چهارشنبه سوری و دو گروه با انگیزه متضاد

عصر ایران - سروش بامداد: «چهارشنبه سوری» واژه آشنایی برای همه ماست چرا که همه ایرانیان از آن خاطره دارند.

قرن هاست که ایرانیان با چهارشنبه سوری به استقبال نوروز می روند و با سیزده به در با نوروز وداع می کنند و کار و فعالیت روزانه را از سر می گیرند.

البته دستگاه های دولتی و درمانی و خدمات دهندگان بخش خصوصی در تمام یا بخش هایی از نوروز فعالیت خود را متوقف نمی کنند اما در نگاه کلی می توان گفت که با چهارشنبه سوری وارد تعطیلات نوروزی می شویم و با سیزده به در هم به در می آییم.

در رسانه های رسمی اما از چهارشنبه سوری با عنوان «چهارشنبه آخر سال» و از سیزده به در با نام «روز طبیعت» یاد می کنند حال آن که اولی از یک جشن ملی حکایت می کند و تعبیری چون چهارشنبه آخر سال، واجد هیچ بار معنایی خاصی نیست و تازه نادرست هم هست چون این آیین مربوط به سه شنبه آخر سال است و جشن را در شب چهارشنبه برگزار می کنند. منظوراز سیزده به در نیز گذران روز سیزده در «در و دشت» است و «در» در اینجا به مفهوم طبیعت است.

این گفتار البته تنها ناظر به چهارشنبه سوری است که موعد آن نزدیک تر است و این واقعیت که چهارشنبه سوری هر چند به رسمیت شناخته نشده اما وجود دارد.

می توان احتمال داد که پاره ای حساسیت ها نسبت به این جشن باستانی در جامعه پیش از انقلاب و به صورت رسمی پس از انقلاب به این خاطر بوده که گمان می رفته چون بر جای مانده از دوران پیش از اسلام است با باورهای اسلامی تعارض دارد یا تصور تقدیس و تکریم آتش از آن وجود داشته یا دارد حال آن که آتش جنبه نمادین دارد و وقتی اکثریت ایرانیان مسلمان هستند طبعا اکثریت شرکت کنندگان در جشن چهارشنبه سوری نیز مسلمان اند و چهارشنبه سوری را باید به مثابه آیینی از آیین های نوروزی نگریست و بار دیگری بر آن نگذاشت.

به لحاظ تاریخی البته نمی توان از تاثیر منفی باستان گرایی افراطی در دهه ۵۰ یاد نکرد اما همان گونه که در مورد کورش این انگاره اصلاح شد و یادکرد کورش هخامنشی تایید جشن های دو هزار و پانصد ساله به حساب نمی آید چهارشنبه سوری هم نباید الزاما یادآور تصویر امیر عباس هویدا نخست وزیر وقت در مراسم سال های ۵۴ و ۵۵ باشد که بر صفحه اول روزنامه ها نقش می بست با تیتر و شعار آشنای این آیین که « سرخی تو از من- زردی من از تو» و آن قدر شکل کار مبتذل بود که در سال بعد از نخست وزیر بعدی - جمشید آموزگار- به آن صورت سر نزد.

اگر این سوء تعبیر اصلاح شود بخشی از حساسیت ها نیز فرو می کاهد و آنچه باقی می ماند نگرانی های امنیتی و سلامت جامعه است. همان که صدا و سیما اصرار دارد تبلیغات منفی علیه چهارشنبه سوری را در لوای آن مطرح کند.

اما اگر واقعا مشکل چهارشنبه سوری آسیب های ناشی از سوختگی است و به همین خاطر تصاویر هشدار دهنده را از تلویزیون پخش می کنند تا خدای ناکرده مردم آسیب نبینند به سادگی می توان وجوه دیگر این روز را پررنگ کرد تا نیاز به این حجم از ترقه اندازی هم نباشد.

به بیان دیگرغرض این است که چهارشنبه سوری از دو سو مورد هجوم است. گروه اول مخالفان این روزهستند که به شکل نمادین و آیینی هم بسنده نمی کنند و با این روز از اساس مخالف هستند. فارغ از این که تهدید سلامت مردم باشد یا نباشد. کارهای احتراقی انجام دهند یا به آتش بازی اکتفا کنند. گروه دوم اما کسانی هستند که با رفتار افراطی، هیجانی و بعضا غیر عقلانی ، چهارشنبه سوری را از یک شب شاد به یک شب پر اضطراب و نگرانی بدل ساخته اند. این گروه با ادعای پاسداشت این روز بیشترین جفا را در حق آن روا داشته اند.

راهکاربینابین اما روشن است. این که چهارشنبه سوری و نه چهارشنبه آخر سال به عنوان یک آیین ملی و شاد به رسمیت شناخته شود و تلویزیون به جای این که تنها مدام تصاویر هشدار دهنده را نشان دهد یا گمان کند اگر سه شنبه شب فیلم سینمایی پخش کنند جوانان در خانه می نشینند از خود چهارشنبه سوری بگوید و این جشن را به معنی واقعی کلمه برگزار کند. مثل شب یلدا که سال ها مسکوت بود ولی در سال های اخیر در رسانه رسمی هم گرامی داشته می شود. در آن سو نیز مردم واقعا چهارشنبه سوری برگزار کنند. جشنی از نور و شادی به جای این همه صداهای مهیب و واقعا نگران کننده.

عید امسال را با چهارشنبه سوری شروع کنیم اما با یک چهار شنبه سوری واقعی و بی خطر. به گونه ای که اگر یکی از اجداد ما از خاک برخیزد گمان نکند در شهرها جنگی در گرفته! بلکه شاهد جشن باشد و همه ما زندگان شاهد جشن باشیم.

صدا و سیما هم به شعور مردم بیش از پیش احترام بگذارد و به جای این که تنها خود را نگران آسیب دیدن مردم نشان دهد و از چهارشنبه آخر سال بگوید چهارشنبه سوری را یاد کند. هر چند که این رسانه انحصار گفتمانی خود را از دست داده و در بسیاری از عرصه ها بازی را به رقیبان واگذار کرده و چهارشنبه سوری هم منتظر نظر این رسانه نمی ماند.

چهارشنبه سوری مبارک باشد اما مراقب باشیم. با نور جشن بگیریم نه با صداهای مهیب!