ناراحتی امام (ره) از مردم نجف در سال ۵۵

خبرگزاری ایرنا: حضرت امام (ره) در سال های اقامت در نجف شاهد فشار سازمان یافته رژیم بعثی به روحانیون بودند تا مانع گسترش ارزش های دینی و مبارزه ضد دیکتاتوری در عراق و علیه حکومت پهلوی شود.

فاطمه طباطبایی همسر مرحوم سید احمد خمینی در کتاب اقلیم خاطرات به نقل از یکی از روحانیون مقیم نجف در زمان تبعید حضرت امام (ره) نوشته است: سال ۱۳۵۵ بود. مردم شب جمعه هنگام غروب و عصر برای حرم و نماز و مراسم مذهبی و ادعیه و حضور در نمازهای جماعت از منزل بیرون می آمدند. در نجف اشرف سر هر چهار راهی و خیابانی و کوچه ای مأمورانی برای دستگیری اهل علم ـ فقط افراد معمم ـ گذاشته بودند.

ساعت خاصی مقرر کرده بودند که مثلاً از ساعت ۶ غروب شروع کنند، اما خوب از آنجا که نیروی کافی برای گماشتن در سر هر کوچه و خیابانی نداشتند، خواه ناخواه از افرادی استفاده کرده بودند که به آن ها آدم های روستایی می گفتند. افراد به اصطلاح زارعین و کشاورزان بیرون شهری که یا خودشان بعثی بودند یا با بعثی ها همکاری تنگاتنگی داشتند.

این افراد را در جاهای معین گذاشته و دستور داده بودند هر معممی را دیدید، ابتدا کارت شناسایی از او بخواهید سپس دستگیر کنید و همراه خودتان داخل ماشین ببرید که مأموران امن آن ها را به اصطلاح به بازداشتگاه ببرند.

من از این قضیه بی خبر بودم. ۱۰ دقیقه به شروع برنامه بعثی ها مانده بود و به سرعت در حال حرکت بودم. یکی از رفقا به من رسید و گفت: کجا داری می روی؟

نشانی مقصد را گفتم.

گفت: نرو سید، آنجا دم در مدرسه ایستاده اند و هر طلبه ای را که از مدرسه خارج یا وارد آنجا می شود می گیرند. تا این خبر را شنیدم فوراً به منزل برگشتم. هنوز این مأموریت در سر چهارراه های دیگر شروع نشده بود. در منزل به دوستان و رفقا و آشنایان زنگ زدم، گفتند که بله، ما هم خبر داریم و چند نفر را گرفته اند.

حضرت امام همان دم غروب از منزل بیرون می آیند. خوب، فاصله منزل ایشان با خیابان سرِ کوچه شان شاید ۵۰ یا ۶۰ قدم بود. همین که ایشان سر خیابان می آیند و وارد خیابان می شوند که به طرف صحن مدرسه بروجردی برای نماز بروند یکی از مأموران جلوی امام می رسد و به ایشان می گوید که سیدی هویّتدک! هویّتدک! یعنی کارت شناسایی.

امام توقفی می فرمایند، با فاصله چند قدمی، آقای دعایی پشت سر امام بود که می خواست به ایشان برسد. چون حضرت امام به هنگام خروج از منزل منتظر نمی شدند که حالا آقای فرقانی آمده پشت در یا نه، ایشان راه می افتادند و آن ها که خبردار می شدند با فاصله چند قدم خودشان را به امام می رساندند. خلاصه آقای دعایی رسید یک مشت زد به سینه آن مأمور و پرسید: فرمانده تو کیست؟

او هم اشاره کرد که آنجا ایستاده است.

آقای دعایی دست آن مأمور را گرفت و کشاند به سمت آن ها و طبعاً حضرت امام هم به سوی منزل برگشتند، فهمیدند که اوضاع نامناسب است.

آقای دعایی با فرمانده و افراد ناشناسی که کنار ماشین ایستاده بودند به تندی برخورد کرد که شما چه کار دارید می کنید و می دانید این آقا کیست؟ او را می شناسید؟

آن ها گفتند فعلاً که خودت آمدی، بیا داخل ماشین بنشین. او را داخل ماشین نشاندند و خواهی نخواهی ایشان را بردند.

آن شب دقیقاً به یاد ندارم حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر اهل علم ـ از علمای بزرگ و افراد طلبه جوان ـ را دستگیر کرده و بردند. افرادی چون داماد مرحوم آیت الله العظمی آقای خویی، دامادهای مرحوم آقا سید عبدالهادی شیرازی، آقایان اخوان مرعشی، آقازاده مرحوم حاج آقا مصطفی ـ حسین آقا ـ را بردند، برادر خانم من و رفقای دیگر را هم بردند. نقل می کردند که در صحن حضرت امیر، (نزدیک در قبله کنار فلکه بازاری هست که چند پله مرتفع دارد) جمعیت انبوهی به تماشا ایستاده بودند که وقتی طلبه ای را که احیاناً از آنجا عبور می کرد می گرفتند و به داخل ماشین می انداختند، مردم هم می گفتند آهان او را گرفتند، یکی می گفت آن یکی را هم گرفتند. اوضاع نابسامان بود و دستگیری اختصاص به ایرانی ها نداشت، تعداد زیادی لبنانی، طلبه های عرب و... را گرفته بودند اما شب آن ها را رها کرده بودند، این در حالی بود که همه ایرانی ها را نگه داشته بودند. برخورد خیلی تلخ و واقعاً اسفباری بود، آن ها را چند روز نگه داشتند و سرانجام رهایشان کردند و آن فتنه تا اندازه ای سبک شد و خوابید.

*دلیل ناراحتی امام از مردم نجف

ده روز یا دو هفته بعد از این جریان بود که با حضرت امام کاری داشتم. خدمتشان رفتم، وارد اندرونی شدم و در زدم. مشهدی حسین آمد و در را باز کرد.

گفتم: خدمت حضرت امام رسیده ام. رفت داخل اجازه گرفت، وارد شدم. پس از سلام و احوالپرسی مطالبی را که داشتم خدمت ایشان عرض کردم، ایشان جواب فرمودند.

بعد از پاسخ، یک مرتبه دیدم حضرت امام شروع به صحبت فرمودند و چیزی شاید حدود ۲۰ دقیقه صحبت کردند و از همان اول اظهار درد دل و گلایه و تأسف و ناراحتی از این مردم شهر نجف کردند، نسبت به آن حادثه و جریان آن شب اشاره ای کردند و درد دل داشتند که در عرض نیم ساعت تعداد زیادی حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ طلبه بی گناه و بی پناه را این طور دستگیر کردند و اهانت کردند و بردند و یک نفر در این شهر پیدا نشد که اعتراضی بکند و بگوید که آخر این بندگان خدا چه جرمی دارند که این ها را این طوری می برید و حتی آن گونه که شنیدم جمعیت کنار صحن بالا سر بازار ایستاده بودند و طلبه ها را به عنوان یک شکار نشان می دادند و اشاره کردند و می خندیدند و باکشان هم نبود، این خیلی اسفناک و دردناک است که یک چنین ملتی تا این اندازه نسبت به علما و اهل علمی که در این شهر هستند بی اهمیت باشند.

*نامه ای از قم

حضرت امام سپس اضافه فرمودند، زمانی که ما در قم بودیم و حرکت و نهضت شروع شد نامه ای از قم خدمت آقای حکیم فرستادم و در آن نامه این طور نوشته بودم که: ما در ایران از نظر حرکت مردمی در یک محدودیت فوق العاده و خاصی هستیم ولی شما در عراق از امکانات بیشتری بهره مند و برخوردار هستید، چون اولاً ارتباط و رفت و آمد بین شهرهای عراق به اعتبار اینکه کلاً زمین های عراق حالت دشت وار دارد و بیابان است و کوهستانی نیست خیلی راحت تر صورت می گیرد، دوم مردم عراق حالت عشایری و قبیله ای دارند، هر عشیره ای برای خودش سرکرده ای دارد، برای رئیس قبیله احترام قائل هستند و تحت امر او هستند، سوم این که اسلحه در میان مردم عراق خیلی بیشتر از ایران است، نوعاً خیلی از آن ها مسلح هستند.

بنابراین ما از این جا شروع به حرکت می کنیم و شما هم از عراق و از نجف شروع کنید، شما از آن طرف و ما از این طرف و مجموعاً علمای هر دو کشور حرکت کنند که می تواند آثار بسیار قوی و مثبتی را برای مسلمان ها و اسلام داشته باشد. بله، چنین نامه ای را برای مرحوم آقای حکیم نوشتیم و فرستادیم و ایشان جوابی دادند که نه، شما مردم عراق را نمی شناسید، مردم عراق اهل وفا و وفاداری نیستند و آن زمان مطلب ایشان را نپذیرفتم. پاسخ شان را خواندم اما برای من قانع کننده نبود و نپذیرفتم، اما الآن که وضعیت مردم نجف را می بینم که این اندازه بی حمیت و بی وفا هستند و کَکِشان نمی گزد فهمیدم که حق با آیت الله حکیم بوده است؛ ایشان مردم عراق را شناخته بودند.

حضرت امام در آن جلسه متأثر بودند و درد دل داشتند. ایشان عزت و احترامی برای عمامه قائل بودند و اگر اهانتی به طلبه ای می شد فوق العاده متأثر می شدند.

*خاطره از محمود قوچانی