بازگشت «آبروی چک» در بازار

خبرگزاری مهر: محمود احمدی دبیرکل بانک مرکزی شب گذشته در برنامه "تیتر امشب" شبکه خبر که به مشکلات چک و مزایای سامانه چکاوک بانک مرکزی اختصاص داشت در پاسخ به سوالی درباره دلایل افزایش صعودی چک های بی محل و برگشتی گفت: برخی مباحث اقتصادی موجب این معضلات شده و مقررات حاکم نیز که موجب از دست رفتن آبرو، اقتدار و ارزش چک شده از دیگر عوامل افزایش چک های برگشتی است.

دبیرکل بانک مرکزی با بیان اینکه وجود ۵ تا ۷ میلیون چک برگشتی در سال زیبنده کشور نیست و در ۱۰ سال اخیر چک های برگشتی روند افزایشی داشته است، افزود: کسی که چک برگشتی دارد مجدد می تواند حساب باز کند و امکان نظارت بر تعدد این حسابها نیست؛ طبیعی است که این اتفاق رخ دهد و ممکن باشد یک فرد در شبکه بانکی تا چند صد حساب داشته باشد.

وی با اشاره به این مطلب که اکنون در سامانه چکاوک به ذینفع چک این امکان داده می شود که با ارسال اطلاعاتی به سامانه بتواند اطلاعات اولیه دارنده چک را دریافت کند و می تواند مطمئن شود که این فرد چک برگشتی دارد یا نه، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا یکی از دلایل افزایش چک های برگشتی می تواند به مباحث رکود و معضلات تولید مربوط شود، گفت: به هر حال رکود در بخش تولید و صنعت در این معضل بی تاثیر نبوده است.

احمدی ادامه داد: بر اساس سامانه چکاوک کسانی که حساب های متعددی در داخل یک شعبه یا یک بانک مشخص دارند به یک حساب در یک بانک تبدیل می شود و فرد با داشتن یک دسته چک از آن بانک می تواند در کشور فعالیت کند. در گام بعدی سامانه چکاوک ارتباط مردم را با شعب بانکها قطع می کنیم به این ترتیب که شخص متقاضی دریافت دسته چک دیگر داخل شعبه نخواهد رفت و از طریق سامانه و غیر حضوری تقاضای چک می کند.

دبیر کل بانک مرکزی گفت: تقاضای این فرد داخل بانک مرکزی بررسی می شود و پس از اینکه مشخص شد این فرد حقیقی و حقوقی چک برگشتی ندارد به بانک مربوط تائیدیه داده می شود و در سامانه متمرکز، چک متحدالشکلی که فقط لوگو و نشان بانک آن متفاوت است صادر و دسته چک از طریق پست به منزل فرد ارسال می شود.

احمدی افزود: در گام بعدی اجرای سامانه چکاوک محدودیت های پرداخت الکترونیکی در مبالغ بسیار سنگین اعمال خواهد شد و مطمئنیم با این گونه اقدامات آبروی از دست رفته چک باز خواهد گشت.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به تاخیر روند تغییر هویت چک قوانین هم تغییر خواهد کرد یا خیر پاسخ داد: در بانک مرکزی این موضوع پیش بینی شده است و ما به شبکه های بانکی ابلاغ کردیم و قدم به قدم پیش خواهیم رفت. ما در صدد هستیم چک های صادره تبدیل به پول شود و ضمانت اجرا پیدا کند.

این مقام مسئول در بانک مرکزی گفت: در بحث مقررات موضوع دیگری که در نظر گرفته شده این است که فرد بداند شرایط صدور چک همانند گذشته نخواهد بود و وقتی دارنده چک، چک برگشتی داشت دیگر نمی تواند با یک رفع سوء اثر دسته چک بگیرد. همچنین اگر دارنده چک، چکی را داد که در حسابش پول نداشت این التزام و تضمین را به بانک داده است و بانک می تواند از هر حساب متعلق به این شخص برای پرداخت این چک اقدام کند.

احمدی در پاسخ به این سوال که خیلی ها معتقدند راه اندازی سامانه چکاوک خیلی تاثیری در چک های برگشتی نخواهد گذاشت، گفت: این حرف خیلی بی ربط نیست حتی شاید در مرحله نخست که طرح چکاوک انجام می شود مقدار چک های برگشتی افزایش پیدا کند چرا که دارنده چک نمی داند چک صادر شده اش در کدام بانک و یا شعبه ارائه خواهد شد به ویژه که در گذشته چک ها را به شعبه صادر کننده ارائه می کردند.

وی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که در دو سه سال اخیر مردم با آن مواجه شدند چک های جعلی بود که متاسفانه به خاطر ارتباطات ناشایستی که بوجود می آمد این اتفاقات رخ می داد و بانک هیچ نشانه و علامتی در اختیار نداشت که متوجه شود این چک جعلی است یا واقعی و بعد از اینکه چک واقعی به بانک ارائه می شد متوجه جعلی بودن آن چک می شدند.

وی افزود: فیشرهای امنیتی داخل برگه های چک قرار داده خواهد شد که در همان مرحله اول ارائه به کارمند بانک جعلی و یا اصلی بودن چک مشخص می شود. تردید نکنید اگر افراد مطمئن شوند که شرایط سخت تر از گذشته شده است و سخت گیری می شود وضعیت صدور چک های (جعلی و بلامحل) همانند قبل نخواهد بود.

احمدی افزود: سامانه چکاوک محدودیتهایی را هم برای برخی واحدها ایجاد خواهد کرد و دیگر آن بانک امکان اضافه برداشت از بانک مرکزی را نخواهد داشت. در این صورت است که بانک مرکزی برای انتظام بخشی شبکه بانکی می تواند اعمال قدرت کند.

در بخش دیگری از این برنامه مدیر کل فناوری اطلاعات بانک مرکزی هم در پاسخ به سوالی درباره علت طولانی شدن اجرای سامانه چکاوک گفت: تیم گسترده ای در این موضوع دخیل است و برای این سامانه ۲۷ تا ۲۸ هزار شعبه کشور باید تجهیز می شدند؛ حدود ۵۰ هزار نفر آموزش می دیدند و نزدیک به ۲۴ اتاق پایاپای تعطیل می شد.

ناصر حکیمی افزود: کل این طرح در مدت ۱۰ ماه تکمیل شد یعنی ۴ خرداد امسال این طرح در استان خراسان رضوی اجرایی شد و اکنون در سراسر کشور کارهای مربوط به چک ها از طریق چکاوک انجام می شود و راه حل جایگزینی وجود ندارد. البته در بحث پیاده سازی این سامانه در تهران هم مسائلی داشتیم.

وی در ادامه به مزایای سامانه چکاوک اشاره کرد و گفت: در این سامانه چک به صورت فیزیکی منتقل نمی شود و تصویر چک در شبکه در دسترس بانک قرار می گیرد. چون در سامانه چکاوک رفت و برگشت کاغذ وجود ندارد کمتر از ۲۴ ساعت چکهای بین بانکی کارسازی می شود در حالیکه در روش گذشته چکهای بین استانی ۲۰ روز طول می کشید تا نقد شود اما اکنون در سراسر کشور کمتر از ۲۴ ساعت این اقدام عملی می شود.

مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: فرایند قبلی چک بسیار طولانی و پر هزینه بود اما در سامانه چکاوک این مشکل حل شده است. وضعیتی که درباره چک داشتیم از چهار خرداد در سراسرکشور متوقف و به وضعیت چکاوکی تبدیل شد. در فرایند قبلی چکها وارد بانک می شد مسئول مربوط آنها را جمع آوری می کرد و بعد از دسته بندی و مرتب سازی، آنها را به بانک مقصد ارسال می کرد و در بانک مقصد نیز همین کاغذ ها دوباره تعیین وضعیت می شد.

حکیمی گفت: در واقع در وضعیت قبلی چک دو مشکل وجود داشت یکی درباره وضعیت سرویس دهی بود که از این نظر باید در مدت کوتاهی وضعیت چک مشخص می شد. مشکل دیگری که وجود داشت این بود چون فرایند چک به صورت دستی انجام می شد بحث کنترل و نظارت صحیح نهاد سیاست گذار تا پایان فرایند میسر نبود و در واقع بانک مرکزی تا پایان روز باید منتظر می ماند تا مشخص می شد اضافه برداشتی صورت نگرفته است اما با سامانه چکاوک به صورت سیستمی موضوع کنترل می شود.

مدیر کل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: در سامانه سیار که بعد از این تا پایان سال راه اندازی خواهد شد چک های صادره در ابعاد و اندازه های استاندارد خواهد بود در حالی که پیش از این چک های صادره هر بانک رنگ، اندازه، طرح و ابعاد مشخصی داشتند. در واقع این سامانه نیز برای رفع برخی مشکل ها در شبکه همزمان با طرح چکاوک راه اندازی خواهد شد.

وی گفت: طرح چکاوک تا پایان سال ۹۱ در جلسه پول و شورای اعتبار یه تصویب رسید و ظرف یک سال و سه ماه سامانه آن پیاده سازی شد و از مهر تا خرداد ماه یعنی در مدت ۸ ماه کل سامانه را در سراسر کشور راه اندازی کردیم. در این سامانه به جای فرایند کاغذی تصویر چک در مبدا قرار می گیرد و اطلاعات در همان بانک مبدا دریافت و ارسال می شود و دیگر حرکت فیزیکی همانند گذشته نداریم.

مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در ادامه به مزایای استفاده از سامانه انتقال تصویر چک اشاره کرد و گفت: بحث شفاف سازی مبادلات با این طرح مشخص می شود اینکه چه شخصی و با چه مشخصاتی چک را صادر می کند و آیا سابقه چک برگشتی دارد یا خیر که در این سامانه همه آنها مد نظر قرار گرفته است. در واقع اولین چکی که برگشت خورد در سامانه ثبت می شود و همه بانکها نیز به سامانه متصل هستند.

وی با بیان اینکه قرار نیست چک هایی را که اکنون میان مردم کاربرد دارد پس بگیریم و چک ها تا زمانی که دست مردم است پردازش می شود، افزود: تا پایان امسال به غیر از صیاد (صدور یکپارچه الکترونیک دست چک) چک دیگری صادر نخواهیم کرد و ظرف یکسال آینده بقیه چک های دست مردم در داخل سامانه حل می شود و از اوایل سال ۱۳۹۶ دیگر دست چکی غیر از صیاد نخواهیم داشت.