کل کل تهرانپارسی ها با شهرک غربی ها!

هفته نامه ایران جوان - لیدا ایاز: دیگر از این شرق تر نمی شود، اگر قرار باشد روی خط شرق و غرب رژه برویم نماد شرق می شود تهرانپارس که افتخار تهرانپارسی بودن برای جوان ترهایش مانده است. آنها مثل دو تیم رقیب در یک بازی فوتبال اند؛ شرقی ها و غربی ها، تهرانپارسی ها و شهرک غربی ها. شرقی ها اما انگار تعصب بیشتری دارند و یکی از دغدغه های اصلی شان این است که کری همیشگی شان را با غرب تهرانی ها حفظ کنند. اغلب هم بین پسرها باب است و برایشان سر بودن از بچه های شهرک غرب و سعادت آباد و پونک یک داستان همیشگی است.

تهرانپارس به خودی خود چنان بزرگ است که حتی برای دورهمی های عصرگاهی زمان زیادی لازم است تا بچه های محله همدیگر را پیدا کنند، اما همه آنچه که باعث دور هم جمع شدن جوان ها کنار یکدیگر می شود میدان ها، مراکز خرید، پارکها، بستنی فروشی ها و آبمیوه ای هاست و البته سفره خانه های سنتی بین چهار فلکه معروف تهرانپارس که از پاتوق های جذاب است. آنها معمولا وقتی کمی هوا رو به تاریکی می گذارد، می آیند و چرخی در این حوالی می زنند. دخترها هم گاهی راهی مراکز خرید می شوند و عده ای دیگر مشغول کلاس و درس و دانشگاه هستند، گروهی که برای تفریح کردن ترجیح می دهند با خانواده به پیک نیک بروند.


یکی از پارک های تهرانپارس پارک پلیس است. پارکی بیش از ۵ هزار متر که گویی از ابتدا جزئی از باغ ها و روستاهای اطراف بوده اما به تدریج جدول بندی شده و به صورت پارک درآمده است. تهرانپارس از امکانات دسترسی راحت برای رفت و آمد برخوردار است. بی آرتی، مترو و اتوبوس های معمولی، حتی تاکسی هایی که در ترافیک بی وقفه مسافر سوار و پیاده می کنند. وفور رفت و آمد هم باعث شده یکی از اصلی ترین کارهایی که جوانان شرقی به آن مشغول اند مسافرکشی باشد.

اینجا اما مانند هفت حوض مرکز خریدهای شلوغ و خیابان های پرجمعیت ندارد. چند مرکز خرید مثل پارسیان و سپید هست که بیشترشان بوتیک های لباس و کفش اند و البته خریداران کمی هم ندارند. فلافلی و فست فودی و بستنی فروشی در طول پیاده روها کم نیست.

یکی از پاتوق ها مغازه های بستنی فروشی است که با غروب آفتاب شلوغتر هم می شوند. کنار یکی از بستنی فروشی ها دو جوان گیتاریست مشغول هنرنمایی خیابانی اند تا در کنار آنهایی که «تفریح طور» بستنی می خورند و در رفت و آمدند، درآمدی هم کسب کنند. مغازه داران جوان هم با گیتاریست ها هم نوایی می کنند چنانکه بدون اینکه غر بزنند از باریکه درآمدشان آنها را هم سهیم می کنند.

ارباب تهرانپارس!

از قدیمی های تهرانپارس است. یک مرد میانسال زرتشتی که بخوبی از قدمت تهرانپارس آگاهی دارد. استاد رشیدی حالا گوشه مغازه الکتریکی اش نشسته و از تهرانپارس قدیم می گوید: «صاحب اینجا یک یزدی بود که از هندوستان آمده بود تا تهرانپارس را آباد کند. ۸۰ سال پیش همه زمین های تهرانپارس را از سر خاقانی تا گردنه قوچک به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خرید. نامش تیرانداز بود که همین الان هم این خیابان به نام اوست.

او ویلایی در پارک پلیس ساخته بود. پارک خودش حدود ۳ تا ۴۵ هزار متر باغ میوه داشت و میوه های باغش را هم را در بازار تره بار می فروخت. زمین های اینجا را از متری ۱۰۰ تومان شروع به فروختن کرد. خانه های یک طبقه می ساخت وب ه صورت اقساط واگذار می کرد، مثلا به صورت ۱۵ ساله با ماهی ۳۰ هزار تومان.


کم کم ارباب ها آمدند اینجا را خریدند. زرتشتی ها اینجا باغی داشتند که در کنارش خانه هایی را ساخته بودند که به آنهایی که بی بضاعت و زرتشتی بودند کمک کنند. ارباب هرمز پسر آقای تیرانداز که از صاحبان اصلی این املاک بودند در امریکا فوت کرد.

خیابان تیرانداز حالا نام دیگری دارد. مرد می گوید: «خیابان تیرانداز را جدیدا به نام هژبر عدی نامگذاری کرده اند. از سر خاقانی تا گردنه قوچک حدود ۳۰۰ خیابان شرقی و غربی و ۸۰ تا ۹۰ خیابان شمالی و جنوبی وجود دارد. قبلا اسم هایی مثل رستم، بهروز و پروین، کوروش و داریوش و خشایار، هخامنش، فریدون و خدایار داشتند.»

پیرمرد اشاره ای می کند به نحوه طراحی و ساخت خیابان های تهرانپارس. «اگر پاریس بروید می بینید همان نقشه اینجا هم پیاده شده است. مالک اینجا همین طور که زمین ها را می فروخت خانه می ساخت و جدول بندی می کرد. خلاصه اینجا شرق تهران بود و اگر کسی می خواست پیک نیک برود می آمد اینجا. اینجا مملو از باغ و درخت بود و سندش هم جزو شمیرانات است.»
درباره دوران نوجوانی اش می پرسم. «من از 15 سالگی اینجا بودم، قبلا در خیابان نادری سابق کار می کردم و روزهای تعطیل کارهای برقی اینجا را انجام می دادم تا اینکه خانه ای برای زندگی خریدم و آمدم اینجا.»

او یادی هم از همسایه های قدیمی می کند. «قدیمی های اینجا دیگر نیستند، یا مرده اند یا رفته اند آلمان، فرانسه یا آمریکا. اکثر همسایه های قدیمی از اینجا رفتند. حالا ما مانده ایم و این جوان ها که کار چندانی ندارند جز اینکه در خیابان باشند کمی که سنشان بالا می رود ازدواج می کنند، کارمند می شوند، یک آپارتمان همین حوالی می خرند که تا سال ها باید پولش را به صورت نقد و اقساط بپردازند.»

هفتادی های فعال

پیدا کردنشان زیاد سخت نیست، گوشه پاساژ، کنار آب میوه فروشی، وسط فلکه ها، کنار ایستگاه های تاکسی و مترو و از همه بیشتر جلوی فلافل فروش ها جمع می شوند. آنها اغلب یا وقتی از دانشگاه می آیند وقت خالی پیدا می کنند یا از سر بیکاری می روند پاتوق.

نیمه دیگرشان هم هنوز مدرسه ای اند. دهه هفتادی هایی که در شلوغی روزافزون و بمباران شبکه های ارتباط مجازی زود بزرگ شده اند یا به قول زهرا جهشی بزرگ شده اند.


زهرا و میترا روی یکی از نیمکت های میان فلکه اول نشسته اند. فضای میدان چندان شلوغ نیست، اما کمی آن سوتر میان پیاده رو و در راهروهای مراکز خرید، شلوغی موج می زند. زهرا ۱۹ ساله است و می گوید آنها برای تفریح کردن نیامده اند. زهرا از اینکه خرید را تفریح بنامد خوشش نمی آید. «ما برای تفریح اینجا نمی آییم. اگر بخواهیم می رویم کنسرت، پارک یا بام تهران، اما بیشتر دخترهای امروزی گز کردن خیابان برایشان شده تفریح!»

زهرا می گوید: «پارک پلیس در فلکه چهارم یکی از جاهایی است که می شود آنجا رفت و کمی تفریح کرد. پارکی که هم خیلی بزرگ است و هم تابستان ها خیلی شلوغ می شود، زمستان هم آنجا می شود حسابی برف بازی کرد. جایی که هم محبوب خانواده ها و هم جوانان است.

نگاهی به خیابان های اطرافش می اندازد و ادامه می دهد: «امروزه باب شده وقتی که غروب می شود همه بیایند بیرون. احساس می کنم حضور خانواده خیلی تاثیر دارد، خانواده باید راه را برای جوان مشخص کند یا هنجار مشخص بدهد به جوانش، اما ظاهرا برخی از خانواده ها این مساله برایشان مهم نیست. البته الان دیگر بچه های دهه ۷۰ خیلی در خانه بند نیستند. انگار یک جورایی مهار نشدنی اند. هرچند خودم دهه هفتادی ام اما خیلی متعجب می شوم که بچه های این دوره اینقدر متفاوت اند.»

دور و برش چند جوان نشسته اند که گاهی هم نیم نگاهی به آنها می اندازد. «خب چرا بچه ای که تازه به سن نوجوانی رسیده می رود سراغ کارهایی که مناسب سنش نیست؟ البته این نشان می دهد که از نظر هوشی خیلی با هوش اند و بیشتر از سنشان می فهمند. اما اشتباها فکر می کنند چیزی که در جامعه باب شده خوب است، در حالی که هر چیزی که زیاد است دلیل نمی شود خوب باشد.»

میترا دختر دیگری است که کنارش نشسته و به حرف های دوستش دقیق گوش می دهد. او ۲۱ساله است و دانشجوی رشته مدیریت منابع. می گوید که تنها تفریح خودش و دوستانش این است که زمان آزاد بعد از دانشگاه بروند بیرون و کمی خوش بگذرانند. گاهی سینما، گاهی پارک و برخی مواقع هم خرید. می گوید: «بیشتر با دوستانم بیرون می روم چون بیشتر وقتم در دانشگاه می گذرد. سعی می کنیم از سمت دانشگاه تفریح کنیم جای ثابتی نداریم.»


تهران پاریس همینجاست

کمی پایین تر چند پسر جوان جلوی ورودی یک پاساژ روی نیمکت نشسته اند. سن و سالی بین ۱۸ تا ۱۹ و تیپ های به فراخور دوره نوجوانی و جوانی دارند. کلاه پرک دار، عینک قاب مشکی گرد و کلاسیک، شلوارهای گشاد و موهایی که به تناسب در یک طرف سر شانه شده و چسبیده اند به هم.

عرشیا می خندد و می گوید، «بیشتر روزها اینجا هستیم. فلکه اول و دوم را بالا پایین می کنیم. سینما می رویم البته بستگی به این دارد که چقدر پول داشته باشیم، اگر پول باشد می رویم غذا می خوریم اگر نباشد که دور هم جمع می شویم و بگو بخند راه می اندازیم.»

عرشیا ۱۷ ساله است و آخرین سال تحصیلی را پشت سر می گذارد. آنها منبع درآمدشان نوعی بازاریابی است که نیازی هم نیست سر ساعت خاصی در جای خاص باشند و کار کنند. می گوید درآمد میلیونی دارند. کارشان از طریق فروش زنجیره ای محصولات است.

سروش لشگری از بقیه بزرگ تر است. او ۱۹ ساله است و درباره تهرانپارس اطلاعات بیشتری می دهد. مثلا اینکه قبلا به اینجا تهران پاریس می گفتند یا کسی که اینجا را ساخته طبق نقشه شهر پاریس عمل کرده، او منطقه ها را هم به خوبی می شناسد. «استخر و خاک سفید جزئی از تهرانپارس است. اینجا همه چیز به طرز عالی توپ است.»


عد می خندد و اضافه می کند: «البته خیلی مواظب باشید چون در شرق نمی شود خیلی آرامش داشت و بی سر و صدا بود. بچه های شرق هر لحظه آماده دفاع زا خودشان هستند و با کسی شوخی ندارند!» اشاره اش به حرف و حدیث همیشگی شان با جوان های غرب تهران است.

در شرقی ترین نقطه تهران اما هیچ نمایی از برج میلاد نیست. اما درعوض مهمترین مرکز آموزشی اش دانشگاه علم و صنعت است، بزرگترین پارک را دارد. چهار فلکه دارد، پاساژها و رستوران های حاشیه ای که روز به روز رنگ و لعاب عوض می کنند. تهرانپارس در شرقی ترین نقطه تهران تکیه داده به جوان هایی که دوست دارند از هر نظر سر باشند و محله شان از هیچ محله ای کم نیاورد.

محله قدیمی با ساختاری مدرن

برای همه کسانی که در تهران زندگی می کنند، نام محله تهرانپارس به تنهایی حکم شرق تهران را دارد. محله ای بزرگ که اکنون در نقشه شهری تهران جای ویژه ای پیدا کرده است. ساختار کهن آن در کنار سبک معماری باعث شده تا جایگاه ویژه ای برای سکونت بخشی از جمعیت شهر پیدا کند.


محله ای با وسعت دو هزار و ۴۲۷ هکتار که در شرق منطقه ۸ در ناحیه یک قرار گرفته است. در بررسی تاریخچه شکل گیری این محله آمده است که این محله در سال ۱۳۵۰ به صورت شبکه شطرنجی و منظم وارد محدوده خدماتی منطقه ۸ و کل شهر تهران شد. در اولین طرح جامع تهران با پیشنهاد دسترسی محور رسالت به اراضی شرق از طریق جاده قدیم شمیران محله تهرانپارس به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شد. هم زمان با تفکیک اراضی و توسعه های شهری قسمت عمده ای از اراضی جنوب شرق محدوده (در اطراف جاده دماوند) به کاربردی های صنعتی اختصاص یافت که پهنه صنعتی مهمی را در جنوب این محله به وجود آورده است.

ساختار شهرسازی تهرانپارس برپایه اصول شهرسازی نوین است که هم اکنون به عنوان یکی از بهترین طرح های شهری به شمار می رود. اکنون تهرانپارس بسیار گسترش یافته و در منطقه ۴ و ۸ شهرداری تهران جای گرفته است. این محله چهار میدان دارد و شهرک هایی مانند شهرک امید، فرهنگیان و پارس در آن واقع شده است. از خیابان های مهم آن بلوار تیرانداز ،خیابان جشنواره، خیابان رشید، خیابان استخر و بلوار وفادار را می توان نام برد.

همجواری این محله با کوهپایه های جنوبی رشته کوه های البرز و نزدیکی آن به پارک های جنگلی سرخه حصار و لویزان سبب شده که آب و هوای خوبی داشته باشد. از یادمان های ارزشمند تهرانپارس که در فهرست آثار ملی ثبت شده است. دو باغ و عمارت را می توان نام برد. یکی عمارت ارباب هرمز در باغ اناری واقع در خیابان استخر و دیگری رستم باغ با عمارت های کهن آن در فلکه دوم تهرانپارس.