آروم بگیر، وام نگیر

هفته نامه همشهری جوان - محمدتقی حاجی موسوی: داستان وام های جدیدی که بانک ها می دهند، چیست؟ آیا وام گرفتن در شرایط فعلی به نفع جوانان است؟

وام خودرو، وام خرید کالای ایرانی، کارت اعتباری خرید کالای بادوام ایرانی. زمانی که این گزارش را می خوانید تقریبا یک هفته ای می شود که پرداخت این وام های جدید شروع شده است؛ وام هایی که قرار است چاره دولت باشند برای خروج از رکود اقتصادی و به حرکت انداختن دوباره چرخ های صنعت. هر روز بخش عمده ای از بخش های خبری تلویزیون و صفحات روزنامه ها به این اختصاص یافته که شرایط دریافت وام های جدید چیست و این کمک های مالی قرار است چه تغییری در زندگی مردم ایجاد کنند.


حالا ما به بهانه کلید خوردن پرداخت این وام ها رفته ایم سراغ تمام وام هایی که جوان ها می توانند از بانک ها یا جاهایی دیگر بگیرند و بزنند به زخم های زندگی شان؛ وام هایی مثل جعاله، وام خرید مسکن برای خانه اولی ها، وام ودیعه مسکن، وام ازدواج و چند وام دیگر.

بعدش هم با یکی از اقتصاددان ها صحبت کرده ایم تا او برای ما روشن کند که آیا این استقراض از بانک ها و همیشه بدهکار دولت بودن به نفع ماست یا نه؟ در کنار اینها نظرات موافقان و مخالفان وام گرفتن را هم آورده ایم تا شما بعد از خواندن آن بتوانید با یک دید درست به سمت بانک ها قدم بردارید و احتمالا وام مورد نیاز خویش را اخذ بفرمایید. پس با ما باشید.

وام گرفتن به چه دردی می خورد؟ یا اندر فواید استقراض از غیر

ما با وام هایمان زنده ایم

خیلی ها هستند که کلا با وام گرفتن و قرض و قوله مخالفند و اعتقاد دارند انسان نباید خودش را بدهکار دیگران کند و هر بار که سررسید پرداخت می رسد، بر اجداد خویش درود بفرستد که عجب شکری میل کردم و این صحبت ها. از نظر این عده، آدم یا چیزی نمی خرد یا اگر خواست بخرد به صورت نقد و جیرینگی اقدام به پرداخت پول می کند و بی خود اعصاب خودش را خرد نمی کند.

به همین خاطر بیشتر این افراد دیرتر از دیگران صاحب زار و زندگی می شوند و در تالار افتخاراتشان این مورد را ثبت و ضبط می کنند که بنده در طول عمر پربار خویش به هیچ احدالناسی بدهکار نبوده ام و هم اکنون که هیچ آهی در بساط ندارم، جان به جان آفرین تسلیم می کنم. به همین مناسبت در اینجا می خواهیم با ذکر دلایلی این جماعت را راضی کنیم تا آنها هم به خیل وام گیرندگان بپیوندند و حالش را ببرند و به این نکته فکر کنند که اینجا ایران است و هر کس که وام نگیرد، انگاری چیزی از هویت ایرانی اش کم است و این اصلا خوب نیست!

اولین خاطرات ما از کلمه وام و استقراض بر می گردد به کتاب تاریخ و ماجراهای استقراض شاهان قاجار از بانک های اروپایی تا تقریبا از همان موقع مفهوم وام گرفتن در نظر ما به نوعی منفی شکل بگیرد و با خودمان فکر کنیم اگر ما هم وام ازدواج بگیریم مثل این است که هزار لیره استرلینگ از رویال بانک اسکاتلند قرض گرفته ایم و تا عمر داریم باید ذلیل عالم باشیم، اما واقعیت با چیزی که فکر می کنید خیلی تفاوت دارد. برای اثبات آن، نکاتی را گوشزد می کنیم. تورم بالا قطعا چیز خوبی نیست و به ضرر اقتصاد کشور است. منتها همیشه می شود از تهدیدات فرصت ساخت و تورم نیز از این قاعده مستثنا نیست. حال چطور باید از آن استفاده کرد؟ با وام گرفتن. یعنی چی؟


در اقتصادی که تورمش همواره دورقمی است و برخی اوقات این عدد تا ۳۰ و ۴۰ هم می رسد، هیچ چیز بهتر از آن نیست که شما از بانک وام بگیرید چرا که در شرایط تورمی، ارزش پول، هر سال دچار افت می شود و این طوری شمایی که برای مثال در سال اول ۴۰۰ هزار تومان قسط می دهد، در سال های سوم و چهارم ارزش این مبلغ حدود یک سوم کم می شود و آن موقع انگار که دارید ۳۰۰ هزار تومان قسط می دهید. این روند همین طور ادامه دارد و هر چه مدت بازپرداخت طولانی تر شود، ارزش پولی که بر می گردانید، کمتر می شود.

حالا ممکن است بگویید که این طولانی شدن بازپرداخت یعنی اینکه شما دارید پول بیشتری به بانک بر می گردانید، اما اصلا مهم نیست؛ چرا که شما در این مدت حال را برده اید. فکر کنید شما می خواهید یک پراید بخرید و پول کافی ندارید. چه کار باید بکنید؟ از ترس وام گرفتن و اینکه بعد از هفت سال به جای ۱۵ میلیون باید ۲۵ میلیون تومان برگردانید، هر روز زیر باران منتظر تاکسی و اتوبوس می مانید؟ با خانواده تان مسافرت نمی روید. چون خودرو ندارید؟ منتظر می شوید تا پول هایتان را جمع کنید و بعدا ماشین بخرید؟ چقدر باید منتظر بمانید؟

بیایید یک دو دوتا چهارتای ساده بکنیم. فرض کنید شما یک میلیون تومان در ماه درآمد دارید. برای خرید نقدی پراید چقدر باید صبر کنید؟ ۲۰ ماه؟ نه! جواب درست خیلی بیشتر از این چیزهاست، چرا که تجربه نشان داده جمع کردن پول کار بسیار سختی است و شما تا مجبور نباشید، این کار را نمی کنید. وام گرفتن این اجبار را ایجاد می کند که هر ماه پول مشخصی را به بانک بپردازید، اما اگر اجبار نباشد، احتمالا باید سه سال صبر کنید تا پولتان جمع شود؛ اگر تا آن موقع پولتان دست نخورد و البته با این تورمی که ما داریم، خودروی دلخواه تان گران تر نشده باشد که تقریبا محال است!

تو فکر یک سقف باش

بگذارید کم ریسک مان را بیشتر کنیم. برویم سراغ وام مسکن. شاید با خودتان بگویید من هنوز جوانم و به خودرو نیاز ندارم و اصلا پیاده روی برای سلامتی خوب است، اما خانه چی؟ خانه که دیگر از اوجب واجبات است. برای خانه دار شدن می خواهید چه کار کنید؟ منتظر بمانید تا پول هایتان را جمع کنید؟ منتظر کاهش قیمت مسکن باشید؟ اجاره نشینی را ترجیح می دهید؟

از همین آخری شروع می کنیم. الان بیشتر کسانی که خانه اجاره می دهند، دوست دارند اجاره بیشتری به جای پول پیش دریافت کنند، چون خرج زندگی شان از این راه در می آید. یک آپارتمان ۵۰ متری معمولی را در تهران در نظر بگیرید. اجاره اش چقدر است؟ کمتر از ماهی ۵۰۰ هزار تومان است؟ چند سال می خواهید این اجاره نشینی را ادامه بدهید؟ چند بار می توانید اثاث کشی کنید؟ بهتر نیست با گرفتن یک وام بزرگ خودتان را خلاص کنید؟ اقساطش سنگین است؟ بله. قطعا بیشتر از ماهی یک میلیون تومان است، اما باز هم همان مساله مرور زمان اینجا صادق است. افزون بر اینکه مسکن سرمایه است و توی این چند سال حتی یک بار هم خانه ارزان نشده و احتمالا هیچ گاه چنین اتفاقی نخواهد افتاد.

نگارنده خود شاهد بوده که وام یک میلیونی مسکن در سال ۷۰ با اقساط ماهی ۱۰ هزار تومان در حوالی سال ۸۰ تبدیل به یک شوخی بزرگ شده بود و پرداخت اقساطش بیشتر موجبات خنده و شادی جمع را فراهم می کرد، برعکس سال های اولیه بازپرداخت که کلی استرس ایجاد می کرد. باور کنید.


جوگیر نشوید

با این اوصاف وام گرفتن در کشوری با اقتصادی شبیه به ما کلا به صرفه است و در طبقه متوسط یکی از بزرگ ترین راه های پیشرفت و افزودن به دارایی ها همین وام گرفتن هاست که البته افتخارش به این سادگی ها هم نصیب هر کسی نمی شود و برای گرفتن اش باید صبر ایوب داشته باشید و چندین و چند ضامن معتبر که اکنون حکم کیمیا را پیدا کرده اند، ولی اینجا یک امای بزرگ وجود دارد و آن اینکه هر وامی بگیرید، اما برای هر چیزی وام نگیرید.

اصولا وام گرفتن برای کالاهای مصرفی به عقیده همه کارشناسان اقتصادی کاری اشتباه است؛ چرا که با پایان دوره بازپرداخت، عمر آن کالا هم به پایان رسیده و انگار که پولتان را ریخته اید توی جوی آب؛ نه اینکه خرید کالا بد باشد، اما دادن پول بیشتر برای آن ارزش ندارد.

البته یکسری کالاهای استثنا وجود دارند. مثل فرش دستباف. شما هرقدر فرش دستباف قسطی بخرید، باز هم ضرر نمی کنید، چون تبدیل به سرمایه می شود و بعد از گذشت چندین سال باز هم ارزش خودش را دارد. اما آباژور قسطی، نه! پس حواستان باشد در گرفتن وام جوگیر نشوید و وام مورد نظر را به کالای مناسب متصل کنید تا بعد از پایان اقساط به بیهودگی کاری که کرده اید، نیندیشید و انگشت حسرت به دندان نگزید.


این جوری وام نگیرید؛ اصلا!

مهدی شادمانی: وام گرفتن کلا خوب است. اصلا وام برای مردهاست. اگر مردی، مرد زندگی شده، حتما وامی هم داشته که برگرداند، والّا با این حقوق ها و هزینه ها نه می شود پولی جمع کرد و نه می شود آینده بهتری درست کرد. هر قدر هم خرج کنید، باز هم نیاز به خرج کردن خواهید داشت، یعنی هر قدر هم پول داشته باشید، باز آخرهای ماه پولتان تمام می شود. با این تصور وام گرفتن خوب است، اما به شرطی که به جمع شدن سرمایه شما کمک کند و مثلا چهار یا پنج سال دیگر به کارتان بیاید. بگذارید خیلی راحت برایتان توضیح بدهم که جمعت شدن سرمایه یا از طریق خرید طلای دست دوم و دلار است یا خرید مسکن.

غیر از این هیچ وامی صرفه اقتصادی ندارد. شما وام می گیرید و پنج سال قسط می دهید و بعد طلا و دلار یا خانه دارید. البته منظور من از وام گرفتن، وام هایی است که سود دارند، اما مثلا خرید قسطی اجناس اگر با سود نزدیک به صفر باشد، ضرر و زیاد ندارد؛ این طور که شما بتوانید یک تلویزیون ۲ میلیون تومانی را در ۱۰ قسط ۲۰۰ تومانی بخرید، اما چون معمولا چنین شانسی وجود ندارد، بهتر است در این مورد بحث نکنیم.

کجا بودیم؟ همان وام های ۱۲ درصد و ۱۴ درصد. شما اگر طلای دست دوم بخرید، بعد از پنج سال دوباره همان طلای دست دوم را خواهید داشت که در این پنج سال فقط تغییرات قیمت جهانی رویش تاثیر گذاشته و قدیمی نمی شود. خانه هم که مشخص است. وقتی قرار است ماهی nهزار تومان برای اجاره خانه بدهید و توانایی مالی دارید، بهتر است n+nهزار تومان قسط بدهید و در نهایت صاحبخانه شوید. اما وام هایی که امروز می دهند به غیر از وام ازدواج که خب درصد سودش بسیار پایین است، واقعا سود ندارند.


تصور کنید وامی گرفته اید که با آن یک ماشین داخلی بخرید؛ وامی که باید مثلا ماهی ۴۰۰ هزار تومان بدهید و در نهایت بعد از هفت سال قسط هایتان به پایان برسد، اما مشکل اساسی اینجاست که ماشین ایرانی شما اگر بعد از دو سال به خرج نیفتد، حتما بعد از پنج سال هزینه های زیادی خواهدداشت.

ماشینی که به خرج افتاده بعد از پنج سال قیمتی ندارد. به غیر از این خرج های بزرگ، ماشین لوازم مصرفی از جمله روغن و لنت و لاستیک و هزار جور خرج دیگر هم دارد. در نتیجه شما با خرید یک ماشین عملا یک چاله خریده اید که باید ماهی ۴۰۰ هزار تومان برایش قسط بدهید و ماهی ۱۰۰ هزار تومان هم برای هزینه هایش کنار بگذارید که بتوانید از پس خرج هایش بربیایید. اینها تازه به غیر از تصادفات و بیمه است.

شما سالی چندصد هزار تومان برای بیمه کردن ماشین می دهید و اگر بیمه بدنه نکرده باشید- هزینه اش خیلی زیاد است- در اولین تصادف با مشکلات عمده تری مواجه می شوید. اگر از پس هزینه ها هم بربیایید، پس از هر خشی که روی ماشین شما می افتد، قیمت اش پایین تر می آید. هر سالی هم که از عمرش بگذرد و هر کیلومتری که به کار کردن اش اضافه شود، باز هم ارزان تر می شود. شما به طور مثال یک پراید می خرید و در هفت سال ۴۷ میلیون تومان هزینه می کنید، اما بدترین قسمت اش این است که بعد از هفت سال پرایدتان را ۷ میلیون هم نمی خرند. در حالی که اگر با ماهی ۴۰۰ هزار تومان، طلای دست دوم بخرید، حداقل بعد از هفت سال برابر ۴۷ میلیون تومان طلا خواهید داشت.

برای خرید لوازم خانه هم شرایط همین طور است. البته بعضی خریدها هستند که نمی شود انجامشان نداد؛ مثلا خانه، یخچال می خواهد، تلویزیون می خواهد و وسائل دیگر، اما توصیه اصلی این است که اگر ۱۰ میلیون تومان ندارید، خرید اجناس دست دوم و مطمئن، بهتر از رفتن زیر بار چنین وام هایی است.