بنزین در ایران گران‌ است یا ارزان؟!

خبرگزاری ایسنا: افت شدید قیمت نفت در هفته‌های گذشته یک سئوال تکراری را بازهم بر سر زبان‌ها انداخت، این‌که با وجود افت قیمت نفت تا این سطح، آیا قیمت بنزین نباید تغییر کند؟

این سئوال در حالی مطرح می‌شود که با توجه به اظهارات چندی پیش وزیر نفت درباره تنوع‌بخشی‌ به خدمات جایگاه‌های سوخت و برندسازی، شائبه افزایش احتمالی قیمت هم مطرح شده بود که خیلی زود از سوی مسئولان وزارت نفت تکذیب شد.

تعیین قیمت بنزین در کشور برای خود ماجرایی دارد، از ایجاد کارت‌های سوخت و راه‌اندازی سیستم سهمیه‌بندی گرفته تا حذف سوبسید و آزادسازی قیمت و حالا طرح بحث تنوع قیمتی بنزین در جایگاه‌ها، در پس همه این ماجراها یک نکته وجود دارد: ایران جزء ارزان‌ترین کشورها به لحاظ قیمت سوخت است، در سایر کشورها اما چه می‌گذرد؟

قیمت و کیفیت دو محور اصلی نقد و بررسی سوخت است؛ محورهایی که یکی مناقشات اقتصادی را در پس خود دارد و دیگری مناقشات زیست محیطی را؛ معاون شرکت ملی پالایش و پخش می‌گوید، بنزین‌های وارداتی تماما یورو ۴ است و بنزینی نیز که در کلانشهرها توزیع می شود استاندارد یورو۴ را دارد.

بنزین یورو ۴ در تعریف علمی به بنزینی گفته می‌شود که بنزن آن حداکثر یک درصد، آروماتیک حداکثر ۳۵ درصد، الفین حداکثر ۱۸ درصد و گوگرد ۵۰ جزء در میلیون و از همه مهم‌تر اکتان آن بین ۹۰ تا ۹۷ باشد. این ویژگی‌های بنزین بدون سربی است که اگرچه آلایندگی دارد اما آلایندگی آن به طور نسبی پایین‌تر است.

در ایران قیمت بنزین با این استانداردها و با درجه اکتان ۹۱، ۱۰۰۰ تومان در هر لیتر است و آنچه که با نام بنزین سوپر یعنی بنزین با اکتان ۹۵ به فروش می رسد نیز ۱۲۰۰ تومان قیمت دارد، اما گفته می‌شود که ایران جزو ارزان‌ترین کشورها به لحاظ قیمت سوخت به شمار می‌رود.

نمودار متوسط قیمت سوخت در نیمه سوم سال جاری میلادی، نشان می‌دهد که قیمت هر لیتر بنزین نیز با تبعیت از قیمت نفت‌خام کاهش پیدا کرده است و در آخرین ماه نیمه سوم سال متوسط قیمت جهانی هر لیتر بنزین به حدود ۹۷ سنت رسیده است.

ایران جزو ارزان‌ترین کشورها از نظر قیمت بنزین است، اما ارزان‌ترین نیست و از بین ۱۰ کشور ارزان در این زمینه در جایگاه نهم قرار می گیرد، پیش از ایران ونزوئلا با قیمت ۰.۰۲ دلار، لیبی با قیمت ۰.۱۴ دلار، کویت با قیمت ۰.۲۱ دلار، الجزایر با قیمت ۰.۲۲ دلار، عربستان سعودی با قیمت ۰.۲۳ دلار، قطر با قیمت ۰.۲۷ دلار و بحرین و ترکمنستان با قیمت ۰.۲۸ دلار برای هر لیتر بنزین در رتبه‌های اول تا هشتم ارزان قیمت‌ترین کشورهای بنزینی قرار می‌گیرند.

در این بررسی ایران با متوسط قیمت بنزین ۰.۳۰ دلار رتبه نهم را دارد و پس از آن نیز عمان با قیمت ۰.۳۱ دلار برای هر لیتر بنزین دهمین کشور ارزان است.

اما کشورهایی که رانندگانش با گران‌ترین قیمت‌های جهانی بنزین مصرف می‌کنند یک تفاوت مهم با کشورهای ارزان دارند و آن این است که از موهبت منابع نفتی فراوان بی‌بهره‌اند، هنگ کنگ هر لیتر بنزینش را با قیمت ۱.۹۳ دلار یعنی چیزی در حدود لیتری کمتر از ۷۰۰۰ تومان می‌فروشد.

پس از آن نیز هلند، نروژ، انگلیس، ایتالیا، دانمارک، برمودا، فلسطین اشغالی، یونان و پرتغال با دامنه قیمتی بین ۱.۹ دلار تا ۱.۷ دلار به ترتیب در لیست گران‌فروشان بنزین در جهان قرار می گیرند.

بر اساس بررسی‌های جدیدتر از وضعیت قیمت بنزین در ۲۸ دسامبر سال گذشته، متوسط قیمت بنزین بدون سرب در ایران حدود ۰.۳۲ دلار است که این قیمت ۶۸ درصد ارزان‌تر از متوسط قیمت بنزین جهانی است، اما برخی همسایه‌های ایران نیز وضعیت مشابهی دارند.

در جمهوری آذربایجان قیمت هر لیتر بنزین بدون سرب حدودا ۰.۷۳ دلار یعنی چیزی در حدود ۲۶۰۰ تومان است که اگرچه بیش از دوبرابر قیمت بنزین در ایران است اما همچنان متوسط آن از متوسط قیمت جهانی بنزین ۲۶ درصد ارزان‌تر است.

ارمنستان اما بنزین را با قیمت گران‌تری نسبت به قیمت جهانی بنزین می‌فروشد، به این ترتیب که در این کشور هر لیتر بنزین بدون سرب ارزشی در حدود ۱.۰۲ دلار (۳۶۷۰ تومان ) دارد که از متوسط قیمت جهانی دو درصد بالاتر است.

در شرق، پاکستان نیز با بنزین بدون سرب لیتری ۰.۷۲ دلاری‌اش تقریبا سوخت رایج خودروهایش را با قیمتی دوبرابر ایران به فروش می‌رساند، بنزین این کشور که می‌توان گفت هر لیتر آن کمتر از ۲۶۰۰ تومان ارزش دارد، ۲۷ درصد از متوسط قیمت جهانی بنزین ارزان‌تر است.

ترکیه اما در همسایگی ایران گران‌ترین کشور سوختی است، رانندگان این کشور برای خرید هر لیتر بنزین باید هزینه معادل ۱.۴۷ دلار (چیزی در حدود ۵۳۰۰) تومان بپردازند، قیمتی که ۴۷ درصد از قیمت جهانی بنزین گران‌تر است.

عراق کشور نفتی همسایه ایران که البته صادرات و تولید نفتش در دوران تحریم‌ها از میزان تولید نفت ایران بیشتر بوده است، نیز بنزین را با قیمت گران‌تری نسبت به ایران و البته ارزان‌تر نسبت به قیمت‌های جهانی به دست مصرف‌کننده می‌رساند.

هر لیتر بنزین بدون سرب در این کشور ۰.۸۹ دلار (۳۲۰۰ تومان) ارزش دارد که نسبت به متوسط قیمت جهانی بنزین ۱۱ درصد ارزان‌تر است.

اما در جایگاه‌های سوخت دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس چه می‌گذرد؟ در قطر قیمت بنزین از ایران ارزان‌تر است در این کشور هر لیتر بنزین، با قیمت ۰.۲۶ دلار(۹۳۶ تومان) فروخته می‌شود که این قیمت از متوسط قیمت جهانی بنزین ۷۴ درصد کم‌تر است.

کویت نیز از جمله آن کشورهایی است که بنزین را با قیمت کمتری نسبت به ایران یعنی هر لیتر ۰.۲۱ دلار (۷۵۰ تومان) و ۷۹ درصد کمتر از قیمت جهانی می‌فروشد. قیمت بنزین در رقیب مهم نفتی ایران یعنی عربستان نیز وضعیت مشابهی دارد. این کشور هر لیتر بنزین را با قیمت ۰.۲۳ دلار (۸۳۰ تومان) و البته ۷۷ درصد ارزان‌تر از قیمت جهانی می‌فروشد.

بحرین نیز از جمله ارزان فروشان بنزین است، در این کشور هر لیتر بنزین با قیمت ۰.۲۶ دلار (۹۳۶ تومان) یعنی ۷۴ درصد کمتر از قیمت جهانی این سوخت به فروش می‌رسد.

در عمان اما وضعیت تقریبا مشابه ایران است، در این کشور نیز هر لیتر بنزین بدون سرب ۰.۳۱ دلار ارزش دارد و این سوخت نسبت به متوسط قیمت جهانی در عمان ۷۰ درصد ارزان‌تر است.

با توجه به این شرایط می توان گفت در همسایگی ایران، کشورهای حوزه خلیج فارس و البته به طور وسیع‌تری در سطح جهانی کشورهایی که منابع نفتی بیشتری دارند، بنزین را با قیمت ارزان‌تری می‌فروشند، این قاعده حتی در روسیه نیز حکم می‌کند، در این کشور نیز هر لیتر بنزین با ارزش ۰.۵۳ دلار (حدود ۱۹۰۰ تومان) فروخته می‌شود که تقریبا نصف متوسط قیمت جهانی بنزین است.

حال باید دید آیا با سیاست‌های جدید نفتی ایران قرار است قیمت بنزین تغییر پیدا کند؟ و اگر این‌طور است متوسط قیمت هر لیتر بنزین در کشور تا چه حد به مرزهای متوسط قیمت جهانی نزدیک خواهد شد؟