دردسر معتادان بزرگراه‌ نشین!

روزنامه قانون: آنها همه جا دیده می شوند، قبلا کوچه های گذری، محله ها و بعضا در خیابان‌های اصلی تهران پاتوق آنها بود، اما حالا در این شب های سرد زمستان، آنها در حاشیه بزرگراه ها و لابه‌لای بوته‌های قدبلند حاشیه اتوبان‌ها هم جا خوش کرده اند. معتادانی که غوطه‌ور شدن‌شان در منجلاب نشئه و خماری باعث شده تا خانواده ها، آنها را در خیابان ها رها کنند.

پاتوق معتادان اتوبانی در تهران یا شهرهای بزرگ و پرآسیب، معضل تازه شهرهاست. البته موادفروشان هم همپای آنها در یک همزیستی مسالمت‌آمیز، چرخه فروش و مصرف مواد را در دست گرفته اند، البته این تمام ماجرا نیست، حضور این دسته از معتادان نه تنها چهره‌ای زشت به شهر داده بلکه امنیت بسیاری را هم تهدید می‌کند، چراکه از طریق شیوه‌های جدید فریبکاری و سوءاستفاده از ترحم و سادگی رانندگان، یک باره وارد عرض خیابان و معابر بزرگراهی می‌شوند و برای رانندگان مزاحمت درست می‌کنند.

تذکر به مسئولان

حالا تجمع معتادان به قدری بحرانی شده که علاوه بر تذکر نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی به مسئولان وزارت کشور، درباره جمع‌آوری معتادان به ویژه معتادان زن در بزرگراه نیایش و یادگار امام، شورای شهر تهران هم به این موضوع واکنش نشان داد. چندی پیش این نماینده مجلس به وزیر کشور درباره جمع آوری معتادان به‌خصوص در بزرگراه نیایش و یادگار امام که حتی معتادان زن هم در آن مشاهده می شوند، تذکر داد.

عضو شورای شهر تهران با اشاره به افزایش تعداد افراد مبتلا به مصرف مواد مخدر گفت: باید با هماهنگی صورت‌گرفته بین بهزیستی، شهرداری و نیروی انتظامی، این افراد جمع‌آوری و ساماندهی شوند. اسماعیل دوستی با اشاره به افزایش افراد مبتلا به مصرف مواد مخدر اظهار داشت: هم‌اکنون در حاشیه اتوبان شهید چمران شاهد هستیم که تعداد این افراد نسبت به گذشته افزایش یافته است و باید بتوانیم با همکاری شهرداری، بهزیستی و نیروی انتظامی این‌گونه افراد را جمع‌آوری و ساماندهی کنیم.

مناظره تجمع معتادان

شهروندانی که شاهد این گونه مناظر می شوند، می‌گویند: هر جا که درخت روییده یا بوته های بلندقدی هست، چند معتاد پشت آنها یا نشئه‌اند یا در چرت اند. ضمن آنکه پشت این فضاهای سبز پر است از سرنگ و سوزن های آلوده که به کناری پرتاب شده است. یکی از همین شهروندان به ایران از فضاهای سبز کنار اتوبان‌ها می‌گوید و توزیع کنندگانی که خودش بارها آنها را در حال مصرف و پخش مواد دیده: «از مسئولان خواهش می‌کنم یک سری به این فضاهای سبز حاشیه بزرگراه‌های تهران بزنند.

تجمع معتادان و توزیع‌کنندگان مواد مخدر به‌ویژه شب‌ها در این محل‌ها فاجعه‌بار است.»دوستی، یکی دیگر از شهروندان است که مسیرش هر شب از اتوبان چمران است: «هر شب که از چمران وارد اتوبان همت می‌شوم، با صحنه‌هایی در فضای سبز حاشیه پیچ ورودی همت روبه‌رو می‌شوم که واقعاً تن آدم را به لرزه درمی‌آورد. به عنوان مادر ۳ فرزند، با دیدن این همه معتاد دلم می‌لرزد و قلبم تکان می‌خورد. واقعاً جای تعجب و تأسف است که هیچکس به فکر جمع کردن این صحنه‌های تکان‌دهنده نیست.»

یکی از ساکنان محله شهرک غرب هم می‌گوید: «منزل من در خیابان ایران زمین و روبه‌روی اتوبان همت است و در مقابل خانه‌هایمان فضای سبز وسیعی قرار دارد و مدتی است این فضای سبز محل تجمع معتادان شده. البته قبلاً هم تک و توکی پیدا می‌شدند اما نه به این شدت. حالا تعدادشان خیلی زیاد شده و ما از سرقت احتمالی این معتادان هر شب را تا صبح با دلشوره سر می‌کنیم. تا به حال هم ما و هم همسایه‌هایمان چند بار مورد سرقت این معتادان قرار گرفته‌ایم و حالا هم هر بار کوچک‌ترین صدایی می‌آید، ترس برمان می‌دارد.» افشارزاده، از ساکنان منطقه مرزداران است: «من بارها شاهد بوده‌ام که توزیع‌کننده‌های مواد، لابه‌لای کاج‌های حاشیه حکیم در قسمت بالای شهرک ژاندارمری مشغول کار هستند و جوان‌ها هر دقیقه می‌آیند و از آنها مواد می‌گیرند و همانجا می‌کشند.

جوان‌هایی که معمولاً ماشین‌های آنچنانی هم دارند و آدم وقتی آنها را می‌بیند، صد بار برای جوانی‌شان که آن‌قدر راحت دودش می‌کنند، دل می‌سوزاند؛ برای جوان‌هایی که با تیپ و قیافه‌های مرتب شب‌ها کنار یک مشت معتاد تزریقی می‌نشینند و نشئه می‌شوند. هیچ کس هم با آنها برخورد نمی‌کند. چرا توزیع کننده و مصرف کننده آنقدر راحت و آزادانه در کنار خیابان‌ها و بزرگراه‌ها هر کاری که می‌خواهند، می‌کنند؟ چه کسی پاسخگوی این وضعیت است؟»

آسیب‌ها همچنان پا برجاست

فرید براتی سده، مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی چندی پیش حرف‌هایی درباره پاتوق‌ها زد که این طرز تلقی ما از نحوه برخورد با این نقاط را تايید می‌کرد. براتی سده می‌گفت از زمانی که ما سیاست برخورد فیزیکی با معتادان را برگزیده‌ایم، همواره نقاط تجمع آنها را متلاشی کرده‌ایم غافل از اینکه کلونی‌ها از بین می‌رود، اما آسیب‌ها همچنان پا برجا می‌ماند. او می‌گفت یکی از علت‌های این اتفاق این است که برنامه‌ها و فعالیت‌های دستگاه‌های مختلف با هم هماهنگ نیست و هنوز نمی‌خواهیم بپذیریم که با برخورد، زور، فشار و تخریب نمی‌توان آسیب‌ها را سامان داد و چون چنین اعتقادی داشت، توضیح داد که اگر پاتوق‌ها وجود داشته باشد با برخی تدابیر اجتماعی و راهبردهای کاهش آسیب می‌شود در آنها نفوذ کرد.

در واقع براتی سده به اجرای برنامه‌های حمایتی از معتادان مستقر در پاتوق‌ها اشاره داشت، چون منکر این واقعیت نبود که بیشتر معتادان، اعتیاد را به طور کامل ترک نمی‌کنند و به‌ناچار باید آنها را همان طور که هستند کنترل کرد. شاید این تفکر برای مردم عادی یا همسایه‌های پاتوق‌ها غیرعادی و به ضررمردم قلمداد شود، اما واقعیت این است که اگر پاتوق‌ها در کنترل برنامه‌های کاهش آسیب قرار بگیرد، هم شانس درمان اعتیاد معتادان بی‌خانمان بالا می‌رود و هم احتمال انتقال انواع بیماری از پاتوق‌ها به جامعه کاهش می‌یابد و این از هر دوبابت به نفع مردم خواهد بود.

درمان در پاتوق‌ها

عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل جمعیت تولد دوباره از جمله طرفداران این برنامه‌های حمایتی است که جمعیت متبوعش چند ماهی است برنامه‌های کاهش آسیب را در برخی از پاتوق‌ها اجرا می‌کند. او معتقد است: معتادانی که در پاتوق‌ها ساکن هستند اغلب معتادانی تابلواند که به علت انگ‌هایی که به آنها زده شده میزان مراجعه‌شان به مراکز درمانی بسیار اندک است، بنابراین برای کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد آنها به سراغ‌شان می‌رویم و خدماتی همچون توزیع سرنگ، جمع‌آوری سرنگ‌های آلوده، توزیع کاندوم، غذای گرم و لباس به آنها ارائه می‌دهیم.

دیلمی‌زاده البته می‌گوید این قبیل کارها پایین‌ترین سطح مداخلات است که نیازهای اولیه معتادان مستقر در پاتوق‌ها را تامین می‌کند که در کنار این خدمات، برنامه‌های مداخلات پیشرفته‌تری نیز انجام می‌شود که مشتمل بر برخی آموزش‌ها از جمله راه‌های پیشگیری از اوردوز به معتادان است. به گفته این فعال حوزه درمان اعتیاد، این روش‌ها در همه دنیا اجرا می‌شود که تاکنون نتایج موفقیت‌آمیزی نیز داشته است، جمله‌ای که سیامک دانیالی، کارشناس درمان اعتیاد و از درمانگرانی که مجری برنامه‌های حمایتی در پاتوق‌ها نیز هست، در گفت و گو با ما تکرار کرد.دانیالی می‌گوید برنامه‌های کاهش آسیب در همه دنیا اجرا می‌شود که البته هر کشوری بنا به امکاناتی که در اختیار دارد میزان کمتر یا بیشتری از خدمات را ارائه می‌دهد، به طوری که مثلا در کشورهای پیشرفته برای این معتادان اتاق‌های اسکان در پاتوق‌ها که مجهز به تلویزیون رنگی است احداث می‌شود و در کشوری مثل پاکستان برنامه‌های حمایتی در چادر انجام می‌شود.

دانیالی معتقد است برای اجرای برنامه‌های کاهش آسیب برای معتادان بی‌خانمان حتما نیاز به تجهیزات پیشرفته نیست، بلکه همین که مثلا امکان استفاده آنها از حمام فراهم شود یا وسایل تزریق بهداشتی در اختیارشان قرار بگیرد گامی برای کاهش آسیب برداشته شده، ضمن اینکه با تامین نیازهای معتادان در پاتوق‌ها آنها به سطح شهر نمی‌آیند و برای سیر کردن شکم یا خرید مایحتاج خود دست به دزدی نمی‌زنند.

به گفته این کارشناسان وقتی این سطح از حمایت انجام شود کم کم عده‌ای از معتادان برای ترک اعتیاد ترغیب می‌شوند که آنگاه می‌توان آنها را به مراکز درمانی حمایت کرد و به بازگشت‌شان به زندگی امیدوار بود.این موضوع یک آسیب اجتماعی نسبتاً جدید است؛ پدیده‌ای نوپا که به دلیل نبود برنامه‌ریزی‌های درست توسط مسئولان مبارزه با این گونه آسیب‌ها رخ می‌دهد طوری که هربار که مسئولان برای مبارزه با معتادان حاشیه‌نشین منطقه‌ای آستین بالا می‌زنند در واقع کاری نمی‌کنند جز کوچ دادن معتادان به منطقه‌ای دیگر و درگیر کردن نقاط دیگر شهر.

همین چند وقت پیش بود که معتادان زیر پل مدیریت سعادت‌آباد را کوچ دادند به حوالی «ده ونک» یا چند روز پس از مبارزه و برخورد با معتادان خیابان مولوی تهران، عده‌ای از آنها سر از حاشیه بعضی از بزرگراه‌های شهر در آوردند و بار خطرات فراوانی را که همراه خود به این سو و آن سو می‌کشند، انداختند به گردن رانندگانی که اتوبان‌ها مسیر رفت و آمدشان است، خطرات فراوانی از جمله تصادف و ایجاد احساس ناامنی و...