سرنوشت تنبیه جنجالی دانش‌ آموزان‌ ایرانی

روزنامه آرمان: به‌رغم نص صریح قانون درباره ممنوعیت تنبیه بدنی در مدارس، هر از چند گاهی اخباری مبنی‌بر اعمال این نوع تنبیه در مدارس منتشر می‌شود. بسیاری از پدران و مادران ما مدرسه را با چوب و فلک یا حداقل با ترکه‌های گاه و بی‌گاهی به یاد می‌آورند که معلمان به دلایل مختلف اعم از درس نخواندن، بی‌انضباطی و... به کف دست یا پای دانش‌آموزان می‌زدند.

آنها وقتی چنین خاطراتی را تعریف می‌کنند، اغلب، عنوان می‌کنند دیگر دوران این کارها گذشته و تنبیه بدنی از مدارس برچیده شده است. با وجود این، اخباری که از گوشه و کنار کشور می‌رسد بعضا حاکی از این است که همچنان تنبیه بدنی در مدارس کشور وجود دارد.

هر چند فرهنگ‌سازی در این زمینه تاحدی باعث شده تنبیه بدنی علاوه‌بر غیر قانونی بودن، زشت نیز قلمداد شود، همچنان برخی از افراد به‌ویژه برخی معلمان طرفدار تنبیه بدنی هستند. آنها می‌گویند بدون تنبیه قادر به کنترل کلاس‌ها نیستند اما، به نظر می‌رسد این توجیهی بیش نیست و بدون اینکه معلمان را متهم اصلی تنبیه بدنی قلمداد کنیم، ضروری است ریشه‌های این رفتار کشف شود. در ریشه‌یابی چرایی وجود تنبیه بدنی در مدارس پای بسیاری به ماجرا باز می‌شود. همچنان‌که می‌توان از ضعف‌های نظام آموزشی سخن گفت باید به نقش تربیتی خانواده‌ها و همچنین عدم وجود مددکاران و مشاورانی که رابط میان دانش‌آموزان، معلمان و خانواده‌ها هستند اشاره کردید.

تنبیه بدنی در مدارس در روزهای اخیر همواره خبرساز و جنجال‌آفرین بوده است. این در حالی است که چندی پیش، هیات تخصصی پژوهشی و فرهنگی دیوان عدالت اداری درخواست ابطال ماده ۷۷ آیین نامه اجرایی مدارس مبنی‌بر ممنوعیت اعمال تنبیه در مدارس را رد کرد و بدین ترتیب، تنبیه بدنی در مدارس ممنوع شد. در گردش کار این پرونده آمده است که فردی به‌موجب دادخواستی به طرفیت شورای عالی آموزش و پرورش، ماده ۷۷ آیین‌نامه اجرایی مدارس که طی آن اعمال هرگونه تنبیه از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی را که جهت تنبیه ممنوع شده، خلاف شرع دانسته است.

مصادیق تنبیه بدنی دانش‌آموزان

به‌رغم اینکه دیوان عدالت اداری کشور تنبیه بدنی در مدارس را ممنوع کرده است، باز هم شاهد تنبیه دانش‌آموزان در مدارس هستیم. چندی پیش، دانش‌آموزان یک کلاس در گناوه به دلیل درس نخواندن، توسط مدیر مدرسه با لوله پولیکا تنبیه شدند که این اقدام منجر به عفونت دست یکی از دانش‌آموزان این کلاس شد. همچنین یک معلم در زاهدان دانش‌آموز ۹ساله‌ای را به‌علت نمرات پایین مورد ضرب و شتم شدید قرار داد.

ضربات شلاق معلم به‌حدی بود که باعث پارگی رگ دست دانش‌آموز شده و کار به اتاق عمل ‌کشید. اما در جدیدترین تنبیه دانش‌آموزان در کشور چند روز پیش، دانش‌آموز پایه ششم ابتدایی یکی از مدارس شهرستان فردیس تهران، بر اثر تنبیه بدنی شدید معلم خود راهی بیمارستان شد و مورد عمل جراحی قرار گرفت.

اظهارنظرها درباره تنبیه بدنی

خسرو ساکی، مدیرکل آموزش و پرورش استان البرز تنبیه بدنی دانش‌آموزان را یک رفتار نادرست و ممنوع دانست و گفت: هیچ مسئول آموزش و پرورش و معلم دلسوزی تنبیه بدنی را نمی پسندد. همچنین در این راستا سید محمد علی موسوی، عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با بیان این مطلب که در صورت بروز تنبیه دانش‌آموزان کمترین اغماضی درباره مجازات فرد خاطی نخواهد شد، تصریح کرد: فردی که در مدرسه با دانش‌آموز چنین برخوردی داشته باشد، مجرم محسوب می‌شود. او در ادامه تصریح کرد: در قوانین جمهوری اسلامی ایران پاسخ به هیچ رفتاری در مدرسه تنبیه بدنی نیست و به‌طور حتم معلم که فردی تحصیلکرده است نیز به این قوانین اشراف کامل دارد. بنابراین از این فرد چنین انتظاری نمی‌رود.

راه‌های کاهش تنبیه بدنی

در بسیاری از موارد، آموزش و پرورش برای مقابله با تنبیه بدنی فقط اقدام به بازخواست معلم یا مدیر خاطی می‌کند و این بازخواست زمانی اتفاق می‌افتد که این تنبیه رسانه‌ای شود اما، مشکل اینجاست که این اقدامات به حل مشکل کمکی نمی کند. این مشکلات باید ریشه‌یابی شود و در راستای آن، راه‌های دیگری برای ترغیب دانش‌آموزان به درس خواندن اتخاذ شود. بنابر نظر کارشناسان و روانشناسان تنبیه بدنی از دیرباز اثری معکوس برعملکرد دانش‌آموزان داشته است و تنبیه باعث نشده است که آنها از دیگران تبعیت کنند و به درس خواندن ترغیب شوند. تنبیه در بسیاری از موارد آثار جانبی نامطلوبی به‌بار می‌آورد و موقعیت اجتماعی دانش‌آموز را متزلزل می‌کند. به‌همین دلیل باید با انجام سیاست‌های درست دانش‌آموزان خود را درست هدایت کنیم.

اثر منفی تنبیه بر دانش‌آموزان

یک روانشناس در این‌باره می‌گوید: تنبیه بدنی از نظر قوانین حقوق کودک نوعی کودک‌آزاری است. مهدی حاج اسماعیلی ادامه می‌دهد: بسیاری از تنبیهات به‌صورت فیزیکی اعمال نمی‌شود بلکه، رفتار بد با دانش‌آموز و کودک می‌تواند اثر بدتری داشته باشد و در آینده در عملکرد او اثر نامطلوب بگذارد. او می‌افزاید: بسیاری از معلمان و والدین سعی می‌کنند تا به‌وسیله محرک و پاسخ فرزندان و دانش‌آموزان را به پیروی از خود مجبور کنند که این رفتار در صورتی که تنبیهی باشد به هیچ‌وجه قابل قبول نیست. این استاد دانشگاه با اشاره به تئوری انتخاب در روانشناسی تصریح می‌کند: براساس این نظریه هیچ‌کس را نمی‌توان مجبور به کاری کرد که راضی به انجام آن نیست. او بیان می‌کند: این مجبور کردن افراد به انجام کار بدون رضایت طرف، باعث می‌شود که وارد رویکرد رفتارهای تخریبی شویم. به گفته این روانشناس این تنبیهات باعث می‌شود که دانش‌آموزان نسبت‌به مدرسه، درس و معلم احساس ناخوشایندی پیدا کنند و درس و مدرسه و ... در دنیای مطلوب ذهنی او قرار نگیرد و از این موارد فراری شود. او در پایان خاطرنشان می‌کند: این تنبیهات بر سایر دانش‌آموزان نیز اثر منفی دارد و باعث می‌شود که دانش‌آموزان احساس رضایت از درس خواندن نداشته باشند.

لزوم حضور مددکار در مدارس

یک مددکار اجتماعی هم درباره تنبیه بدنی در مدارس می‌گوید: آسیب‌رسانان فعلی آسیب دیده‌های گذشته هستند. این معلمان نیز تنبیه شده هستند، به‌همین دلیل قبح این تنبیهات برای آنها ریخته است. امیر محمود حریرچی ادامه می‌دهد: یکی از علل این اتفاقات در مدارس این است که معلمان به‌درستی انتخاب نشده‌اند. آنها باید در عمل آموزش ببینند و کنترل شوند. او می‌افزاید: اگر در خانواده‌ها کودک تنبیه شود، تنبیه در مدارس برای این کودکان طبیعی می‌شود اما، در صورتی که این اتفاق نیفتاده باشد کودکان می‌توانند گزارش تنبیه خود را به والدین بدهند تا آنها از تنبیه فرزند خود در مدارس جلوگیری کنند. در صورت ادامه این روند کودکان دچار مازوخیسم شده و درآینده نیز به سادیسم مبتلا می‌شوند. این استاد دانشگاه اذعان می‌کند: این اتفاق‌ها بیش از پیش لزوم وجود یک مددکار را در مدارس ضروری می‌کند زیرا، مددکاران به‌واسطه تخصص خود می‌توانند نقش رابطه داشته باشند و بین معلمان، دانش‌آموزان و والدین ارتباط برقرار کنند و کاری کنند که معلمان به خشونت علیه دانش‌آموزان دست نزنند.