هایپرمارکت ها تهران را تسخیر کرده اند؟

هفته نامه صدا - بمانجان ندیمی: از شیر مرغ تا جان آدمیزاد رامی توان آنجا پیدا کرد. قفسه هایی که با نظمی خاص در یک محوطه بسیار بزرگ مقابل یکدیگر قرار گرفته اند و محتویات رنگارنگ آنها برای مشتریان و حتی آنها که قصد خرید ندارند خودنمایی می کنند؛ خوراکی های عجیب و غریبی که در هیچ سوپرمارکتی پیدا نمی شود؛ در آن واحد می توان بیش از 20 برند مختلف از لبنیات گرفته تا چیپس و پفک را در کنار هم دید.

اتفاقی که شاید برای نسل جدید، عادی باشد ولی قطعا برای قدیمی ترها، جذاب و لوکس است. تابلوهای بزرگی که در نقاط مختلف نصب شده و نشان می دهد فلان کالا فلان درصد تخفیف دارد، موجب جذب مشتری بیشتر می شود. معمولا اگر اوایل هر ماه سری به یک «شاپینگ مال» بزنید، با صف های نسبتا طولانی صندوق آن فروشگاه ها مواجه می شوید. صف هایی که امکان دارد شما را تا نیم ساعت هم معطل کند.

این روزها «مال ها» مسئول اصلی تامین مایحتاج زندگی مردم شده اند. ساختمان های بزرگ و شیک، اجناس مرغوب و تجمع کلیه کالاهایی که برای یک خانواده مورد نیاز است در یک مکان، خرید را برای خانواده ها آسان کرده است. رییس اتاق اصناف ایران می گوید: گسترش هایپرمارکت ها و شاپینگ مال ها در چند سال اخیر به صورت جدی تر دنبال شده و حرکتی جدید است. هر چند تاسیس فروشگاه های زنجیره ای ریشه ای قدیمی دارد اما در سال های اخیر شکل تازه ای به خود گرفته است.


به گفته فاضلی، شاپینگ مال ها و هایپرمارکت ها در عرضه کالا می توانند سودهای کمتری را لحاظ کنند. البته، ذات فروشگاه های زنجیره ای نیز همین است. بنابراین خرید از این نوع فروشگاه ها برای مصرف کنندگان نیز به صرفه خواهد بود. فرقی ندارد از کدام قشر اجتماع باشید؛ یک مرفه بی درد یا از خانواده ای متوسط یا حتی قشر کم درآمد. شما می توانید پس از دریافت حقوق ماهانه، کالاهای مورد نیاز خود را از یکی از فروشگاه های زنجیره ای، هایپرمارکت یا شاپینگ مال خریده و قطعا کالاهای ارزان تری را تهیه کنید. هر چند در حال حاضر سوپرمارکت های محله نیز در روش های فروش خود تغییر رویه داده و نه تنها تنوع کالاها را بالا برده اند، بلکه چیدمان مغازه را به گونه ای تغییر داده اند که به نظر یک شاپینگ مال کوچک می آید، اما به گفته فاضلی، رییس اتاق اصناف ایران، خرید از «مال ها» به دلیل ارزان تر بودن کالا، در اولویت مردم قرار گرفته است.

البته بعضی از سوپرمارکت داران معتقدند، نمی توان ظهور فروشگاه های زنجیره ای و شاپینگ مال ها را موجب کسادی بازار سوپرمارکت های محلی و سنتی دانست. چرا که یک نظام توزیع متناسب و بهینه باید بتواند کالا را در زمان و به قیمت و شرایط مناسب در اختیار مصرف کننده قرار دهد.

فاضلی معتقد است فعالیت سوپرمارکت ها و بقالی ها مکمل فروشگاه های زنجیره ای، هایپرمارکت ها یا شاپینگ مال ها است. قطعا وجود فروشگاه های بزرگ در کلان شهرها نیاز است. اما نمی تواند نافی حضور واحدهای کوچک توزیعی و خدمات در سطح شهرها باشد. بیشتر فروشگاه های بزرگ و هایپرمارکت ها در مناطق شلوغ شهر و مراکز تجاری مشغول به فعالیت هستند. در حالی که فروشگاه های کوچک در مناطق محلی احداث می شوند. بنابراین این دو و احد توزیعی می توانند در کنار یکدیگر فعالیت کنند.

تهران به عنوان پایتخت و پرجمعیت ترین شهر ایران این روزها با هجوم «مال ها» مواجه است. فروشگاه هایی که به نظر می رسد کم کم گوی رقابت را از بزرگترین همتایان خود بخصوص سوپرمارکت های معروف به «دریانی» ربوده اند. حضور مال ها در تهران حتی این گمانه را تقویت کرده که بار دیگر شیوه توزیع کالا در کشور دگرگون شود. پیش از این نیز در دهه هفتاد با تولد فروشگاه های شهروند چنین اتفاقی رخ داده بود.

فاضلی معتقد است گسترش هایپرمارکت و فروشگاه های زنجیره ای، قطعا فضای رقابتی را ایجاد خواهد کرد. با توجه به اینکه حاشیه سود در هایپرمارکت ها پایین تر از سوپرمارکت ها است، مصرف کنندگان برای تامین مایحتاج خود، گرایش بیشتری به تهیه کالا با قیمت ارزان تر دارند. این مسئله موجب می شود، سوپرمارکت ها هم در قیمت های خود تجدیدنظر کنند و فضای رقابتی ایجاد شود.

برندسازی عرضه خدمات یکی از نکات مورد تاکید این فعال اقتصادی است. وی در این باره می گوید: قطعا ایجاد یک برند به سود مصرف کننده خواهد بود. در حال حاضر نیز دریانی ها در تهران به یک برند توزیع کننده مواد غذایی بدل شده اند به طوری که برخی از کارشناسان معتقدند می توان این برند را رقیب فروشگاه های بزرگ دانست.

آمار اعلام شده از سوی اتاق اصناف ایران حاکی از آن است که تعداد بقالی های محلی یا همان خوار و بار فروشی های دارای جواز کسب در سطح شهر تهران ۶ هزار و ۳۴۸ باب است. این در حالی است که تعداد سوپرمارکت هایی که متراژ آنها از ۶۰ متر بیشتر و دارای جواز کسب هستند، در سطح تهران معادل ۴۴۵ باب بوده است. البته به نظر می رسد تعداد خرده فروشان در تهران بیش از این باشد. این امر نشان می دهد تعدادی از واحدهای بدون جواز کسب در این صنف فعالیت می کنند.

در حال حاضر تراکم شاپبنگ مال های تهران را می توان در مناطق ۱ تا ۵ و منطقه ۲۲ شاهد بود. در حالی که در بعضی از مناطق، نمی توان چنین فروشگاه هایی را دید. بنابراین به نظر می رسد بیشترین آسیب شامل حال واحدهایی است که در نزدیکی این فروشگاه ها فعالیت دارند. رییس اتحادیه سوپرمارکت داران تهران در این مورد می گوید: گسترش هایپرمارکت ها گله مندی سوپرمارکت داران را به دنبال داشته است. چرا که احداث یک هایپرمارکت باید براساس ضوابط باشد. در حالی که تراکم آنها در سطح شهر نشان می دهد که توسعه این هایپرمارکت ها نظام مند نیست.

درخشانی عنوان می کند: در حال حاضر سوپرمارکت هایی مستقر در مناطقی که هایپرمارکت ها تاسیس شده اند، بیشترین ضربه را متحمل شده اند. کارشناسان بازار اعتقاد دارند تغییر در روند نظام توزیع کشور آغاز شده است. فاضلی رئیس اتاق اصناف ایران هم چنین اعتقاد دارد: هایپرمارکت ها به دلیل تجمیع کلیه مایحتاج زندگی مردم در یک مکان می توانند نظام توزیع را به استانداردهای جهانی نزدیک تر کنند. ضمن اینکه تقویت این نوع نظام به تسهیلات ویژه ای نیاز دارد که خوشبختانه دولت کنونی، توانسته در این خصوص گام های خوبی بردارد.

در حال حاضر هایپرمارکت ها و فروشگاه های زنجیره ای تنها ۴ درصد از نیاز شهری مثل تهران را برطرف می کنند. در حالی که ما درصدد هستیم در ۵ سال آینده ۱۲ درصد از نیاز شهر تهران را به واسطه همین فروشگاه های بزرگ تامین کنیم. وی می گوید: اجرایی شدن این برنامه قطعا به سرمایه گذاری نیازمند است.

آخرین شاخص ها

۶.۳ هزار: تعداد خواربار فروشی های دارای پروانه کسب در تهران

۴۴۶ باب: تعداد سوپرمارکت های بالاتر از متراژ ۶۰ متر و با پروانه کسب در تهران

۴ درصد: از نیازهای شهروندان تهرانی توسط هایپرمارکت ها برطرف می شود

۱۲ درصد: نیازهای شهروندان تهرانی طی دوازده سال آینده باید توسط هایپرمارکت ها تامین شود

۱۵ درصد: کاهش قدرت خرید در بحران کاهش فروش مال ها موثر بوده است