رئیس جمهور آمریکا چگونه انتخاب می‌شود؟

هفته نامه صدا - میثم سلیمانی: با آغاز انتخابات مقدماتی دو حزب اصلی امریکا برای تعیین نامزدهای نهایی خود برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ این کشور، یک باردیگر تمامی نگاه ها به سمت امریکا معطوف شده تا ببینند چه کسی در ژانویه سال ۲۰۱۷ در کاخ سفید جانشین باراک اوباما خواهد شد.

اما شاید بسیاری که انتخابات امریکا را دنبال می کنند با اصطلاحاتی برخورد کنند که باعث سردرگمی هرچه بیشتر در فهم چگونگی انتخابات امریکا شود. هرچه وارد سیستم انتخاباتی امریکا می شوید با پیچیدگی بیشتری برخورد می کنید به گونه ای که شاید حتی مردم امریکا نیز از آن اطلاع دقیقی ندارند و از نحوه برگزاری و چگونگی انتخابات نیز بی خبر هستند، به مانند مسئله ای که در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۰ میان ال گور و جورج بوش دوم کار به دیوان عالی ایالات متحده کشیده شد.

اگر بخواهیم شیوه رای گیری مقدمات در امریکا را به زبانی ساده بیان کنیم به دو بخش کلی می توان تقسیم کرد که اگر روی هر کدام هم به ریز وارد شویم شاید در این دو بخش هر کدام زیرمجموعه های خاص خود را داشت باشند. در انتخابات مقدماتی امریکا هر ایالت به شکل یک کشور مجزا دیده می شود که در آن انتخابات به صورت منطقه ای برگزار می شود تا در نهایت نامزد احزاب جمهوری خواه و دموکرات تعیین شوند. این موضوع نیز به دو روش کاکس و معمولی برگزار می شود که هر یک به صورت جداگانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.


کاکس

کاکس یکی از دو سیستمی است که در امریکا برای انتخاب نمایندگان احزاب در هر ایالت برگزار می شود. این نمایندگان نیز در کنگره احزاب که هر چهار سال یک بار برای انتخاب کاندیدای ریاست جمهوری حزب دموکرات و جمهوری خواه تشکیل می شود حضور پیدا می کنند. البته این سیستم تنها در چند ایالت محدود در امریکا پیاده می شود که اصطلاحا به آن کاکس می گویند. از جمله ایالاتی که در آن کاکس اجرا می شود می توان به آیووا، آلاسکا، کلورادو، هاوایی، کانزاس، ماین، مینسوتا، نوادا، داکوتای شمالی و ویومینگ اشاره کرد.

سایر ایالت ها به صورت معمولی رای گیری می کند. اما نحوه برگزاری کاکس در ایالاتی که از آن استفاده می کنند یکسان نیست ولی معروف ترین نحوه کاکس در ایالت ایووا به اجرا گذاشته می شود. شب انتخابات مردم آیووا در محل های مختلف جمع می شوند. این محل ها بیشتر در سالن های بزرگ، کتابخانه ها و یا خانه های مردم عادی است. رای دهندگانی که طرفدار حزب جمهوری خواه هستند بعد از تبادل نظر با یکدیگر اسم نمایندگان حزب خود را روی کاغذ می نویسند و در صندوقی که گوشه سالن یا منزل شخصی که میزبان کاکس آن محل است می اندازند. اما این شرایط برای دموکرات ها کمی پیچیده تر است.

در کاکس انتخاب نمایندگان حزب دموکرات طرفداران هر کاندیدای ریاست جمهوری مانند هیلاری کلینتون یا سناتور ساندرز در قسمت های مختلف سالن یا منزل شخصی میزبان کاکس تجمع می کنند و سعی می کنند که طرفداران کاندیداهای مخالف را به سوی خود جلب کنند. بعد از مدت زمانی که گذشت آن کاندیدایی که بیش از دیگران طرفدار در سالن یا منزل داشته باشد نمایندگان حزب دموکرات را از آن خود در منطقه شهر یا شهرک خواهد کرد.

نمایندگانی که در محل های مختلف ایالت ایوا از طریق کاکس انتخاب می شوند در کنگره حزب خود شرکت می کنند و در این کنوانسیون نماینده رییس جمهوری حزب خود را انتخاب خواهندکرد. از طرفی دیگر انتخاباتی مانند آیووا برای دموکرات ها بسیار حایز اهمیت است زیرا در دوره های گذشته برنده آیووا کاکس توانسته به عنوان نامزد نهایی انتخاب شود.

اما موضوع دیگری که امسال در آیووا کاکس رخ داد، رای مناطقی بود که به صورت ۵۰-۵۰ برابر میان کلینتون و سباندرز به ثبت رسید که تعیین برنده به شیر یا خط کشیده شد که در تمامی موارد کلینتون پیروز میدان بود از همین رو پیروزی کلینتون در آیووا را تا حدودی زیر سوال برد و ساندرز در واکنشی گفت که انتخاب نمایندگان از طریق شیر یا خط قطعا دموکراتیک نیست.

انتخابات مقدماتی عادی

شاید اسم انتخابات عادی و یا معمولی برای ایالات متحده امریکا چندان معنایی نداشته باشید. زیرا همین انتخابات معمول، خود به چند بخش مجزا تقسیم می شود که هر چند به نسبت کاکس ساده به نظر می رسد ولی پیچیدگی خاص خود را دارد. اگرچه اشخاص به صورت عادی در این سیستم رای می دهند اما این شیوه به چند مدل خاص تقسیم می شود.


مدل بسته: در این سیستم تنها افرادی می توانند رای دهند که عضو رسمی احزاب هستند و افراد مستقل در آن حضور نخواهند داشت.

نیمه بسته: در این سیستم به مانند شیوه اول اعضای حزب در این انتخابات حاضر می شوند اما در این بین افراد وابسته به این اعضا نیز می توانند در این انتخابات شرکت کنند که بستگی به وضعیت آنها دارد.

مدل باز: در این سیستم یک رای دهنده بدون هرگونه وابستگی حزبی می تواند در انتخابات حزب ثبت نام و شرکت کند و به نوعی ممکن است با یک سازماندهی یک فرد با هجوم رای مواجه شود و باعث شود تا یک نامزد ضعیف برخلاف نظر رهبران اصلی حزب در یک منطقه بیشترین رای را بیاورد و افراد از سوی احزاب مخالف نیز سازماندهی شوند. بنابراین در این سیستم هم جمهوری خواهان می توانند به دموکرات ها رای دهند و این اتفاق بالعکس نیز رخ می دهد.

مدل نیمه باز: در این سیستم رای دهندگان به مانند سیستم باز رای می دهند. اما تفاوت با سیستم باز در اینجاست که این سیستم دارای یک رای گیری خاص درون حزبی است. زیرا در این سیستم مردم به افرادی رای می دهند تا بتوانند نامزد نهایی حزب را در منطقه تعیین کنند.
به دور دوم کشیده شدن: در این سیستم تمامی افراد بدون محدودیت می توانند در انتخابات شرکت کنند در صورتی که چند نماینده در انتخابات حضور داشته باشند و نتوانند به اکثریت دست یابند انتخابات به دور دوم کشیده می شود.

سیستم ترکیبی: این سیستم بیشتر در ویرجینیای غربی اجرا می شود که در آن به صورت سیستم باز هستند که این بیشتر برای جمهوری خواهان است. اما دموکرات ها به صورت بسته انتخابات خود را برگزار می کنند.

نمایندگان ویژه

شرایط ویژه ای که در انتخابات درون حزبی آمریکا وجود دارد، نمایندگان ویژه ای است که در هر ایالت حضور دارند. آنها ملزم به رای دادن و یا اجباری برای طرفداری از یک نماینده ندارند بلکه به صورت دلخواه می توانند از یک نامزد خاص حمایت کنند که به طور مثال در آیووا هشت نماینده ویژه برای دموکرات ها حضور دارند.

نامزد نهایی به چند نماینده نیاز دارد؟

نامزدهای دو حزب اصلی آمریکا به تعداد مشخصی از کرسی های نمایندگی احزاب نیاز دارند تا بتوانند در کنگره حزب نامزد نهایی را انتخاب کنند. این شرایط در دموکرات ها و جمهوری خواهان متفاوت است. مجموعه کرسی نمایندگی دموکرات ها در ایالات مختلف آمریکا 4763 کرسی است که نامزدها برای معرفی شدن به عنوان گزینه نهایی حزب نیازمند 2382 نماینده هستند.
در طرف مقابل نیز جمهوری خواهان در ایالات مختلف ۲۴۷۲ نماینده دارند که هر نامزد برای تبدیل شدن به گزینه نهایی حزب نیازمند ۱۲۷۳ نماینده برای معرفی گزینه نهایی حزب در کنگره حزب دارند.


ویژگی های جغرافیایی بر سیستم انتخاباتی آمریکا تاثیر گذاشت است.

سیاست بومی

حسین دهشیار، استاد دانشگاه علامه طباطبایی: سیستم در هر حیطه ای از سیاسی گرفته تا فرهنگی در جهت تثبیت و تداوم می بایستی ماهیت اجتماعی پیدا کند. جوهره اجتماعی هر سیستمی برخاسته از نگاه نخبگان و توده هاست. هر سیستمی که نخبگان و توده ها آن را در راستای تامین منافع، تایید هویت و مشوق ارزش های خود بیابند خصلت اجتماعی می یابد و پویایی و کارآمدی را تجربه می کند. هر زمان که یکی از دو سوی طیف، خواه نخبگان و خواه توده ها به این نتیجه برسند که سیستم انتظارات آنان را برآورده نمی سازد سراشیبی زوال و انحطاط آغاز می شود و سیستم پویایی و کارآمدی را از دست می دهد.

بومی سازی سیاسی

از سال ۱۷۹۶ سیستم حزبی در آمریکا پا به صحنه گذاشت. در زمان انتخابات اولین رئیس جمهور مفهومی به نام حزب هنوز وجود نداشت و درکی در خصوص مبارزات انتخاباتی به هیچ روی رویت پذیر نبود. پس از پایان دوران جورج واشنگتن برای نخبگان محرز شد که تنوع عقاید در خصوص چگونگی اداره جامعه و رقابت برای کسب جایگاه سیاسی به شکل گسترده و عمیق وجود دارد.

این نکته در میان نخبگان حاکم مشروعیت همه جانبه یافت که چارچوب های قانونی و رویه های یکسان سیاسی حیات یابد تا احساسات، نیازها و تقاضای توده ها مدیریت شود. از سال ۱۸۰۰ تا ۱۸۲۴ از سیستم انجمن های حزبی شکل گرفته در قوه مقننه استفاده شد تا رئیس جمهور و معاون او انتخاب شوند. این چارچوب ها متشکل از هیات های نمایندگی ایالات مختلف در قوه مقننه بود که موسوم به انجمن های حزبی «انتخاب کننده شاه» بودند. اما این سیستم با توجه به اینکه عامل ایجادکننده تنش بین سیاستمداران خواهان کسب بالاترین مقام اجرایی بود و از سویی دیگر کمترین مسئولیتی را بر دوش توده ها در فرایند تعیین رئیس جمهور قرار می داد، منجر به این شده بود که سیستم سیاسی به شدت ناکارآمد و غیرپویا متجلی شود.

به همین روی سیستمی که مبتنی بر نظرات هیئت های نمایندگی در قوه مقننه در تعیین رئیس جمهور و معاون او بود کنار گذاشته بشد و از سال ۱۸۲۴ سیستم کنوانسیون برای تعیین ساکن کاخ سفید ابداع شد. بنیان گذاران آمریکا که استقلال این کشور را از یوغ بریتانیا ممکن و قانون اساسی را تدوین کردند، معتقد به دموکراسی بودند چرا که تحت تاثیر حیات سیاسی سرزمین پدری بودند و برای شیوه های دموکراسی سیاسی که در بریتانیا حاکم بود به شدت فزاینده ای اعتبار قایل بودند. اما آنچه درباره ابداع و خلاقیت بنیان گذاران آمریکا باید مطرح شود همانا درک ویژگی های سرزمین خود در عین اهمیت دادن به شیوه های دموکراسی بریتانیا است.

در سرزمینی که فاقد تجربه ارباب رعیتی است و در کشوری که به خاطر جوان بودن فاقد تجارب تاریخی بود، تنها آن نوع سیستم انتخاباتی جوابگو است که گستردگی سرزمین، امکان فزاینده جابجایی مردم و تنوع منفعتی و فرهنگی توده ها را در نظر بگیرد.

سیستم انتخاب ریاست جمهوری با توجه به واقعیات حاکم و تحولات سریع در حیطه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیک به گونه ای طراحی شد که استعداد دگرگونی در حیطه شیوه ها را داشته باشد. در عین اینکه سیستم کالج انتخاباتی به عنوان اساس و شاکله کلی حفظ شود.


مراحل متعدد برای انتخابات ریاست جمهوری به صحنه آمد تا این امکان برای نخبگان حاکم وجود داشته باشد تا از به قدرت رسیدن سیاستمدارانی که ثابت سیستم سیاسی را محترم نمی شمارند آن را به چالش می کشند جلوگیری کنند.

بعد از دهه های آغازین قرن نوزدهم رقابت های حزبی گسترش فزاینده یافت و حضور مردم در فرایند انتخاباتی به گونه ای شکل گرفت که تحلیل نهایی رهبران و بزرگان حزبی باشند که جهت رای مردم و انتخاب نهایی آنان را در فرایندهای انتخاباتی مشخص می کند بدون این که متهم به گرایش های ضددموکراتیک شوند. به تدریج با کامل شدن حرکت مردم به سوی مناطق غربی و گسترش سرمایه داری صنعتی مخالفین سیاسی خواهان نقش وسیع تر مردم در فرایند تعیین مقام ریاست جمهوری شدند.

در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم که باید آن را دوران اوج جنبش ها و تفکرات پیشرو دانست، ضرورت حضور نافذتر و تعیین کننده تر شهروندان در تعیین جهت حیات سیاسی فراوان مطرح شد. تفکرات پیشرو و رهبران مترقی رابطه مستقیم بین عدالت اقتصادی و مشارکت سیاسی شهروندان یافتند، به همین روی تاکید بر این شد که شهروندان بتوانند مستقیما نظر خود را با رای مستقیم به کاندیدای مورد علاقه برای مقام ریاست جمهوری اعطا کنند. این ایده در راستای این که کنترل روسای حزبی کاهش یابد و نقش قاطع آنان در تعیین کاندیدای نهایی حزبی به چالش گرفته شود، شکل گرفت. به همین جهت در سال ۱۹۰۱ سیستم انتخاباتی مقدماتی درون حزبی پا به صحنه گذاشت و فلوریدا اولین ایالتی شد که سیستم مقدمات درون حزبی برای تعیین کاندیدای حزب را پیاده ساخت.

انتخابات سه مرحله ای

انتخابات ریاست جمهوری سه مرحله ای است. احزاب متعددی وارد روند انتخابات می شوند اما سیستم به گونه ای طراحی شده که عملا تنها دو حزب دموکرات و جمهوری خواه هستند که مورد نظر رای دهندگان قرار می گیرند. در ابتدا هر یک از دو حزب دموکرات و جمهوری خواه سعی می کند از بین افرادی که خود را کاندیدای کسب مقام ریاست جمهوری کرده اند، یکی را به عنوان نماینده حزب در انتخابات عمومی تعیین کنند. پس هر حزب در چارچوب دو فرایند متفاوت کاندیدای نهایی و اصلی حزب را تعیین می کند.

در هر حزب دو طریق برای شهروندان وجود دارد که رای به کاندیدای مورد نظر در حزب خود را به صندوق بریزند. در پنجاه ایالت، پایتخت و قلمروهای آمریکا انتخابات درون حزبی انجام می شود تا از میان افرادی که خود را به عنوان کاندیدا معرفی کرده اند یکی انتخاب شود. در مجموعه ای از ایالات و قلمروها انتخابات مقدماتی درون حزبی انجام می شود. مردم مستقیما به پای صندوق های رای می روند و نظر خود را ابراز می کنند. انتخابات مقدماتی درون حزبی دو نوع است.


در بعضی از ایالات این انتخابات بسته است. یعنی فقط شهروندانی می توانند در انتخابات مقدمات درون حزبی شرکت کنند که عضو آن حزب باشند. در بعضی از ایالات، انتخابات مقدماتی درون حزبی باز است. یعنی اینکه نه تنها اعضای آن حزب حق شرکت دارند بلکه اعضای حزب دیگر هم می توانند در رای دادن شرکت کنند با وجود اینکه به حزب رقیب وابسته هستند.

در سیزده ایالت به اضافه قلمروهای ساموآ و جزایر ویرجین انتخاب کاندیدای نهایی از بین کاندیداها شرکت کننده از طریق انجمن های حزبی انجام می گیرد. در جغرافیاهایی که این شیوه مرسوم است حوزه های متعدد برای رای دادن وجود دارد. اعضای حزب در این حوزه ها شرکت می کنند. افراد این فرصت را دارند که راجع به کاندیدای مورد نظر خود صحبت کنند و از دیگر افراد حاضر بخواهند که به او ملحق شوند. در نهایت با بلند کردن دست یا نوشتن نام کاندیدای مورد نظر انتخاب ها مشخص می شوند.

در انتخاب حزب جمهوری خواه در شکل انتخابات مقدماتی درون حزبی یا انجمن های حزبی، غالبا آن کاندیدایی که بالاترین میزان رای را بیاورد، رای تمام نمایندگان آن جغرافیا در آن کنوانسیون حزب را که در تابستان سال انتخابات ریاست جمهوری برگزار می شود به دست می آورد. در انتخابات حزب دموکرات خواه در شکل انتخابات مقدماتی درون حزبی یا در شکل انجمن های حزبی به نسبت تعداد رایی که کاندیداها به دست می آورند، از تعداد نمایندگانی که هر جغرافیا به کنوانسیون حزب که در تابستان سال انتخاباتی برگزار می شود، تعدادی را متناسب با رای خود به دست می آورد.

در کنوانسیون حزب جمهوری خواه تعداد نمایندگان ۲۴۷۲ نفر و در کنوانسیون حزب دموکرات تعداد نمایندگان ۴۷۶۴ نفر هستند. در هر دو حزب هر کاندیدایی که تعداد بیشتری نماینده به دست آورد، به عنوان کاندیدای حزب برای انتخابات عمومی ریاست جمهوری معرفی می شود. پس در مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری از طریق بکارگیری دو شیوه انتخابات مقدماتی درون حزبی با انجمن های حزبی کاندیدای احزاب مشخص می شوند.

در مرحله بعد در انتخابات عمومی که در ماه نوامبر انجام می شود مردم رای می دهند و رئیس جمهور انتخاب می شود. در مرحله سوم که در ماه دسامبر برگزار می شود اعضای کالج انتخاباتی رای می دهند که چه کسی رئیس جمهور شود که به استثنای موارد معدود همان نظر مردم است که در ماه نوامبر ابراز شده است.