فیلترینگ اینستاگرام از کار افتاد؟!

روزنامه هفت صبح - محمد طالبیان: فیلترینگ هوشمند از هفته گذشته با ایجاد تغییرات اینستاگرام غیرفعال شده است.

آسوشیتدپرس در گزارشی از پاتک شبکه اجتماعی اینستاگرام نسبت به فیلترینگ هوشمند ایران خبر داد؛ آن هم درست هم زمان با وقتی که وزیر ارشاد از موفقیت فیلترینگ هوشمند یاد کرده بود. مسئولین رسمی اینستاگرام به عنوان یکی از محبوب ترین شبکه های اجتماعی حال حاضر ایران هیچ آمار دقیقی از کاربرهای ایرانی حاض ردر این شبکه را منتشر نمی کنند. تنها می توان به در نظر گرفتن آمار دانلود این برنامه از محیطی همچون کافه بازار و البته وجود تعداد زیادی آیفون در اختیار کاربرهای داخلی، نتیجه گرفت که چیزی در حدود 10 تا 15 میلیون نفر از کشورمان در اینستاگرام عضو هستند.

چنین آماری نقش شبکه های اجتماعی در زندگی نوین و رو به رشد ایرانیان را نشان می دهد. از سویی باید به این نکته توجه کرد که اینستاگرام یکی از معدود شبکه های اجتماعی بین المللی است که شامل فیلترینگ نشده است. افزایش اعتراض از سوی نهادهای مختلف در نهایت دو گزینه را در اختیار مسئولین قرار داد. فیلتر شدن کامل اینستاگرام یا بخشی از آن به عنوان انتخابی جدید.


سازمان فیلترینگ کشور با توجه به شرایط فعلی گزینه دوم را انتخاب کرده و در نهایت بخشی از صفحات نامناسب اینستاگرام را از دسترس کاربرها خارج کرد اما این اتمام ماجرا نیست. اینستاگرام نیز در مقابل با تغییری کوچک در ساختار ارتباطی خود تمامی فرضیه فیلترینگ به اصطلاح هوشمند را زیر سوال برد.

بر کسی پوشیده نیست که انتخاب فیلترینگ هوشمند به عنوان راهکار جدید مطمئنا به سود کاربرها تمام می شود. اگر به چیزی در حدود ۱۰ سال پیش بازگردیم با اینترنتی در داخل کشور روبرو می شویم که آزادی عمل بسیاری را در اختیار کاربر قرار داده اما در مواقع لازم با محدودیت های خاصی نیز همراه بود.

پیش از شروع موج جدید فیلتر شدن وب سایت های مختلف و البته شبکه های اجتماعی محتوای نامناسب شناسایی شده و بخشی از وب سایت مورد نظر فیلتر می شد. این روند نه تنها به تجربه کاربر ضربه جدی وارد نمی کرد بلکه عملا دسترسی او را به محتوای غیرمناسب قطع می کرد.

بعد از ایجاد تغییرات در ساختار بررسی محتوای اینترنتی همه چیز تغییر کرد. در سال ۲۰۰۵ میلادی شرکت سکیور کامپیوتینگ اعلام کرده بود که دولت ایران از سیستم فیلترینگ این شرکت برای ایجاد محدودیت های اشاره می کند.

طبق گفته مسئولین این شرکت، ایران حتی بیش از قراردادهای موجود از برنامه اپن نت استفاده کرده. بعد از گذشت چند سال در نهایت اخباری منتشر شد که نشان می داد ایران سیستم فیلترینگ جدید خود را از چین وارد کرده است.

بعد از انتشار این اخبار به یکباره تعداد زیادی از وب سایت های مختلف بسته شده و دیگر خبری از فیلترینگ جزیی نبود. مسئله ای که در این میان وجود دارد، هویت فیلترینگ جزیی نبود. مسئله ای که در این میان وجود دارد، هویت فیلترینگ هوشمند است. به طور کلی این اصطلاح از زمانی در فضای اینترنت منتشر شد که مسئولین کشورمان از آن نام بردند.
کافی است بازه جستجوی اینترنتی خود را به دو سال قبل بازگردانید تا با هیچ نتیجه ای در این زمینه روبرو نشوید.

بعد از شروع فیلترینگ نوشمند و البته ایجاد اختلالات اولیه در اینستاگرام همه چیز به نظر عادی می رسید! صفحات مرتبط به چهره های مختلف همچون جاستین بیبر، کیم کارداشیان یا برندهایی همچون گوچی به کلی فیلتر شدند. آسوشیتدپرس در گزارشی به این نکته اشاره کرده که فیلترینگ ایران به دنبال مقابله با چهره های اینچنینی است که در مواقع مختلف تصاویر نامناسبی از دید دولت ایران را در اینستاگرام قرار می دهند.

هفته گذشته نیز کنفرانسی در برلین با موضوع فیلترینگ هوشمند و راهکار جدید ایران برگزار شد. هر چند اطلاعات منتشر شده از این کنفرانس اندک است اما به نظر می رسد که ایرانیان تا چندی پیش در اینستاگرام با 983 صفحه فیلتر شده روبرو بوده اند؛ صفحاتی که شناسایی آنها آنچنان فرآیند پیچیده ای نداشته و عملا نشان می دهد که فیلترینگ هوشمند چیزی جز همان ساختار دیمی برای ایجاد محدودیت در بخش های مختلف نیست.

مسئولین اینستاگرام به عنوان یکی از زیرمجموعه های فیس بوک به این نکته اشاره کرده اند که طی هفته گذشته پروتکل جدیدی را فعال کرده اند که طی آن ارتباط سرورهای اینستاگرام با کاربرها به صورت کدگذاری شده صورت می گیرد. این موضوع باعث شده تا دسترسی برنامه های جانبی به ارتباط اشاره شده از بین رفته و عملا فیلترینگ هوشمند صورت نگیرد.

در نهایت باید به این نکته توجه کرد که دستورالعمل ارتباطی جدید اینستاگرام از هفته گذشته فعال شده اما یکشنبه 20 اردیبهشت علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد طی صحبت هایی از موفقیت 90 درصدی فیلترینگ هوشمند اینستاگرام خبر داد. جنتی البته در میان صحبت های خود به این نکته نیز اشاره داشت که اگر در یک بزرگراه چند ماشین خلاف جهت حرکت کنند و مرتکب تخلف راهنمایی و رانندگی شوند، کل بزرگراه بسته نمی شود، دقیقا همین کار در وزارت ارتباطات با اجرای برنامه فیلترینگ هوشمند دنبال می شود.

حتی در مورد شبکه های اجتماعی که مورد استفاده عموم شهروندان قرار می گیرد و مخاطب میلیونی دارد، افزود: «باید فضا را باز بگذاریم و از طریق دیگر اعمال کنترل کنیم. در کشورهای دیگر شبکه هایی که در ایران فیلتر هستند باز است، چرا که این کشورها از راه های دیگری اقدام به کنترل داده های ارائه شده در شبکه های مجازی می کنند. به عنوان مثال سرورها را در داخل می آورند و با قراردادهایی با شرکت اصلی می بندند و موارد مضر را کنترل می کنند. ما هم باید به همین سمت حرکت کنیم تا از فناوری های نوین عقب نمانیم.»

هر چند صحبت های وزیر فرهنگ و ارشاد به خودی خود نشان از رویکردی مناسب دارند اما باید دید که در ادامه و با به روز رسانی ایجاد شده از سوی اینستاگرام سرنوشت فیلترینگ هوشمند به چه شکلی رقم می خورد.