کاش جوانان ایرانی بوی «گُل» نمی دادند...
شاید روزگاری که تصویر یک معتاد، برای بسیاری از نوجوانان و جوانان، آدم ژندهپوشی با قدی خمیده و صورت زردرنگ پر چینوچروک و چشمهای قرمزرنگ بود... گذشته است.
تصویر همان «آتقی» سریال «آینه عبرت» دهه ۶۰ که حس نوستالژی خیلیها را قلقلک میداد... حالا اما در زمانهای به سر میبریم که برای درک وضعیت اعتیاد در جامعه نیازی نیست به آمار و ارقام رجوع کنیم. کافیست گشتی در شهر بزنیم، تا افزایش اعتیاد و گردش مواد مخدر در میان جوانان و حتی نوجوانان را به چشم ببینیم.
گعدههای برخی از نوجوانان و جوانان در پارکها و میهمانیها بوی «گل» میدهد. گلی که قبل ترها با نام افیونی و ترسناک «حشیش» یا «ماری جوآنا» شناخته میشد. حالا اما در گذر ایام که همه چیز رنگ باخته، هجوم مواد محرک و روانگردانها هم، چهره اعتیاد را دگرگون کرده است. هر روز مواد محرک با عناوین جدید به جان جوانان میافتد آنچنان که به گواه آمار رسمی در گروه سنی زیر ۳۴ سال، بیشترین تعداد معتادان به مواد صنعتی مدرن وجود دارند.
کار به جایی رسیده که خردهفروشان مواد مخدر در مکانهای عمومی مشتریان خود را پیدا میکنند و گاه در گوشه و کنار میادین شلوغ شهری متوجه حضور دستفروشانی میشویم که در ساعتهایی خاص مواد مخدر قابل توجهی را به فروش میرسانند.
فاجعه از آنچه تصور میکنیم به ما نزدیک و نزدیکتر شده است و به نظر میرسد عادی شدن فاجعه را دیگر نباید در جوی کنار خیابان و تصاویر کلیشهای رسانهها از معتادان در حال رنج و عذاب جستوجو کرد. بلکه عادی شدن فاجعه را باید در زبان نوجوانان و جوانانی دید که به راحتی از گل و علف و شیشه و اسید و دیگر مواد افیونی صحبت میکنند، موادی که روزگاری حتی به زبان آوردنشان وهمآلود و ترسناک بود.
جوان۲۵ سالهای که نامش را نمیگوید، یکی از همان افرادی است که روزی بدون ترس از خطری که تهدیدش میکرد در کنار دوستان به ماجرای تلخ نزدیک شد. او که با ماری جوآنا شروع کرد و گرفتار شد، معتقد است در حال حاضر مصرف گراس و جوینت یک ژست است. او درباره شروع مصرف و گرفتار شدنش میگوید: اوایل خیلی تفننی و گاهی در جمع دوستان و میهمانیها شروع شد، اما با گذشت زمان، گرفتاریام بیشتر شد، اوایل توهم خوشی داشتم و اکنون روانم را به هم ریخته است.
یکیشان از خوشیهای زودگذر به عنوان بهانه گرفتار شدن یاد میکند و دیگری از مشکلاتش میگوید و چاره نداشته برای گرفتار شدن در ۲۰ سالگی، ۲۱ سالگی، ۲۲سالگی. زمانی که یک جوان هنوز پای در مسیر زندگی نگذاشته تا سختیهای احتمالی روی شانهاش سنگینی کند. کدام گرفتاری؟ اینکه مثلاً در تحصیل موفق شوی یا اختلاف سلیقه با والدین را چگونه رفع کنی. به همین سادگی.
گل، وید و علف توهم زا هستند
دکتر محمدحسین حریرچیان، درمانگر اعتیاد، درباره مصرف این مواد به وسیله جوانان میگوید: وید همان علف است. در اصل تمام اینها یک ماده هستند یعنی حشیش، علف، ماری جوآنا، کانابیس و سیگاری همه مشتقات گیاه شاهدانه هستند، اما معمولاً وید همان برگهای پیر شاهدانه و ارزانتر است، در صورتی که حشیش صمغ این گیاه است، مهم این است که ماده را از کجای گیاه شاهدانه گرفته باشند. اما به طور کلی تمام این مواد اعتیادآور است و شبیه محرکها عمل میکنند و در واقع توهم زاهستند.
این متخصص روان پزشکی در مورد علائم این مواد تصریح میکند: توهم ناشی از مصرف این مواد، گاهی شنوایی است و گاهی بینایی؛ به این معنی که فرد ممکن است چیزهایی را بشنود که قابل شنیدن نیست. این ماده همچنین موجب سوءظن در فرد میشود. حتی ممکن است احساس کند گزندها و آسیبهایی از طرف دیگران متوجه اوست. در واقع انواع و اقسام گزندهایی که در بیماریهایی مثل شیزوفرنی داریم با مصرف موادی مثل ماری جوآنا هم ممکن است ایجاد شود.
همچنین علتشیوع این ماده در میان جوانان این است که افراد مضطرب کمی آرام میشوند. به گفته این متخصص روانپزشکی، حالت بیتفاوتی و سرمستی، خندهها و حالت خلسه مانند که در اثر مصرف این مواد ایجاد میشود، نگرانکننده است. اشخاصی که در ساعتهایی از روز خیلی مضطرب و در ساعتهایی برعکس خیلی آرام، بیتفاوت، ریلکس و خنده رو هستند و بعد دوباره مضطرب میشوند، ممکناست تحت تأثیر این ماده باشند.
از سوی دیگر دکتر علی انتظاری جامعه شناس در گفتوگو با ایران جوان با اشاره به عوامل تأثیرگذار روی مصرف مواد مخدر جدید، از جامعهای سخن میگوید که در حالگذار است و اینگذار فاکتورهای خطر مانند اعتیاد را نیز با خود به همراه دارد. از نظر او آنچه در این میان اهمیت پیدا میکند، توجه و تقویت زیرساختها برای مقابله با افزایش مصرف مواد مخدر میان جوانان است.
این جامعه شناس با اشاره به آمار نگرانکننده شیوع مصرف مواد مخدر میان جوانان میگوید: حتی اگر از آمارها هم بگذریم، مشاهدات میدانی از افزایش مصرف مواد مخدر در همه گروههای سنی و جنسی و اجتماعی سخن میگوید.
هنجارهای گذشته رنگ باخته است
دکتر انتظاری در پاسخ به اینکه سرمنشأ شیوع اعتیاد در چیست و چرا جوانان بدون هیچ عیب و ننگی از مواد مخدر حرف میزنند و به سرعت به مواد مخدر نوین گرایش پیدا میکنند، میگوید: در پی تغییر هنجارهای اجتماعی در یک جامعه برخورد با مصرف مواد مخدر نیز میتواند تغییر کند. اگر در جامعه در گذشته هنجارهایی وجود داشت که عاملی برای جلوگیری از مصرف مواد بودند، این هنجارها دیگر به عنوان عوامل پیشگیرانه وجود ندارند یا مانند قبل اثرگذار نیستند. در کنار تغییر هنجارها، عواملی که جوامع توسعهیافته را در برابر خطراتی مانند اعتیاد محافظت میکند، در جامعه ما وجود ندارد.
وی با تأکید بر اینکه مواد مخدر سنتی یا صنعتی و شیمیایی ریشه بسیاری از مسائل و بحرانهای اجتماعی در سراسر جهان به شمار میرود، میافزاید: طی سالهای اخیر گسترش و آسان شدن دسترسی به مواد مخدر به ویژه از نوع صنعتی آن قبح استفاده از مواد مخدر را در جامعه ریخته است. نشانه آن هم گسترش مصرف این مواد از سوی نوجوانان اعم از دختر و پسر است.
این استاد دانشگاه با اشاره به شیوع مصرف موادی چون گل، وید، گرس، ماری جوآنا و... که همه از مشتقات گیاه شاهدانه است و خاصیت روانگردانی دارد، بیان میکند: در اصل همه این مواد با کمی تغییر کارکرد یکسانی دارند، اما تنوع در نامگذاری موادمخدر و توهمزا یکی از شگردهایی است که در چند سال گذشته بر بازار مواد حاکم شده است، از آنجا که حس تنوع طلبی یکی از نیازهای اساسی مشتریان را شکل میدهد، گردانندگان بازار با توجه به این احساس خریداران با عوض کردن نام موادمخدر تلاش میکنند تا مشتریان را نسبت به مادهای جدید مشتاق کنند.
عضو انجمن جامعه شناسی ایران میافزاید: ماده مخدر «گل» به دلیل صنعتی شدن و اضافهسازی محرکها و گروههای مختلف بسیارخطرناکتر از ماری جوآنا است. این ماده را تحت عنوان گل در آوردهاند به معنی زیبا، همچنین نامگذاری این ماده احتمالاً به این دلیل است که خانواده و جامعه به مصرف آن حساس نشوند و نام این ماده وحشت و بدبینی را به همراه نداشته باشد.
مصرف این ماده به صورت پودر و کشیدنی است و در سالجاری رواج بیشتری پیدا کرده است. مصرف این ماده خطرناک به دلیل صنعتی شدن آن باعث عوارضی مانند به هم خوردن تعادل حرکتی- اختلالات حافظه- جنون و رفتارهای غیر عادی میشود. همچنین از دیگر عوارض این ماده اختلالات روانی شامل اضطراب و افسردگی، پرخاشگری است و مصرف دراز مدت آن باعث نازایی میشود.
عضو انجمن جامعهشناسی ایران ضمن واکاوی دلایل کاهش سن اعتیاد بیان میکند: با توجه به آماری که درباره افزایش آمار اعتیاد در میان جوانان و کاهش سن اعتیاد ارائه میشود، میتوان از عوامل مؤثر دیگری چون امکان دسترسی به مواد و فشار گروه همسالان که نقش مهمی در اعتیاد نوجوانان دارند نام برد. به طور مثال کسی که به خاطر خجالت و رودربایستی، توان نه گفتن به دوستش را ندارد، ممکن است با هر تعارف ساده به مصرف مواد آلوده شود.
انتظاری در ارائه راهکار در خصوص جلوگیری از گرایش نوجوانان و جوانان به مواد محرک یادآور میشود: پرکردن اوقات فراغت از مسائل مهمی است که خانواده و مسئولان باید بدان توجه داشته باشند، چرا که نداشتن سرگرمی مناسب یا شادیهای زیرزمینی سبب گرایش به مواد مخدر میشود و بسیاری از مواقع فرد را ناخودآگاه درگیر معضل اعتیاد به مخدرهای صنعتی میکند. افزایش اطلاع و آگاهی مردم در رابطه با مواد مخدر صنعتی باید بیشتر از گذشته شود. این مواد اکثرا زیرزمینی تهیه شده و دارای ناخالصی و مواد سمی هستند. هچنین مصرف این مواد عوارض جبران ناپذیری را به همراه دارد که همه این موارد مؤید ضرورت افزایش آگاهیها در این زمینه است.
وی با تأکید بر ضعف زیرساختی جامعه ایرانی تصریح میکند: متأسفانه ما از ضعف زیرساختاری برای حل مشکلاتی مانند اعتیاد رنج میبریم. رفتارهای پرخطر اجتماعی ما زیرساختهای لازم را ندارند. برای مثال اگر اعتیاد را بیماری روانپزشکی بدانیم، زیرساختهای روانشناختیمان برای درمان آن ضعیف هستند.
آگاهسازی و پیشگیری
انتظاری با اشاره به ترکیب جمعیتی ایران میگوید: هرم جمعیتی جوان جامعه ما عامل مستعدی برای مصرف مواد مخدر است. در جوامعی که ترکیب جمعیتی جوان دارند، آمار اعتیاد بالاست؛ کنجکاوی و خطرپذیری جوانان در این امر نقش مهمی دارد. بهطور کلی جامعه ایران جامعهای پویا و پرفراز و نشیب است.
باتوجه به این پویایی، افزایش آمار اعتیاد میان جوانان نباید چندان تعجب برانگیز باشد. چون خاصیت جامعه پویا، داشتن فاکتورهای خطر است. اما اگر ما ضعفهای زیرساختیمان را جبران کنیم و با اطمینان روند مناسبی را پیش بگیریم، میتوانیم فاکتورهای خطر و عوامل مستعدکننده اعتیاد را کاهش دهیم.
این استاد دانشگاه با تأکید بر لزوم اطلاعرسانی در خصوص مواد مخدر مدرن میگوید: ما باید در زمینه مواد مخدر بسیار قویتر و به روزتر عمل کنیم. دو عامل آگاهسازی و پیشگیری در این زمینه بسیار مؤثر است. پیش از ورود مخدرهای جدید ما باید بتوانیم بهسرعت آنها را شناسایی کرده و نسبت به آن آگاهی ببخشیم. اقدامی که در رابطه با مخدر گل انجام ندادیم و حالا هرگونه اقدامی نوعی مداخله سطح سوم در این رابطه است و کار از پیشگیری گذشته است.
متأسفانه دستگاههای اطلاعرسانی ما ضعیف است. انواع رسانههای ما باید دست به دست یکدیگر بدهند و درمورد مخدرها آگاهیبخش باشند. با ابراز تأسف باید اذعان کنم که در مدارس ما هیچ اقدامی در این زمینه صورت نمیگیرد و همچنین در رسانه ملی آگاهیبخشی مؤثر و مفیدی درباره این مخدرها صورت نمیگیرد. کمک به پیشگیری و آگاهیسازی در مورد مواد مخدر در کشور نیازمند راهکارهای جدید و قوی و همت رسانهای و همگانی است.
ارسال نظر