آمار جراحی بینی در ایران ۷ برابر آمریکا

روزنامه شرق: پنجمین کنگره خاورمیانه ای راینولوژی و جراحی پلاستیک صورت با حضور متخصصانی از ٢٧ کشور جهان یازدهم اردیبهشت امسال در مرکز همایش های رازی تهران برگزار شد.

در این مراسم، تندیس یک عمر فعالیت علمی و حرفه ای ثمربخش که مزین به نام پروفسور «فضل الله رضا»، اندیشمند ایرانی معاصر است، به پروفسور «پیترو پالما»، رئیس آکادمی جراحی پلاستیک صورت، اروپا و رئیس فدراسیون جهانی انجمن های جراحی پلاستیک صورت اعطا شد.

برپایی این کنگره بین المللی فرصت مناسبی را پدید آورد تا با دکتر «محسن نراقی»، فوق تخصص بورد جراحی پلاستیک و ترمیمی صورت، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی و رئیس کنگره در مورد یافته های چند پژوهش انجام شده توسط این انجمن و نیز شیوه های نوین جراحی پلاستیک گفت وگو کنیم و دست آخر دستاوردهای کنگره اخیر این انجمن را از زبان وی بشنویم.

در خبرها به نقل از شما آمده بود براساس یک پژوهش انجام شده در کشور، بیش از ٢٠درصد مراجعان اعمال جراحی زیبایی بینی، دچار اختلال «بدریخت انگاری» (داشتن تصور ذهنی منفی از خود) هستند. لطفا در این مورد، بیشتر توضیح دهید.

از خصوصیات این اختلال این است که اظهار ناراحتی بیمار تناسبی با نوع بدشکلی خفیف ندارد و فرد بیش از حد نگران ظاهر خود است به طوری که ساعت های زیادی را صرف اشتغال ذهنی به این مقوله می کند. افراد دچار این اختلال، بیشترین نمود اختلال را در صورت خود و در بین اعضای صورت بیشترین عامل نازیبایی خود را مربوط به بینی شان می دانند.

این پژوهش توسط چه نهادی و با چه هدفی انجام شده است؟

این تحقیق، اخیرا توسط انجمن تحقیقات راینولوژی ایران و با هدف بررسی میزان اختلال بدریخت انگاری در متقاضیان اعمال جراحی پلاستیک بینی در کشور صورت گرفته است.

از منظر یک پزشک فوق تخصص جراحی زیبایی، بفرمایید آیا بینی این افراد واقعا نیاز به اعمال جراحی زیبایی داشته است؟

در بررسی این گروه مشخص شد که بینی این افراد نیازی به عمل جراحی ندارد و تنها تصور منفی ای که این عده از چهره خود داشته اند، آنان را به سمت کلینیک های زیبایی سوق داده است.

چه راه حل درمانی ای را برای این افراد پیشنهاد می کنید؟

تجربه نشان داده است به دلیل آنکه منشأ بدریخت انگاری زمینه روانی دارد، حتی در صورت انجام اعمال جراحی زیبایی موفقیت آمیز هم این گروه از افراد، از نتیجه عمل راضی نخواهند بود و تصویر نازیبابودن چهره در نزد این افراد، همچنان به قوت خود باقی است. به همین منظور درمان های روان شناختی برای این بیماران می تواند آنها را از جراحی های بی نتیجه نجات دهد.

در سال ٢٠١٠ انجمن تحقیقات راینولوژی ایران با همکاری دانشگاه جان هاپکینز تحقیق مشترکی را برای بررسی علل شیوع جراحی پلاستیک در ایران انجام داد. لطفا در مورد نتایج این بررسی توضیح دهید.

در این تحقیق، ما شیوع جراحی پلاستیک را در دو جامعه ایران و آمریکا به مدت دو سال مقایسه کردیم که به نتایج بسیار جالب توجهی دست یافتیم. در ابتدا نسبت به یکسان سازی جمعیت اقدام کردیم که نتایج از صحت لازم آماری برخوردار باشد. بر این اساس، مشخص شد آمار جراحی پلاستیک بینی در ایران هفت برابر آمریکاست. این آمار در مورد کاشت مو ٦,٥ برابر است. یعنی ایرانی ها ٦.٥ برابر بیش از آمریکایی ها به دنبال اعمال جراحی کاشت مو هستند. از دیگر نتایج این تحقیق، مربوط به پروتز گونه و چانه بود که میزان جراحی پروتز چانه در ایران ٢.٥ برابر و پروتز گونه دوبرابر آمریکا بود. اما درعوض میزان تزریق بوتاکس در ایران دوسوم جامعه آمریکا بوده است. درواقع، یافته های این تحقیق نشان داد میزان برخی تزریق های زیبایی در آمریکا بیش از ایران است. در یک جمع بندی کلی باید گفت در آمریکا مردم بیشتر به سمت روش های غیرجراحی تمایل دارند و در ایران هنوز هم جراحی های بینی در صدر جراحی های پلاستیک قرار دارد.

اخیرا نوعی جراحی پلاستیک گوش در میان جوانان باب شده که انتهای گوش را به شکل نوک تیز درمی آورند. آیا این قبیل جراحی ها هم در حوزه جراحی های زیبایی قرار می گیرد؟

اصولا این نوع جراحی ها در زمره جراحی های زیبایی قرار نمی گیرد و در هیچ مرجع جراحی پلاستیک و زیبایی چنین عملی به عنوان یک جراحی پلاستیک و زیبایی تعریف نشده است؛ چون طبیعی ترین شکل اجزای صورت بهترین حالت آن است، بنابراین نباید آنها را از شکل طبیعی خارج کرد. وظیفه ما جراحان فوق تخصص پلاستیک آن است که ناهنجاری ها و موارد غیرطبیعی را به حالت طبیعی تبدیل کنیم نه اینکه شکل طبیعی را به شکل غیرطبیعی تغییر دهیم، چراکه زمانی که جزئی از چهره را از شکل طبیعی خارج می کنیم، نه تنها زیبایی ای را به فرد اضافه نکرده ایم که زیبایی وی را نیز از بین برده ایم. از طرف دیگر، در تعریف زیبایی گفته می شود باید بین اجزای صورت هارمونی یا تناسب وجود داشته باشد تا چهره زیبا دیده شود.

کاربردهای جراحی پلاستیک به غیر از حوزه زیبایی چیست؟

برخلاف تصور، حوزه جراحی پلاستیک، تنها زیبایی نیست و این گونه اعمال جراحی نقش مهمی در ترمیم و بازسازی اعضای از دست رفته بدن به ویژه صورت در مواقع آسیب هایی همچون سوختگی ها، نواقص بعد از برداشتن تومورها، ضربات (تروما) ناشی از تصادفات، به ویژه تصادفات با وسایل نقلیه که آمار آن نیز در کشور ما زیاد است، دارد.

پیوند صورت در ایران هرچند به لحاظ تکنیکی امکان پذیر است، اما به لحاظ نبود شرایط همکاری تیمی بین پزشکان، تاکنون در ایران تجربه ای در این مورد نداشته ایم. بفرمایید اصولا چه افرادی نیازمند عمل پیوند صورت هستند؟

پیوند صورت برای کسانی که بخش عمده ای از صورت خود را بر اثر تصادف، اسیدپاشی، بیماری هایی مثل تومورهای وسیع صورت و... از دست داده اند، امکان پذیر است و می توان با بازسازی بافت های از دست رفته صورت، آسیب دیدگان را به زندگی عادی بازگرداند. عملی شدن این فرایند جز با داشتن یک گروه باانگیزه، با هدف مشترک و توانمند، انجام پذیر نیست. امیدوارم شرایطی در کشورمان فراهم آید که روزی این فرایند به جریان بیفتد و مرهمی برای بسیاری از دردمندان این سرزمین باشد.

فرایند پیوند صورت چگونه انجام می شود؟

فرایند پیوند شامل صورت، برداشت کامل بافت پوستی، عضلات، اعصاب، استخوان ها و عروق خونی از صورت فرد اهداکننده ای که به لحاظ بالینی دچار مرگ مغزی شده است، می شود. در این شیوه، بسته به اندازه و وسعت آسیب یا ناهنجاری ایجادشده در صورت فرد گیرنده پیوند، تیم جراحان با پیوند بافت ها، شروع به بازسازی تخریب ها و نقایص صورت می کنند. به این ترتیب که هر بافت را باید به نقطه مشابه در گیرنده پیوند زد تا عملکرد به آن بافت بازگشته و صورت جدید، حیات خود را بازیابد. این عمل جزء مشکل ترین اعمال جراحی ترمیمی در دنیاست که مدت عمل جراحی گاهی تا ٢٠ساعت به طول می انجامد.

تفاوت پیوند صورت و سایر جراحی های ترمیمی صورت در چیست؟

پیوند صورت می تواند نوعی جراحی ترمیمی محسوب شود، اما برخلاف رویکرد های قدیمی که بافت از بیمار برداشته شده و بعد از تغییر به دیگری منتقل می شد، پیوند شامل انتقال بافت مشابه از فرد دهنده به فرد گیرنده است. در پیوند صورت، به جای استفاده از لایه های مختلف حاوی عروق ریز برای شکل دادن به ساختارهای اصلی صورت، خود صورت با تمام عناصر ساختاری پیچیده اش از دهنده به گیرنده منتقل می شود تا نتایج بهتری در عملکرد و زیبایی حاصل شود.

تیم جراحی صورت شامل چه تخصص هایی است؟

انجام پیوند صورت نیازمند همکاری جراحان پلاستیک صورت، سروگردن، فک و صورت، عروق، مغز و اعصاب و نیز متخصصان بیهوشی، شیمی درمانی، داخلی، فیزیوتراپی و روان شناس و چند تخصص دیگر است که با توجه به نبود انگیزه های فعالیت های بزرگ گروهی، هماهنگی تیم پزشکی برای این نوع عمل جراحی، کاری دشوار است.

از محورهای مهم این کنگره استفاده از روش های جراحی آندوسکوپیک در جراحی های زیبایی بود. لطفا در مورد این روش ها بیشتر توضیح دهید.

روش های جراحی آندوسکوپیک طی سال های اخیر پیشرفت های زیادی کرده است. در گذشته از این روش برای جراحی های درمان اختلال های عملکردی بینی، بیشتر استفاده می شد اما طی چهار، پنج سال اخیر، جراحی های آندوسکوپیک در جراحی های زیبایی بینی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. (البته کاربرد آندوسکوپ در جراحی صورت بسیار قدیمی تر از بینی بوده و برای بالاکشیدن (لیفت) ابرو مورد استفاده قرار می گیرد). آندوسکوپ در جراحی بینی، دید دقیق تری از ساختمان آناتومیک بینی به جراح می دهد و با بزرگ نمایی درون بینی، به جراح امکان می دهد که بتواند اشکالات میلی متری را تشخیص داده و آن را ترمیم کند. در حال حاضر به کارگیری روش آندوسکوپیک در جراحی بینی در کشور رایج نشده است. اگرچه اعمال جراحی با بهره گیری از آندوسکوپ، کمی طولانی مدت است، اما از آنجا که درنهایت نتیجه عمل بهتر خواهد بود و از طرف دیگر به کمک این روش که بسیار هم ظریف است، عملکرد بینی (که در اعمال جراحی بینی رکن اساسی دارد)، ارتقا می یابد، بنابراین امروزه بهره گیری از آن به جراحان پلاستیک بینی توصیه می شود.

چرا با وجود مزایای روش جراحی آندوسکوپیک، این روش هنوز در ایران رایج نشده است؟

به دلیل آنکه جراحی های آندوسکوپی، زمان اعمال جراحی را طولانی تر می کند. از سوی دیگر، روشی هزینه بر است و پزشکانی که می خواهند از این روش استفاده کنند، برای تبحر در به کارگیری آن نیازمند آموزش های لازم و گذراندن دوره های طولانی مدت هستند.

اخیرا مشاهده می شود تزریق های زیبایی مانند بوتاکس و پرکننده (فیلر) ها توسط افراد غیرمتخصص نیز انجام می شود. مهم ترین پیامدهای این امر برای استفاده کنندگان از این خدمات چیست؟

متأسفانه مردم هنوز در مورد اهمیت و حساسیت روش های تزریقی آگاهی کافی ندارند و باید در این زمینه به آنان اطلاعات دقیق داد. فردی که کار تزریق زیبایی را انجام می دهد، باید کاملا به آناتومی نواحی ای که تزریق را انجام می دهد و تکنیک های صحیح تزریق، آشنایی داشته باشد. در صورتی که تزریق بوتاکس یا فیلرها به خوبی انجام نشود، ممکن است عوارض زیادی برجای بگذارد. بسیار مشاهده شده که مراجعانی پس از تزریق فیلرهای نامرغوب، چنان عوارضی در صورت پیدا کرده اند که پیامدهای آن از جراحی های صورت هم بیشتر بوده است. آنچه در تزریق فیلرها و بوتاکس اهمیت دارد، فرد تزریق کننده است که حتما بهتر است تخصص و فوق تخصص جراحی پلاستیک داشته باشد و دوم اطمینان از استاندارد و مرغوب بودن مواد تزریقی است. متأسفانه هم اینک بسیاری از مواد تزریقی مثل بوتاکس و فیلرها از کشور چین وارد کشور می شود که حتی فاقد استانداردهای اولیه است و به دلیل نوع ماده به کاررفته در آن، ممکن است باعث ایجاد عوارض شود. دقیقا به دلیل همین حساسیت ها هم است که ما در دوره های برگزارشده جراحی پلاستیک صورت، بخش هایی را به آموزش ریزه کاری های تزریق فیلرها و بوتاکس اختصاص داده ایم و راه های پیشگیری از عوارض روش های جوان سازی صورت را به تفصیل مطرح کرده ایم.

موضوع سخنرانی شما در پنجمین کنگره خاورمیانه ای راینولوژی و جراحی پلاستیک صورت، جراحی های بینی در بینی های خاورمیانه ای بود. بفرمایید اساسا بینی اهالی این منطقه دارای چه ویژگی هایی است که آن را از بینی دیگر نژادها متمایز می کند؟

جراحی بینی مردم خاورمیانه اصولا در زمره جراحی های مشکل محسوب می شود. از نظر آناتومی، جراح با بینی هایی مواجه است که دارای پوستی ضخیم تر و افتادگی بیشتری هستند. بنابراین به هنگام جراحی این قبیل بینی ها، رعایت مواردی حتما ضروری است. من در این سخنرانی، درس هایی را که طی بیش از ٢٠سال تجربه اعمال جراحی بینی در منطقه خاورمیانه به خصوص ایران آموخته بودم، ارائه دادم؛ نخست اینکه بسیاری از افرادی که به ما مراجعه می کنند، خواستار کوچک شدن بینی خود هستند و این خواسته ای نیست که در اکثر آنها منجر به نتیجه مطلوب شود. برخی از این افراد، با اینکه بینی بزرگی هم ندارند، باز هم خواستار کوچک ترشدن بینی شان هستند. در مورد این افراد، جراح نخست باید بررسی کند آیا این عمل جراحی کمکی به بهبود وضعیت بیمار خواهد کرد یا خیر. در حال حاضر برخلاف سابق به جای بحث کوچک سازی بینی، بر هارمونی (تناسب) بینی با سایر اعضای صورت و طبیعی بودن آن تأکید می شود. مسئله دوم، قوز بینی است که این قوز در ایرانی ها به سه شکل متفاوت برطرف می شود که نباید آنها را با هم اشتباه گرفت. در برخی افراد این قوز را با روش های کاهشی کم می کنند. در عده ای دیگر این قوز تماما کاذب است و علت قوز، افتادگی نوک بینی و گودبودن ریشه بینی است که با اصلاح ریشه و نوک بینی، قوز بدون نیاز به برداشتن، اصلاح می شود. دسته سوم بین این دو طیف قرار دارند و اکثر ایرانی ها در این بخش قرار می گیرند؛ افرادی که برای برداشتن قوز بینی آنان باید هم زمان هم از بلندی استخوان بینی شان کاست و هم پایه بینی را تقویت کرد تا حالت طبیعی و زیبایی برای چهره به وجود آید. مسئله سوم، گروهی هستند که ریشه بینی شان بسیار عمیق بوده تا جایی که فرد احساس می کند نوک بینی اش بیش از حد برآمده و بزرگ شده است. در این افراد هم راه چاره، پرکردن ریشه بینی است. مسئله چهارم، افتادگی نوک بینی است که برای رفع این افتادگی و به دست آوردن نتایج مثبت در درازمدت، نیازمند تثبیت نوک بینی با استفاده از روش های متنوع تقویت بافت هستیم، زیرا در صورتی که تنها به روش های کاهشی بدون تقویت، متکی باشیم، طی سال های بعد، نوک بینی پایین می افتد. مسئله پنجم از ویژگی های بینی های ایرانی ها، جنس قوز بینی است. در نژاد ایرانی برخلاف تصوراتی که جنس قوز را استخوانی می دانند، قسمت اعظم قوز بینی غضروفی است که همین مسئله، کار را دشوار می کند. زیرا برعکس قوز استخوانی که برداشتن آن اختلال تنفسی ایجاد نمی کند، اگر به هنگام برداشتن قوز غضروفی، تمهیداتی برای حفظ راه هوایی داخل بینی مهیا نشود، فرد دچار تنگی شدید راه تنفسی خواهد شد.

در این کنگره چه چهره های برجسته علمی ای حضور داشتند؟

در این کنگره متخصصان و صاحب نظرانی از انجمن جراحان پلاستیک آمریکا، آکادمی جراحی پلاستیک صورت اروپا و نیز روسا و استادان دپارتمان های راینولوژی و جراحی پلاستیک صورت دانشگاه های شیکاگو، نیویورک، مایوکلینیک از ایالات متحده، استادان و روسای دپارتمان های کالج سلطنتی لندن و نیز دانشگاه های آمستردام، رم، میلان، لندن و پاریس حضور داشتند. همچنین از بسیاری از کشورهای اروپایی مثل آلمان، سوئیس، بلژیک، سوئد، انگلیس و... اتباع اروپاپی ثبت نام کننده در کنگره داشتیم.

این کنگره چه دستاوردهایی را به همراه داشت؟

در این کنگره تازه ترین دستاوردها در زمینه جراحی های ترمیمی و زیبایی بینی، جراحی های آندوسکوپیک بینی، سینوس و قاعده جمجمه، جراحی های پلاستیک و ترمیمی و صورت، روش های غیرجراحی و جراحی جوان سازی صورت، راینولوژی کودکان، جراحی ماگزیلوفاسیال، تومورهای صورت و... توسط استادان نام آور و مدرسان شهیر آکادمی گوش، گلو و بینی آمریکا ارائه شد. با توجه به اهمیت موضوع جراحی های ترمیمی، بخش عمده ای از سخنرانی های این کنگره به درمان و ترمیم ناهنجاری های صورت که ابعاد آن بسیار وسیع تر از زیبایی است، اختصاص داشت. از سوی دیگر، برای ترسیم وضع مطلوب علمی، اطلاع از وضع موجود چه در سمت بیماران، در زمینه طیف های آماری تقاضا برای جراحی ها و عوارض پس از عمل و چه در سمت متخصصان مشتمل بر نیازهای آموزشی و مهارتی و ارتباط بین تخصصی، ضرورت برپایی نشست ها و هم اندیشی های علمی احساس می شد که برپایی این کنگره اقدامی همسو با اهداف فوق به شمار می رفت. کمترین دستاورد چنین فضایی، کاهش حداکثری عوارض پس از عمل، افزایش رضایت بیمار و نیز هدایت افکار عمومی به سمت کاهش جراحی های غیرضروری و جلوگیری از تحمیل هزینه های غیرضروری بر سیستم بهداشتی و درمانی است.