردند و می دیدند در یمن، عراق، سوریه و ... جنگ و درگیری است و گفتند نکند ایران هم اینگونه شود. بهار عربی عاقبت خوبی نیافت. امنیت ایران برای اصلاح طلبان مهم است.
عامل کلیدی دیگر، وفاق و اجماعی بود که میان چهره های مقبولی همچون هاشمی رفسنجانی، رییس دولت اصلاحات، حسن روحانی، سید حسن خمینی و حتی ناطق نوری ایجاد شد که انگیزه وحدت اصلاح طلبان را تقویت کرد.
رخداد اساسی دیگر، این بود که احزاب اصلاح طلب، اگرچه از بین رفته بودند اما در انتخابات 7 اسفند توانستند در قالب ائتلاف انتخاباتی، «تشکیلات استانی» فعال و خوبی راه اندازی کنند که حرکتی مردمی و از پایین به بالا بود. در این تشکیلات استانی تلاش های موفقیت آمیزی شد تا نامزدها بر اساس مکانیسم تعریف شده به نفع همدیگر کنار بروند و پراکندگی آرا مهار شود.
فضای مجازی هم نقش غیرقابل انکاری در اطلاع رسانی و تبلیغات اصلاح طلبان داشت به نحوی که صدا و سیما، نتوانست یکه تازی کند و زیر سایه فضای مجازی و به ویژه شبکه های اجتماعی قرار گرفت. مجموع این عوامل، مسیر وحدت اصلاح طلبان را هموار کرد.
ائتلاف بیرون اردوگاهی اصلاح طلبان با اعتدالی ها، پدیده ای نادر در تاریخ سیاسی جمهوری اسلامی است. طرفین ائتلاف با چه انگیزه و استدلالی، دور میز مذاکره ائتلاف نشستند؟
- من قبلا از «نرمالیزاسیون» گفته ام. البته آقای روحانی می گوید «برجام» و حالا هم سخن از «برجام ۲» است. در مجلس دهم می رویم به سمت تشکیل دو فراکسیون «برجام» و فراکسیون «نابرجام» یعنی حامیان دولت در قالب «برجام ۲» در یک فراکسیون جمع می شوند و منتقدان روحانی هم در فراکسیون «نابرجام» و آنگونه که از نتایج انتخابات هفتم اسفند مشخص است، اکثریت «بهارستان» هم با فراکسیون برجامی هاست.
پیش بینی درستی به نظر می رسد، به ویژه آنکه عده زیادی از اصولگرایانی هم که به مجلس راه یافته اند، مشی تخریبی علیه دولت ندارند و می توانند اعضای بالقوه فراکسیون «برجام ۲» باشند. چقدر امیدوارید نامزدهای پیروز فهرست امید که اکثریت آنان «فهرست اولی» و ناشناخته هستند در موضع گیری ها و رأی دادن به گرایش سیاسی شان پایبند باشند.
- امیدوارم. البته احتمال اعمال نفوذ هم وجود دارد. به نظرم ژنرال های داخل و بیرون مجلس باید مراقب تازه واردها باشند و با انتقال تجربه های خود، آنان را مورد حمایت قرار دهند تا در مسیریابی سریع تر و بهتر عمل کنند.
ائتلاف کنونی اصلاح طلبان و اعتدالی ها پایدار خواهد ماند؟
- بله؛ اگر در انتخابات بعدی هم ائتلاف حفظ شود و روحانی هم بتواند کارنامه قابل قبولی به مردم ارائه دهد، می توان امیدوار بود کار را پیش ببرند اما اگر روحانی موفق نباشد، دستیابی به پیروزی سخت می شود. البته انتخابات آمریکا هم تاثیر دارد. اگر «ترامپ» و جمهوری خواهان پیروز انتخابات شوند، همه چیز را به هم می زنند و برجام، بی برجام. البته حتی اگر آمریکای «ترامپ» هم زیر میز بزند به معنای پایان همه چیز نیست. شکاف اروپا و آمریکا باعث می شود ما با اروپایی ها هم بتوانیم کار را پیش ببریم. البته بعید می دانم «ترامپ» رأی بیاورد.
ائتلاف اصلاح طلبان و اعتدالی ها چه پاشنه آشیل های دیگری خواهد داشت؟
- پاشنه آشیل هایی هست. در زمینه اقتصاد، اختلاف نظرهای حامیان دو رویکرد «نهادگراها» و «بازار آزاد» که اینک در دولت هم وجود دارد، به مجلس هم منتقل می شود. مشکل دیگر این است که اصلاح طلبان بخشی از ائتلاف هستند و مطالبات سیاسی برای آنان مهم است اما نزد طرف دیگر ائتلاف،مطالبات سیاسی مثل اصلاح طلبان پر رنگ نیست. مشکل دیگر کمبود منابع و تخصیص منابع دولت به استان هاست که شاید موجب اختلاف نظر نمایندگان استان ها با مصلحت فراکسیون شود. اختلاف های فرهنگی هم داریم. مثلا آقای مطهری که در فهرست اصلاح طلبان است دیدگاه متفاوتی در حوزه فرهنگی دارد. از این قبیل موارد باز هم داریم. اینها البته بالقوه است و می توان با تدابیری از دامنه و شدت آن کاست و تمرکز را روی اولویت های اصلی و جمعی گذاشت.
رکن این تدابیر چیست؟
- راهکارش «دموکراسی فراکسیونی» است. نمایندگان فهرست امید باید به نظر اکثریت اعضای فراکسیون تن بدهند. از همان ابتدا باید برنامه ریزی و تشکیلاتی حرکت کنند. اگر شکاف ها جدی شود «نابرجامی»ها ممکن است تعدادی از نمایندگان «برجام» را جذب کنند. وظیفه رییس فراکسیون برجام، خیلی سنگین و مهم است.
ترکیب مجلس دهم، به گونه ای شده که دو جناح نمایندگان شاخص زیادی در «بهارستان» ندارند. ژنرال های اصلاح طلب رد صلاحیت شدند و ژنرال های اصولگرا هم رأی نیاوردند. در چنین شرایطی کار تشکیلاتی و راه اندازی فراکسیون و حفظ انضباط درونی فراکسیونی دشوار به نظر می رسد. تدبیر کارساز برای حل این کاستی جدی چیست؟
- راهش این است که «پارلمان در سایه» داشته باشیم. هم اصلاح طلبان و هم اصولگرایان باید برنامه هایشان را در «پارلمان سایه» چکش کاری و به فراکسیون خود منتقل کنند. در غیر این صورت مجلس ضعیف می شود و ضعف مجلس منجر به تضعیف دولت هم می شود. البته راهکارهایی مانند «پارلمان در سایه» در غیاب احزاب ضرورت پیدا می کند، وگرنه جایی که احزاب فعال باشند، همان کاری را که «پارلمان در سایه» می خواهد انجام دهد، خود احزاب بر عهده می گیرند.
پیام انتخابات ۷ اسفند برای هر دو جناح چه بود؟
- انتخابات پیام مشترک برای دو جناح داشت. مردم دنبال آرامش و آسایش هستند. این رأی، «نه» به تنش و «آری» به اخلاق بود. به همین علت بود که پیام رییس دولت اصلاحات، نافذ شد. مردم هم مطالبه شان از سیاسی ها اخلاق است. مردم مشکل هم دارند. بیکاری هست، ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی مثل طلاق و اعتیاد هم هست که باید برای رفع آنها هم کار کرد. باید هشیار باشیم و ببینیم آمار پناهجویان ایرانی به ما چه می گوید؟ پیام دیگر «امید» بود و اینکه با وجود مشکلات مردم خوشبین هستند اما با ما عقد اخوت نبسته اند. رأی داده اند و به طور طبیعی، بهتر شدن وضعیت کشور را از منتخبان شان مطالبه می کنند.
اگر منتخبان اهمال کنند یا محافظه کاران مانع بهبود وضعیت شوند، آن وقت مردم ناامید می شوند و می گویند رأی دادن ما تاثیری در شرایط زندگی مان ندارد. وقتی ناراضی باشند و از صندوق رأی هم قهر کنند، اوضاع پیچیده می شود و نفع ایران و هیچ جناحی در تجربه کردن پیامدهای این پیچیدگی نیست. کشورهای منطقه را ببینید مثل سوریه و عراق و یمن، چقدر درگیر جنگ و ویرانی هستند. خوشبختانه وضعیت وحدت و امنیت ملی ما قابل مقایسه با آنها نیست اما باید هشیار باشیم تا نه فقط وحدت و امنیت ملی کنونی مان حفظ شود بلکه روز به روز بر استحکام آن هم اضافه کنیم با هر راهکاری که خواست اکثریت مردم است.
توصیه شما به اصلاح طلبان چیست؟
- مردم همیشه زیر پوستی حضور دارند. کمتر کسی نتایج انتخابات ۷ اسفند را پیش بینی می کرد اما مردم آگاه بوده و هستند. همیشه در بزنگاه ها، خودشان و اراده شان را نشان می دهند. اصلاح طلبان باید همین سازماندهی انتخاباتی را حفظ کنند. همین تشکیلات استانی که ایجاد شد در ادامه حواس شان به نمایندگان مجلس باشد و آنها را رصد و مطالبات شان را پیگیری کنند.
با سپاس از شما اگر نکته ای دارید بفرمایید.
- در آستانه نوروز هستیم. سالی بدون تنش یا کم تنش و سرشار از موفقیت در حوزه داخلی و خارجی برای همه ایرانیان آرزومندم و امیدوارم امید ایجاد شده به ثمر نشیند و شاهد رقابت های سالم و اخلاق مدار سیاسی باشیم.
به اهمیت کارنامه دولت روحانی به ویژه در حوزه اقتصاد و اشتغال تاکید دارد و نتیجه قضاوت افکار عمومی درباره عملکرد کابینه «امید و تدبیر» را متغیری تعیین کننده در فرجام تحولات سیاسی ایران می داند.
اما اینها محور گفتگو با سعید حجاریان نیست. او این دلمشغولی های جدی خود را در تحلیل آرایش سیاسی جناح ها در ایران بیان می کند. آرایشی که پس از حوادث سال 88 مشخص شد که دگرگون شده اما شکل و شمایل جدید آن هنوز شفاف و مشخص نیست؛ هر چند انتخابات هفتم اسفند تا حدودی از صف بندی جناح ها ابهام زدایی کرد اما هنوز هم تحلیل واقع بینانه آنچه که ممکن است رخ دهد، دشوار است.
حجاریان با همان تیزبینی همیشگی خود و در قالب کلمات و جملاتی دور از مفاهیم سنگین تئوریک، وضعیت فعلی جناح ها را شرح می دهد و از روند احتمالی جابجایی در ائتلاف ها و مرزبندی های جناح ها سخن می گوید.
پیروزی قاطع اصلاح طلبان در پایتخت، سحرش نکرده و یادآور می شود که ایران فقط تهران نیست. پاشنه آشیل های ائتلاف پیروز را یادآور شده و راهکارهای موثری مانند تشکیل «پارلمان در سایه» را ارائه می دهد و از هر دو جناح می خواهد بزرگان شان در خارج از «بهارستان» فعال شوند و به مجلسی که تعداد «لیست اولی» ها و کم تجربه های آن زیاد است، تجارب خود را در قالب «برنامه» و توصیه منتقل کنند.
به اجماع جناح ها و حتی شورای نگهبان پیرامون نقص قانون انتخابات هم تاکید دارد و پیشنهاد حزبی شدن نظام انتخابات یعنی رأی هر ایرانی به 290 نماینده «بهارستان» را ارائه می کند، البته نه در قالب نوشتن 290 اسم بلکه رأی دادن به «آرم حزب» و سپس تقسیم کرسی های مجلس بر اساس درصد آرای هر حزب، مثلا حزبی با 30 درصد آرای مردم، 30 درصد کرسی ها را به دست آورد و نامزد مطلوب خود را به «بهارستان» بفرستد. گفتگو با نظریه پرداز نامی اصلاح طلبان را با هم می خوانیم.
به نظر می رسد صف بندی های سیاسی در ایران دچار دگرگونی هایی است؟
- بله؛ قدیم تر تقسیم بندی چپ و راست را داشتیم بعد شد اصلاح طلب و اصولگرا. با این حال از دوره دولت احمدی نژاد صفوف جناح راست به هم ریخت.
احمدی نژاد را می توان در اردوگاه اصولگرا تعریف کرد؟ خودش اصرار داشت که اصولگرا نیست.
- به هر حال، اصولگراها می گفتند احمدی نژاد از جناح ماست و از او حمایت کردند هم در مجلس هم از طریق صدا و سیما و سایر رسانه هایشان اما او ترکیب اصولگرایان را شقه کرد. سنتی ها کم کم دیدند از او مواضع عجیب و غریب سر می زند و از هاله نور و مدیریت جهانی سخن می گوید. آنها دیدند ادعاهای احمدی نزاد تناسبی با دیدگاه های روحانیت و راست سنتی ندارد.
برخی معتقدند فاصله گرفتن احمدی نژاد از روحانیت، هدفی برنامه ریزی شده بود؛ چنین برداشتی درست است؟
- بله، مثلا در ماجرای تحقیق و تفحص از دستگاه قضایی دیدید که آقای پالیزدار را آوردند و روند تخریبی و افشاگری ها را راه انداخت که مورد پسند روحانیون نبود. نیروهایی اطراف احمدی نژاد را گرفتند که سراغ «ایران گرایی» رفتند. ماجرای چفیه انداختن گردن «کوروش» و دعوت از خواننده های لس آنجلسی هم از دیگر کارهایی بود که به مذاق روحانیت و اصولگرایان سنتی خوش نیامد. بازخورد این کارها این شد که دیدیم حتی برخی مراجع و علمای بزرگ در قم اجازه دیدار به احمدی نژاد را ندادند.
سوای اختلاف نگاه ها، اقدام های عملی احمدی نژاد چه تاثیری در انشقاق درون اردوگاهی اصولگرایان داشت؟
- در میدان عمل هم این شکاف ایجاد شد. در حوزه اقتصاد، احمدی نژاد شروع کرد به گذاشتن نیروهای خود در موقعیت ها و مسئولیت های مهم و سهم طیف های دیگر را کم کرد. در «تخصیص منابع» به گونه ای رفتار کرد که برخی نهادها را ناراضی کرد. بعد با ماجرایی که روز معروف به «یکشنبه سیاه» علیه لاریجانی ها در مجلس درست کرد، واکنش آنان را برانگیخت و در نهایت دیدیم که حتی با مصباح یزدی که در زمره مهمترین روحانیون حامیانش هم بود، در افتاد.
انگیزه اش از در افتادن های درون جناحی چه بود؟
- من به نقل از یکی از نزدیکان احمدی نژاد جایی دیدم که گفته بود برای تکمیل وضعیت باید مردم را جذب کرد. اغلب اقدام های احمدی نژاد پوپولیستی و با هدف جمع آوری هوادار بود. بر همین اساس، موضوعاتی مانند سهام عدالت، یارانه نقدی و توجه به حاشیه نشین ها و اقشار فرودست در دستور کار قرار گرفته بود. در واقع آنها می خواستند با جذب مردم به نبرد رقبا بروند. این شکاف هایی که توسط احمدی نژاد در جناح اصولگرا ایجادشده بود، در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ خودش را نشان داد و همگی دیدیم که اوضاع این جناح غیرمنسجم بود. مثلا آن ائتلاف سه نفره ای که بین آقایان ولایتی، قالیباف و حداد عادل شکل گرفت در نهایت بی نتیجه ماند.
برخی معتقدند اصولگرایان به وحدت نمی رسند زیرا رهبران کاریزماتیکی ندارند به ویژه از زمانی که بزرگان این جناح مثل عسگراولادی و مهدوی کنی مرحوم شده اند، این کاستی تاثیر بارزی بر ناکامی آنان در وحدت داشته است. می توان این نکته را پذیرفت؟
- بله، یک مشکل شان می تواند این باشد اما آنها کاریزما هم داشتند مثل مهدوی کنی، باز هم خیلی در تحقق وحدت و ائتلاف موفق نبودند و ایشان هم دچار فرسایش شده بود. یک مشکل دیگرشان هم بحث «توزیع منابع» است.
طیفی از اصولگرایان در چند انتخابات اخیر احساس می کردند که به دلیل رد صلاحیت ها و پاره ای مسائل دیگر، رقیب جدی در میدان انتخابات ندارند و با اعتماد به نفس، نیازی به ائتلاف درون جناحی نمی دیدند...
- اعتماد به نفس این طیف، واقع بینانه نبوده است. آنها در انتخابات ۹۲ اگر به نظرسنجی ها دقت می کردند می فهمیدند که ترکیب روحانی - عارف و سپس روحانی، روند رو به رشدی داشت. این برای ما قابل پیش بینی بود. نکته بعدی اینکه گرایش به اصلاح طلبی در بین اصولگرایان زیادتر و آشکارتر شده است. بخشی از اصولگرایان مثل آقای ناطق نوری باور دارند که مبانی تفکر اصلاح طلبی به نفع آینده کشور است. مواضع آقای سید احمد خاتمی در نماز جمعه ۱۵ اسفند تهران، قابل تأمل بود که از ضرورت پادرمیانی چهره هایی برای آشتی و رفع کدورت ها بعد از انتخابات می گفت.
افراطی ها در ناکامی اصولگرایان در انتخابات ۷ اسفند چه نقشی داشتند؟
- افراطی ها هم تاثیر بسزا داشتند. آنها چند ماه قبل از انتخابات به سفارت عربستان سعودی حمله کردند و آنجا را آتش زدند. این در حالی است که برنامه دولت و آقای روحانی برقراری آرامش در کشور است چون سرمایه گذاری و رشد اقتصادی، شرایط عادی را می طلبد نه آشوب را. ما دیدیم که حتی از جناح اصولگرا هم کسی از حمله به سفارت عربستان دفاع نکرد. شاید به این خاطر که دوران ۸ ساله احمدی نژاد و بخصوص پیامدهای منفی حمله به سفارت انگلیس را تجربه کرده بودند. خیلی از چهره های اصولگرا الان می گویند باید برویم دنبال بازنگری در اندیشه های خود. اینها دیدند که همه رسانه های آنها و از جمله صدا و سیما با آن عظمتش در انتخابات ۷ اسفند در برابر یک پیام کوتاه ویدئویی رییس دولت اصلاحات آب شد.
شکاف کنونی افراطی ها و دیگر طیف های اصولگرا عمیق تر می شود یا قابل ترمیم است؟
- عقلای اصولگرا می فهمند که این افراط گری ها و بازی «لیست انگلیسی» و افشاگری های نامستند نزدیک انتخابات و رد صلاحیت های گسترده تاثیر میبتی برای آنها نداشت و بالعکس کمک کرد فضا به نفع اصلاح طلبان دو قطبی شود، بنابراین شکاف بین افراطی ها و دیگر طیف های اصولگرا عمیق تر می شود.
باهنر هم در گفتگویی با «ایران» از دلایل شکست اصولگرایان در تهران را دو قطبی شدن فضای انتخاباتی دانست.
- ما که فضا را دو قطبی نکردیم، خود اصولگرایان این کار را کردند. آنها تجربه کرده اند که هر گاه فضا دوقطبی شده، برنده اصلاح طلبان بوده اند و هر زمان،دو قطبی نشده، مشارکت مردمی نزول کرده و نتیجه به نفع اصولگرایان رقم خورده است.
در یک جمع بندی کلی، اردوگاه کنونی اصولگرایان را شامل چه طیف هایی می دانید؟
- یک عده نیروهایی هستند که خود را «دولت بهار» تعریف می کنند. نمی دانم اینها چقدر هستند یا چه وزنی دارند اما به هر حال هستند مثل همان آقایی که می گوید پوپولیست های اصولگرا می توانند موفق باشند.
یک گروه هم اصولگرایان سنتی هستند مثل بازاری ها و مؤتلفه و جامعه روحانیت و جامعه مدرسین. یک عده هم به نظر می رسد در حال بازنگری مواضع هستند و به میانه جناح آمده اند. اینها «سانتریست» هستند، مثل همین آقای لاریجانی و کاظم جلالی. یک طیف هم افراطی هستند که روحیه نظامی دارند مثل کریمی قدوسی.
کدام یک از این طیف ها که برشمردید به تفکر غالب میان اصولگرایان مبدل خواهند شد؟
- اگر شرایط جامعه به مسیری برود که اقتصاد سامان یابد، اشتغال ایجاد شود و وضعیت موجود به هم نریزد، سمت و سوی جناح اصولگرا به سمت سانتریست ها است اما اگر روحانی موفق نشود و در مسائل داخلی مسیر را به خوبی پیش نبرد، ممکن است «برجام ۲» زمین بخورد و در این صورت افراطی ها دوباره تبدیل به تهدید می شوند. بنابراین، علاوه بر ضرورت های ملی، نقش کارنامه دولت روحانی حتی در صف بندی درونی اصولگرایان هم محوری است و روحانی باید ضمن بازخوانی کارنامه دولتمردان، در مواردی که ضروری است، کابینه را ترمیم کند.
کدام یک از طیف های اصولگرا، هم اکنون پایگاه اجتماعی بیشتری دارند؟
- من می گویم جور دیگری نگاه کنیم. میانگین رأی فهرست امید و میانگین رأی فهرست اصولگرایان را اگر محاسبه کنیم شاید بتوان گفت تقسیم کرسی های بهارستان تقریبا معادل نسبت ۳ به یک بوده است. یعنی اگر قرار بود کرسی های نمایندگی متناسب با درصد آرا تقسیم شود، باید در تهران و از همین آرایی که گرفته شده، ۲۰ نفر از فهرست امید و ۱۰ نفر از فهرست اصولگرایان به مجلس راه می یافتند.
در واقع، اگر انتخابات ما حزبی بود اصولگرایان با همین میزان رأی، ۱۰ کرسی پایتخت را در «بهارستان» به دست می آوردند اما سیستم انتخاباتی ما به گونه ای است که در تهران، هر ۳۰ نامزد یک لیست، تمام کرسی های تهران را کسب کردند و اصولگرایان با وجود اینکه حدود یک سوم رقیب رأی داشتند حتی از داشتن یک نماینده در مجلس محروم شدند. این نقص سیستم انتخاباتی کشور ماست زیرا کرسی های مجلس متناسب با وزن گروه های سیاسی تقسیم نمی شود.
ریشه این کاستی کجاست؟
- در نبود نظام حزبی. من می گویم حالا که این اتفاقات می افتد و انتخابات هم تمام شد، برای آینده بنشینیم و فکری به حال سیستم انتخاباتی بکنیم.
پیامدهای منفی نبود احزاب چیست؟
- طرحی مطرح شده بود برای استانی شدن انتخابات مجلس. من اما پیشنهاد می کنم انتخابات مجلس «یک حوزه»ای شود و گستره این تک حوزه «همه ایران» باشد. یعنی هر رأی دهنده همه ۲۹۰ نماینده مجلس را انتخاب کند، منتها نه به این شکل که اسامی تمام ۲۹۰ نامزد را بنویسیم بلکه به «آرم حزب» رأی بدهیم.
در سیستم حزبی، احزاب رقابت می کنند و شهروندان به حزب رأی می دهند. این البته شاید در عالم خیال باشد اما فرض کنید، آرا شمارش شد و حزب «الف» ۳۰ درصد رأی آورد. بعد بر اساس همین رأی، ۳۰ درصد کرسی های مجلس به این حزب واگذار شود و حزب هم نامزدهای مورد تاییدش را روانه «بهارستان» می کند. این منجر می شود به اینکه برنامه ارائه می شود و احزاب هم در قبال عملکرد ۴ ساله خودشان در مجلس پاسخگو می شوند.
برای اینکه هر کسی در آستانه انتخابات حزبی موقت برای کاسبی راه نیندازد می توان در قانون نوشت که اگر حزبی در انتخابات شرکت کرد و کمتر از مثلا سه درصد کرسی ها را به دست آورد باید فلانقدر جریمه مالی بدهد. پیش بینی هایی از این جنس، باعث می شود تعداد نامزدها و احزابی که فقط مدعی اند و شعار می دهند اما بدون برنامه هستند، کم شود و پاکارها و جدی ها، جسارت ثبت نام در انتخابات را داشته باشند.
طرح قابل تأملی است اما شرط اجرای آن، این است که همه حزب های قانونی بتوانند در جریان رقابت حاضر باشند و نامزدهای مورد تاییدشان را به «بهارستان» بفرستند. اگر محدودسازی های جناحی و سلیقه ای مانع رقابت آزاد احزاب شود یا نامزدهای درون حزبی آنان در مجلس را حذف کند، دیگر انگیزه ای برای فعالیت حزبی و برنامه ریزی که اشاره کردید، باقی نمی ماند و ممکن است وضعیت نامناسب تر از الان هم شود.
- اگر بناست چنین طرحی اجرا شود، ابتدا باید برای موانع اجرای آن در چارچوب منافع ملی، چاره ای اندیشیده شود. قواعد بازی محکمی تدوین و تصویب شود و با ضمانت اجراهای لازم، همه به قواعد بازی پایبند باشند و جرزنی نکنند. وضع قانون انتخابات فعلی ما به گونه ای است که تقریبا همه اجماع پیدا کرده اند که نیاز به بازنگری اساسی دارد. حتی شورای نگهبان هم به دفعات از کاستی های قانونی مثل کمبود زمان در محله بررسی صلاحیت ها گفت. حالا که شرایط فراهم است می توان به فکر قوانین بهتری باشیم. از جمله، بررسی همان پیشنهاد رأی مردم به «آرم حزب» که برنامه ریزی، پاسخگویی در قبال وعده و عمل و کادرسازی را تقویت می کند و همه اینها به سود منافع ملی است.
حال برسیم به اصلاح طلبان. آنها بخصوص بعد از سال ۸۸ دچار انشقاق هایی شدند. سال ۹۲ شکاف تا حدودی ترمیم شد و در نهایت، ۷ اسفند به فاز ائتلاف رسیدند. چه عواملی باعث انسجام دوباره اصلاح طلبان شد؟
- اصلاح طلبان فهمیدند که اگر صندوق رأی را ترک کنند، مثل «نهضت آزادی» و «جبهه ملی» از عرصه حذف می شوند. آنها همچنین احساس کردند که در دوره احمدی نژاد به قدری آسیب به کشور وارد شده که نمی توانند بی تفاوت باشند و مسئولیت ملی دارند که برای نوسازی کشور پا به میدان بگذارند و در ساختن آینده کشور سهیم باشند.
نکته مهم دیگر، تجربه اندوزی از وضعیت امنیتی خطرناک کشورهای منطقه است. به خاورمیانه هم نگاه می کردند و می دیدند در یمن، عراق، سوریه و ... جنگ و درگیری است و گفتند نکند ایران هم اینگونه شود. بهار عربی عاقبت خوبی نیافت. امنیت ایران برای اصلاح طلبان مهم است.
عامل کلیدی دیگر، وفاق و اجماعی بود که میان چهره های مقبولی همچون هاشمی رفسنجانی، رییس دولت اصلاحات، حسن روحانی، سید حسن خمینی و حتی ناطق نوری ایجاد شد که انگیزه وحدت اصلاح طلبان را تقویت کرد.
رخداد اساسی دیگر، این بود که احزاب اصلاح طلب، اگرچه از بین رفته بودند اما در انتخابات 7 اسفند توانستند در قالب ائتلاف انتخاباتی، «تشکیلات استانی» فعال و خوبی راه اندازی کنند که حرکتی مردمی و از پایین به بالا بود. در این تشکیلات استانی تلاش های موفقیت آمیزی شد تا نامزدها بر اساس مکانیسم تعریف شده به نفع همدیگر کنار بروند و پراکندگی آرا مهار شود.
فضای مجازی هم نقش غیرقابل انکاری در اطلاع رسانی و تبلیغات اصلاح طلبان داشت به نحوی که صدا و سیما، نتوانست یکه تازی کند و زیر سایه فضای مجازی و به ویژه شبکه های اجتماعی قرار گرفت. مجموع این عوامل، مسیر وحدت اصلاح طلبان را هموار کرد.
ائتلاف بیرون اردوگاهی اصلاح طلبان با اعتدالی ها، پدیده ای نادر در تاریخ سیاسی جمهوری اسلامی است. طرفین ائتلاف با چه انگیزه و استدلالی، دور میز مذاکره ائتلاف نشستند؟
- من قبلا از «نرمالیزاسیون» گفته ام. البته آقای روحانی می گوید «برجام» و حالا هم سخن از «برجام ۲» است. در مجلس دهم می رویم به سمت تشکیل دو فراکسیون «برجام» و فراکسیون «نابرجام» یعنی حامیان دولت در قالب «برجام ۲» در یک فراکسیون جمع می شوند و منتقدان روحانی هم در فراکسیون «نابرجام» و آنگونه که از نتایج انتخابات هفتم اسفند مشخص است، اکثریت «بهارستان» هم با فراکسیون برجامی هاست.
پیش بینی درستی به نظر می رسد، به ویژه آنکه عده زیادی از اصولگرایانی هم که به مجلس راه یافته اند، مشی تخریبی علیه دولت ندارند و می توانند اعضای بالقوه فراکسیون «برجام ۲» باشند. چقدر امیدوارید نامزدهای پیروز فهرست امید که اکثریت آنان «فهرست اولی» و ناشناخته هستند در موضع گیری ها و رأی دادن به گرایش سیاسی شان پایبند باشند.
- امیدوارم. البته احتمال اعمال نفوذ هم وجود دارد. به نظرم ژنرال های داخل و بیرون مجلس باید مراقب تازه واردها باشند و با انتقال تجربه های خود، آنان را مورد حمایت قرار دهند تا در مسیریابی سریع تر و بهتر عمل کنند.
ائتلاف کنونی اصلاح طلبان و اعتدالی ها پایدار خواهد ماند؟
- بله؛ اگر در انتخابات بعدی هم ائتلاف حفظ شود و روحانی هم بتواند کارنامه قابل قبولی به مردم ارائه دهد، می توان امیدوار بود کار را پیش ببرند اما اگر روحانی موفق نباشد، دستیابی به پیروزی سخت می شود. البته انتخابات آمریکا هم تاثیر دارد. اگر «ترامپ» و جمهوری خواهان پیروز انتخابات شوند، همه چیز را به هم می زنند و برجام، بی برجام. البته حتی اگر آمریکای «ترامپ» هم زیر میز بزند به معنای پایان همه چیز نیست. شکاف اروپا و آمریکا باعث می شود ما با اروپایی ها هم بتوانیم کار را پیش ببریم. البته بعید می دانم «ترامپ» رأی بیاورد.
ائتلاف اصلاح طلبان و اعتدالی ها چه پاشنه آشیل های دیگری خواهد داشت؟
- پاشنه آشیل هایی هست. در زمینه اقتصاد، اختلاف نظرهای حامیان دو رویکرد «نهادگراها» و «بازار آزاد» که اینک در دولت هم وجود دارد، به مجلس هم منتقل می شود. مشکل دیگر این است که اصلاح طلبان بخشی از ائتلاف هستند و مطالبات سیاسی برای آنان مهم است اما نزد طرف دیگر ائتلاف،مطالبات سیاسی مثل اصلاح طلبان پر رنگ نیست. مشکل دیگر کمبود منابع و تخصیص منابع دولت به استان هاست که شاید موجب اختلاف نظر نمایندگان استان ها با مصلحت فراکسیون شود. اختلاف های فرهنگی هم داریم. مثلا آقای مطهری که در فهرست اصلاح طلبان است دیدگاه متفاوتی در حوزه فرهنگی دارد. از این قبیل موارد باز هم داریم. اینها البته بالقوه است و می توان با تدابیری از دامنه و شدت آن کاست و تمرکز را روی اولویت های اصلی و جمعی گذاشت.
رکن این تدابیر چیست؟
- راهکارش «دموکراسی فراکسیونی» است. نمایندگان فهرست امید باید به نظر اکثریت اعضای فراکسیون تن بدهند. از همان ابتدا باید برنامه ریزی و تشکیلاتی حرکت کنند. اگر شکاف ها جدی شود «نابرجامی»ها ممکن است تعدادی از نمایندگان «برجام» را جذب کنند. وظیفه رییس فراکسیون برجام، خیلی سنگین و مهم است.
ترکیب مجلس دهم، به گونه ای شده که دو جناح نمایندگان شاخص زیادی در «بهارستان» ندارند. ژنرال های اصلاح طلب رد صلاحیت شدند و ژنرال های اصولگرا هم رأی نیاوردند. در چنین شرایطی کار تشکیلاتی و راه اندازی فراکسیون و حفظ انضباط درونی فراکسیونی دشوار به نظر می رسد. تدبیر کارساز برای حل این کاستی جدی چیست؟
- راهش این است که «پارلمان در سایه» داشته باشیم. هم اصلاح طلبان و هم اصولگرایان باید برنامه هایشان را در «پارلمان سایه» چکش کاری و به فراکسیون خود منتقل کنند. در غیر این صورت مجلس ضعیف می شود و ضعف مجلس منجر به تضعیف دولت هم می شود. البته راهکارهایی مانند «پارلمان در سایه» در غیاب احزاب ضرورت پیدا می کند، وگرنه جایی که احزاب فعال باشند، همان کاری را که «پارلمان در سایه» می خواهد انجام دهد، خود احزاب بر عهده می گیرند.
پیام انتخابات ۷ اسفند برای هر دو جناح چه بود؟
- انتخابات پیام مشترک برای دو جناح داشت. مردم دنبال آرامش و آسایش هستند. این رأی، «نه» به تنش و «آری» به اخلاق بود. به همین علت بود که پیام رییس دولت اصلاحات، نافذ شد. مردم هم مطالبه شان از سیاسی ها اخلاق است. مردم مشکل هم دارند. بیکاری هست، ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی مثل طلاق و اعتیاد هم هست که باید برای رفع آنها هم کار کرد. باید هشیار باشیم و ببینیم آمار پناهجویان ایرانی به ما چه می گوید؟ پیام دیگر «امید» بود و اینکه با وجود مشکلات مردم خوشبین هستند اما با ما عقد اخوت نبسته اند. رأی داده اند و به طور طبیعی، بهتر شدن وضعیت کشور را از منتخبان شان مطالبه می کنند.
اگر منتخبان اهمال کنند یا محافظه کاران مانع بهبود وضعیت شوند، آن وقت مردم ناامید می شوند و می گویند رأی دادن ما تاثیری در شرایط زندگی مان ندارد. وقتی ناراضی باشند و از صندوق رأی هم قهر کنند، اوضاع پیچیده می شود و نفع ایران و هیچ جناحی در تجربه کردن پیامدهای این پیچیدگی نیست. کشورهای منطقه را ببینید مثل سوریه و عراق و یمن، چقدر درگیر جنگ و ویرانی هستند. خوشبختانه وضعیت وحدت و امنیت ملی ما قابل مقایسه با آنها نیست اما باید هشیار باشیم تا نه فقط وحدت و امنیت ملی کنونی مان حفظ شود بلکه روز به روز بر استحکام آن هم اضافه کنیم با هر راهکاری که خواست اکثریت مردم است.
توصیه شما به اصلاح طلبان چیست؟
- مردم همیشه زیر پوستی حضور دارند. کمتر کسی نتایج انتخابات ۷ اسفند را پیش بینی می کرد اما مردم آگاه بوده و هستند. همیشه در بزنگاه ها، خودشان و اراده شان را نشان می دهند. اصلاح طلبان باید همین سازماندهی انتخاباتی را حفظ کنند. همین تشکیلات استانی که ایجاد شد در ادامه حواس شان به نمایندگان مجلس باشد و آنها را رصد و مطالبات شان را پیگیری کنند.
با سپاس از شما اگر نکته ای دارید بفرمایید.
- در آستانه نوروز هستیم. سالی بدون تنش یا کم تنش و سرشار از موفقیت در حوزه داخلی و خارجی برای همه ایرانیان آرزومندم و امیدوارم امید ایجاد شده به ثمر نشیند و شاهد رقابت های سالم و اخلاق مدار سیاسی باشیم.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
این تحلیل عالی بود ممنون.
از این بزرگوار بخواهید فتنه 78 را توضیح دهد!!!
هر چند طرفدار احمدی نژاد نبودم اما خوشم میاد همچنان طیف اصلاحطلب ما حرفی بجز زیراب احمدی نژاد برای گفتن نداره...چیکارشون کرده معلوم نیست؟؟؟مهران مدیری جالبتر در مورد این قضیه صحبت میکرد
پاسخ ها
فتنه 78؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
یا 88
خودت جواب خودتو دادی
فتنه 78 کوچولو شما سنت به بیشتر از 88 قدر نمیده اون موقع هنوز به دنیا نبودی شما
روزی نبوده در تاریخ انقلاب که بعضی غش کردگان در بغل غرب اتیشی نسوزونده باشن