چگونه با نژادپرستی در ایران مقابله کنیم؟

عصرایران - رضا غبیشاوی: نژاد پرستی، هر چند در جامعه ایران، امری فراگیر نیست ولی رگه هایی از آن در ایران نیز وجود دارد که البته گاه بسیار هم جدی است. خود برتر بینی، تحقیر دیگران که گاه با تمسخر و توهین همراه است و نیز نسبت دادن صفاتی به کلیت یک قوم و قبیله و نژاد، جلوه هایی از نژاد پرستی هستند.

این مسأله هم در قبال برخی هموطنان وجود دارد و هم در قبال ملت های دیگری از مردم افغانستان گرفته تا ملت های کشورهای عربی. گاه برخی اتفاقات نیز مزید بر علت می شوند تا خشم از یک واقعه خاص، ابعاد نژاد پرستانه پیدا کند. مانند زمانی که یک شهروند افغانستانی در ایران مرتکب جرمی می شود و بناگاه همه افغان ها مشمول نگاه های نژادپرستانه می شوند یا وقتی دو مأمور سعودی به دو نوجوان ایرانی تعرض می کنند، همه مردمان عرب، با عبارات کینه توزانه نواخته می شوند ، غافل از این که اگر بنا به تعمیم باشد، مگر خود ایرانی ها مرتکب جرم و جنایت و تجاوز نمی شوند؟ و مگر می توان و اساساً مگر عاقلانه و منصفانه است که خلاف یک ایرانی را به همه ملت ایران نسبت داد و مثلاً بعد از ماجرای خفاش شب، آن را به همه مردم ایران نسبت داد؟!

البته اشاره به این نکته نیز مهم است که جامعه ایرانی در حال رشد و بلوغ است. یکی از نشانه های تشخیص این رشد و بلوغ، بررسی میزان حساسیت جامعه نسبت به مسائلی چون حقوق بشر، محیط زیست و نژادپرستی و ... است که خوشبختانه توجه به این موارد در ایران رو به رشد است.
همزمان باید توجه کرد که نژادپرستی هیچ گاه به صفر نخواهد رسید بلکه کم و زیاد می شود. لذا باید در "مسیر" ریشه کنی نژادپرستی حرکت کنیم تا وجود آن را به "حداقل" برسانیم.

شکی نیست در صورتی که در این زمینه اقدام فوری و جدی انجام ندهیم با توجه به تنوع نژادی، زبانی، مذهبی و دینی در ایران، این پدیده امکان رشد و تهدید ما را به صورت جدی خواهد داشت.
اما برای مقابله با نژادپرستی چه باید کرد؟

استفاده از تجربیات دیگران

نژادپرستی یکی از معضلاتی است که کمابیش در بسیاری از کشورهای جهان از توسعه یافته تا کم توسعه وجود دارد. اغلب کشورها نیز به صورت قوی و ضعیف در حال اجرای برنامه هایی برای مقابله با این پدیده اجتماعی هستند.

هر چه کشوری توسعه یافته تر و پیشرفته تر باشد نسبت به نژادپرستی هم حساس تر و برای مقابله با آن برنامه های جدی تر و بیشتری تدارک می بینند.

نگاهی به کشورهای اروپایی غربی و آمریکای شمالی موید این حرف است. برای مقابله با نژادپرستی یکی از بهترین شیوه ها استفاده از تجربیات کشورهای موفق در این زمینه است.

گسترش فرهنگ گفت و گو

گسترش فرهنگ گفت و گو میان بخش های مختلف جامعه یکی از بهترین راه ها برای مقابله با نژادپرستی و حرکت در مسیر محو آن است. دولت باید از طریق اجرای برنامه های مستقیم و غیرمستقیم، فرهنگ گفتگو در جامعه را تقویت کند و آن را تشویق و گسترش دهد.
ایجاد زنگ گفتگو در برنامه های درسی مدارس یکی از بهترین اقدامات ممکن در این زمینه است.

علاوه بر این باید در کتاب های درسی، مطالبی درباره تنوع نژادی، مذهبی، زبانی، دینی و فرهنگی مردم ایران، منطقه و جهان گنجانده شود تا دانش آموزان از پایه های نخستین درسی این موضوع را درک کنند و یاد بگیرند که همه مردم ایران کپی خود آنها نیستند و به تبع آن گوناگونی را به رسمیت بشناسند و امری عادی بدانند. باید آموزش داده شود که زبان و نژاد و فرهنگ برتر نداریم بلکه هر زبان و نژاد و فرهنگی همانند گلی، بویی خاص خود دارد و زیبایی ایران به وجود این گلستان است.

یکی از اقدامات مثبت و بسیار تاثیرگذار دهه اخیر برگزاری نمایشگاه ها و جشنوراه های فرهنگی معرفی اقوام، زبان ها ، ادیان و مذاهب مختلف در تهران و دیگر شهرستان هاست. چنین برنامه هایی باید گسترش یابند و تقویت شوند.

ایجاد موزه های مردم شناسی نیز از دیگر اقداماتی است که می تواند سطح اطلاعات و معلومات مردم عادی و نخبگان را درباره تنوع نژادی، مذهبی، زبانی، فرهنگی و دینی بالا ببرد. مردم ایران باید از فرهنگ متفاوت هموطنان خود آگاه شوند. این آگاهی خود به خود احترام به فرهنگ های یکدیگر و تفاوت ها را به دنبال خواهد داشت.

نقش آفرینی دولت و سازمان های مردم نهاد

مسؤولیت رسمی مقابله با نژادپرستی به یک مجموعه دولتی سپرده شود و از این مجموعه دولتی خواسته شود اولا برنامه هایی را در راستای رفع نژادپرستی پیشنهاد دهد و اجرای آنها را به صورت مستقیم برعهده بگیرد. همزمان برنامه هایی را به سایر دستگاه ها برای اجرا پیشنهاد دهد و اجرای آنها را پیگیری کند. ثانیا به صورت سالانه گزارش یا گزارش هایی را درباره حجم نژادپرستی و مبارزه با آن منتشر کند.

از سوی دیگر از سازمان های مردم نهاد (سمن) نیز در راستای فعالیت های آنها در زمینه مقابله با نژادپرستی حمایت شود.

افزایش ارتباطات

افزایش ارتباطات فیزیکی (جاده، فرودگاه، بندر و ... ) و مجازی (تلفن، اینترنت و ...) باعث افزایش شناخت انسان ها از یکدیگر و در نتیجه کاهش نژادپرستی می شود.

این ارتباطات نه تنها در سطح داخلی بلکه با طرف های خارجی نیز همین نتیجه را دارد. برای مقابله با پدیده نژادپرستی باید کشور را از انزوا، دور و به حداکثر تعامل با جهان خارج نزدیک کنیم. کشورهایی که بیشترین تعاملات بین المللی را دارند، کمتر با پدیده نژاد پرستی مواجهند ، هر چند که در این جوامع نیز نژاد پرستی، وجود دارد.

گسترش رسانه های آزاد و غیردولتی نیز به افزایش تولید محتوا درباره فرهنگ های مختلف منجر می شود و در نتیجه انسان ها با یکدیگر بیشتر آشنا می شوند. البته در این زمینه باید توجه داشت که باید از تحمیل یک فرهنگ خاص بر دارندگان فرهنگ متفاوت دوری کرد.

تلاش در مسیر رفع تبعیض

یکی از مهمترین دلایل شکل گیری نژادپرستی دو طرفه، تبعض است. این تبعیض می تواند به صورت آگاهانه یا غیرآگاهانه به وجود بیاید. توسعه اقتصادی بدون بررسی های فرهنگی و توجه به شرایط فرهنگی یکی از عوامل به وجود آمدن غیرآگاهانه تبعیض است.
دولت و مردم باید برای رفع تبعیض ها به ویژه در مناطق دور از مرکز و کم برخوردارتر و کم توسعه تلاش کنند.

قانون اساسی ایران بر حق آموزش زبان مادری در مدارس تاکید دارد. حسن روحانی در وعده های انتخاباتی اش در بهار ۹۲ اجرای این اصل قانون اساسی را مطرح کرد که در صورت تحقق، می تواند برخی حس تبعیض ها را در این زمینه هم بزداید. اجرای این اصل باعث می شود همه کودکان ایرانی به صورت عادلانه و برابر در خط شروع یادگیری و پیشرفت قرار بگیرند.

رشد نامتوازن مناطق مختلف کشور، هر چند ریشه در سوء مدیریت ها یا کمبود منابع دارد ولی می تواند برخی سوء تفاهمات منتهی به حس تبعیض را سبب شود. بنابراین، توسعه فراگیر و متوازن نیز اقدامی زیربنایی برای نفی نژاد پرستی و توسعه اتحاد ملی است.