ایرانیان چقدر آدامس می‌جوند؟

تابناک: گردش مالی بازار آدامس ایران ۵۰ برابر گردش مالی کیوسک‌های مطبوعاتی، حدود ۵۰ درصد حجم بازار لوازم آرایشی و بهداشتی، حدود ۸ برابر بازار تورهای گردشی داخلی، حدود ۴ برابر بازار آب معدنی و یک چهارم گردش مالی سالانه‌ بازار سیگار است.

ابتداي بازار آهنگران و بازار حضرتي، جایی که از آن به عنوان بورس‌هاي خريد و فروش آدامس هاي داخلي و خارجی مي توان نام برد، انواع آدامس‌هاي خارجي را نيز مي توان از بورس خريد و فروش آن در حوالي بازار بزرگ تهران در منطقه پله نوروزخان تهيه كرد. بازاری که می گویند چند ده میلیارد ارزش دارد.

حتی برخی می‌گویند، گردش مالی بازار آدامس ایران ۵۰ برابر گردش مالی کیوسک‌های مطبوعاتی، حدود ۵۰ درصد حجم بازار لوازم آرایشی و بهداشتی، حدود ۸ برابر بازار تورهای گردشی داخلی، حدود ۴ برابر بازار آب معدنی و یک چهارم گردش مالی سالانه‌ بازار سیگار است.

در این میان، يكي از توليدكنندگان و فعالان بازار آدامس که به صورت اینترنتی هم خرید و فروش آدامس انجام می د‌هد، می‌گوید: افرادی هستند که در مرزهای شمال شرقی و جنوبی کشور اقدام به واردات قاچاق آدامس می‌کنند و این آدامس‌ها را از طریق مباشرانی که در بازار دارند، به صورت عمده توزیع کرده و به خریداران و توزیع کنندگان هم پورسانت مناسبی می‌دهند.

البته برخی کارشناسان می گویند اين آدامس ها در كشورهاي تركيه و افغانستان و در كارگاه هاي زيرپله‌‌اي توليد شده و با جعل برندهاي معروف به كشور قاچاق مي شود.

اقتصاد پنهان آدامس

اگرچه آمارهای رسمی گمرک نشانگر این است که در شش ماهه ابتدای سال جاری، ۱۵ میلیون دلار، ارز صرف واردات رسمی آدامس شده اما واقعیت بازار آدامس در ایران چیز دیگری است؛ بازاری که فعالانش می‌گویند آدامس‌هایی که به صورت رسمی از مرزهای کشور وارد می‌شود، تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد حجم آدامس های وارداتی را به خود اختصاص می‌دهد و بخش عمده یعنی ۸۰ درصد باقیمانده، از راه قاچاق روانه جیب و کیف‌های مردم می‌شود.

آدامس شاید از جمله کالاهای باشد که اقتصاد پنهانی دارد. ماجرای ۵۰ میلیارد تومانی که سالانه از سوی ایرانی‌ها جویده می‌شود، داستان پیچیده‌ای نیست. بازار ایران در چنبره آدامس‌های قاچاقی است که نه تنها قیمت بالایی ندارند، بلکه با تمامی مشکلات کیفی که شاید داشته باشند، جای خود را در جیب و کیف مردم ایران باز کرده‌اند.

از تریدنت و اوربیت و پی.کی گرفته تا فرش و فایو و آدامس خرسی... همه و همه در کنار آدامس شیک، اسمایل و سایر انواع آن در بازار ایران یافت می‌شوند، اما واقعیت این است که آدامس‌های قاچاق توانسته‌اند با قیمت‌های پایین تر و ظاهر مناسبی که دارند و البته در کنار بازاریابانی که با نازل ترین قیمت کار فروش را در بازار به عهده گرفته‌اند، توانسته گوی سبقت را برباید و مشتریان بیشتری را به خود جلب کند.

گردش مالی بازار آدامس

در این میان البته، برخی کارشناسان ارزش بازار آدامس ايران را بالغ بر چند صد ميليارد تومان برآورد مي‌کنند و بر این باورند که با بالا رفتن قیمت دلار در سالهای گذشته، واردات رسمی این کالا به شدت کاهش یافته و در مقابل ،قاچاق آن از رونق چشمگیری برخوردار شده است.

براساس آمارهاي رسمی گمرك جمهوری اسلامی ايران، در سال ۱۳۹۰، بالغ بر ۲۲ ميليون دلار انواع آدامس به صورت قانوني وارد كشور شده است که این رقم، در سال‌های ۹۱ و ۹۲ که بحران ارزی در کشور اوج گرفت و دولت ارز را سهمیه بندی کرد و به نوعی واردات هم صرفه چندانی نداشت، به ترتیب به ۱۲.۱ میلیون دلار و ۲.۶ میلیون دلار رسید. امسال هم که مطابق با آمار گمرک در شش ماهه، رقم واردات رسمی آدامس به کشور به ۱.۵ میلیون دلار رسیده است.

اين آمار و ارقام، در كنار حضور برندهاي متنوع خارجي اما قاچاق در بازار، نشان می دهد که آدامس قاچاق توانسته سهم بیشتری از بازار را برباید و همواره هم در میان محموله‌های قاچاقی که کشف می‌شود، آدامس پای ثابت کشفیات است.

ایرانیان چقدر آدامس می‌جوند؟

در کنار این واردات رسمی و غیررسمی آدامس، بسیاری معتقدند که ایرانی‌ها سالانه ۵۰۰ میلیارد تومان آدامس می‌جوند و این آدامس‌ها، اعم از داخلی و خارجی توانسته‌اند بدون اینکه سر و صدایی به پا کنند، نقدینگی زیادی را از جامعه جمع کنند، آن هم برای کالایی که چندان به چشم نمی‌آید و خیلی‌ها از کنار تجارتش ساده رد می‌شوند.

آدامس ایرانی هم داریم؟

تجارت رسمی و غیررسمی آدامس در ایران در حالی آرام و بدون دغدغه ادامه می‌یابد که طی سال‌های گذشته، تولیدکنندگان ایرانی تلاش بسیاری کردند تا بتوانند اندکی سهم خارجی‌ها را در بازار کم کنند و در مقابل، خود جای آنها بنشینند، اما هیچگاه چنین توفیقی حاصل نشد و آدامس‌های ایرانی تنها در مواردی خاص آن هم نبود پول خرد در مغازه‌ها، به مشتریان داده می‌شوند، در غیر این صورت کمتر مشتری با اراده خود تن به خرید آدامس‌های ایرانی می‌دهد و حاضر است معادل پول یک آدامس خارجی را برای خرید یک آدامس ایرانی هزینه کند؛ موضوعی که باید ریشه های آن را در بحث‌هایی همچون طعم، بسته‌بندی و ظاهر آدامس‌های ایرانی آسیب شناسی کرد.

در حال حاضر صنعت تولید آدامس در ایران جزء صنایع زیر مجموعه شیرینی و شکلات است و با وجودی که ایران صادرات قابل توجهی در صنعت شیرینی و شکلات دارد، به نظر می‌رسد تولید آدامس‌ به یکی از پاشنه‌های آشیل‌های این صنعت تبدیل شده است. صنعتی که براساس بررسی‌های انجام شده ارزش بازار داخلی آن ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود.

حتی برخی می‌گویند، گردش مالی بازار آدامس ایران ۵۰ برابر گردش مالی کیوسک‌های مطبوعاتی، حدود ۵۰ درصد حجم بازار لوازم آرایشی و بهداشتی، حدود ۸ برابر بازار تورهای گردشی داخلی، حدود ۴ برابر بازار آب معدنی و یک چهارم گردش مالی سالانه‌ بازار سیگار است.

روزانه چقدر آدامس مصرف می‌شود؟

طاهره سخت باز، از فعالان این صنعت در ایران می گوید: در حال حاضر بازار آدامس کشور به دو بخش آدامس‌های قندی و غیرقندی تقسیم شده که در بخش قندی، سهم تولید داخل ۷۰ درصد و در بخش غیرقندی ۵۰ درصد است.

وی با بیان اینکه مصرف روزانه آدامس کشور بین ۱۴ تا ۱۵ تن است، می افزاید: قاچاق آدامس به معضل اصلی برای تولید این محصول در کشور تبدیل شده است. در حال حاضر سالانه حجم بسیار زیادی آدامس از ترکیه و از طریق مرزهای استان‌های آذربایجان غربی و شرقی وارد کشور می‌شود و قیمت این آدامس‌ها نیز بسیار نازل است و همین باعث می‌شود که رقابت تولید داخل با این آدامس‌های قاچاق دشوار شود.

به گفته سخت‌باز، به نظر می‌رسد هیچ نظارت بهداشتی و استانداردی روی آدامس‌های قاچاق شده به کشور وجود ندارد، به عنوان مثال در آدامس تریدنت که یکی از آدامس‌های پرفروش موجود در بازار است و عمدتا نیز به کشور قاچاق می‌شود، بیش از حد مجاز ماده آسپارتام استفاده شده که باعث می‌شود مدت طعم‌دهندگی این آدامس بیشتر شده و حتی ۴۰ تا ۵۰ دقیقه هم طعم داشته باشد که البته استفاده بیش از حد از این ماده در تولید آدامس مجاز نیست.

وی معتقد است،‌ آدامس‌هایی که به کشور قاچاق می‌شوند هیچ برچسب قیمتی ندارند و مغازه‌داران و فروشندگان هر طور که بخواهند و با هر قیمتی این آدامس‌ها را در بازار می‌فروشند.

در این میان برخی کارشناسان معتقدند که سياستگذاري هاي دولت هاي قبلي و فعلي در جهت تسهيل واردات انواع آدامس به كشور صورت گرفته است. به این معنا که طي هشت سال گذشته تعرفه واردات آدامس از ۶۰ به ۱۵ درصد كاهش يافته است كه تداوم اين روند باعث از بين رفتن صنعت توليد آدامس در كشور خواهد شد.

روایتی جالب از واردات قاچاق آدامس

يكي از توليدكنندگان و فعالان بازار آدامس که به صورت اینترنتی هم خرید و فروش آدامس انجام می د‌هد، می‌گوید: افرادی هستند که در مرزهای شمال شرقی و جنوبی کشور اقدام به واردات قاچاق آدامس می‌کنند و این آدامس‌ها را از طریق مباشرانی که در بازار دارند، به صورت عمده توزیع کرده و به خریداران و توزیع کنندگان هم پورسانت مناسبی می‌دهند.

وی می افزاید: حاشیه سود فروش آدامس در بازار ایران بسیار بالا است و با توجه به علاقمندی ذاتی که مردم ایران به جویدن آدامس دارند، آدامس های وارداتی هیچگاه بدون مشتری نمی ماند.

او می گوید: بعد از نوسانات نرخ ارز در سالهای گذشته، شرایط به گونه ای شد که واردات رسمی سود چندانی برای واردکنندگان ندارد چراکه بالاخره بازار ایران کشش مالی خاصی دارد و مردم اگر جنسی را گران بخرند، تداوم خریدشان چندان امیدوار کننده نخواهد بود.

یکی دیگر از فعالان بازار آدامس که در متروهای تهران به فروش این کالا مشغول است، می گوید: آدامس هایی با برند خاص که هم اکنون در بسیاری از خطوط متروی تهران در حال فروش است را از بازار بزرگ و یا کوچه مروی خریداری کرده و در مترو می فروشیم.

او می افزاید: البته حاشیه سود این آدامس ها برای توزیع کنندگان بالا نیست ولی مردم استقبال خوبی از آنها داشته اند و به خصوص خانم ها در واگن های بانوان، حتما به طور متوسط هفته ای سه تا چهار بسته از این آدامس ها را خریداری می کنند.

این فعال فروش آدامس می گوید: مردم بدون اینکه توجه خاصی به نو بودن برند این آدامس ها داشته باشند، آن را می خرند و به نظرشان می آید که این آدامس در مقایسه با ظاهری که دارد و مشابه تریدنت است، قیمت مناسب تری دارد.

اما یک عمده فروش آدامس در بازار تهران بر این باور است که سالانه نیمی از حجم آدامس‌هاي وارداتي، از مبادي غيرقانوني و به صورت قاچاق وارد كشور مي شود و البته به این نکته هم اشاره می کند که بيش از ۸۰ درصد آدامس هاي قاچاق را آدامس هايی تشکیل می دهند که یا تقلبی بوده یا زمان زیادی از تاریخ مصرف آنها باقی نمانده است و به همین دلیل، قاچاقچیان آنها را ارزان و به ثمن بخس خریداری کرده و با سودهای کلان در بازار می فروشند.

او می گوید: این آدامس ها حداقل ۴ تا ۶ دست و واسطه را پشت سر می گذارد تا به دست مصرف کننده داخلی برسد، بنابراین باید انتظار داشت که شرایط نگهداری مناسبی نداشته باشد و عمدتا در طول زمان، مشکل آفرین شوند.

این فعال فروش آدامس ادامه می دهد: برای هر کالایی که تقاضایش در بازار وجود داشته باشد، باید برنامه ریزی کرد، در غیر این صورت، قاچاق جایگزین خواهد شد و مردم هم به دلیل مشکلات مالی که دارند، تلاش می کنند که جنس ارزانتری را خرید کنند، اما این کالا را نمی توان از سبد خرید روزانه آنها حذف کرد.

در این میان برخی کارشناسان می گویند که اين آدامس ها در كشورهاي تركيه و افغانستان و در كارگاه هاي زيرپله‌‌اي توليد شده و با جعل برندهاي معروف به كشور قاچاق مي شود. ضمن این که آدامس، كالايي است كه تاريخ مصرف يكساله دارد، اما برخي افراد سودجو آدامس هايي را كه چند ماه از تاريخ مصرفشان بیشتر باقی نمانده، در كشورهاي مبداء با نصف قيمت خريداري كرده و پس از بسته بندي در كارگاه هاي زيرپله اي و ذكر مجدد تاريخ مصرف يك ساله در بازارهاي داخلي به فروش مي رسانند و از اين راه سودهاي كلاني به جيب مي زنند.

برخی آمارهای غیررسمی حکایت از این دارد که مافياي واردكننده آدامس، آدامس هاي وارداتي را با قيمتي بيش از ۴۰۰ درصد قيمت واقعي به فروش مي رسانند. در این میان، بيشتر تقلب‌ها نيز مربوط به آدامس‌هاي پرفروشي چون PK ، اربيت و ريلكس صورت مي گيرد. ضمن اينكه به گفته فعالان بازار، چيني ها گوي رقابت در توليد نوع تقلبي آدامس هاي گران قيمتي چون وي وي دنت را از ديگر رقباي اين عرصه ربوده اند.

يكي دیگر از فعالان بازار آدامس، می گوید: در حال حاضر آدامس هاي PK ، شيك و خرسي به دليل ارزان قيمتي و آدامس هاي تریدنت، فرش، ريلكس و اربيت از لحاظ كيفيت جزء پرفروش ترين آدامس هاي موجود در بازار هستند.

او می افزاید: بيشتر آدامس هاي وارداتي از كشور تركيه وارد شده و اغلب آمريكايي هستند. البته طی ماههای گذشته، واردات آدامس از آمریکا به مراتب کمتر شده است؛ اما همین آدامس های امریکایی از طریق واسطه هایی در امارات متحده عربی، وارد مرزهای جنوبی کشور شده و از آنجا در بازار بوشهر و بندرعباس و سایر نقاط توزیع می شود.

وي در رابطه با نوسانات قيمت آدامس در داخل می گوید: به هرحال آدامس های وارداتی اعم از واردات رسمی و قاچاق، باید با صرف ارز وارد کشور شوند، بنابراین وقتی که قیمت ارز بالا می رود، به طور قطع بر روی قیمت این کالاها هم اثرگذار است، البته در مجموع، آدامس كالاي پركششي نبوده و نوسان قيمت چنداني ندارد و به طور متوسط قيمت آن همه ساله، حدود ۱۰ درصد افزايش پيدا مي كند. البته در برخی سالها، به دلیل نوسانات نرخ دلار، قیمت تا ۳۵ درصد هم افزایش یافته است.

به گواه آمارها، طی چند سال گذشته از ۶۵ کارخانه تولید آدامس تنها ۲۱ کارخانه پابرجا مانده و چرخ بقیه شرکتها از حرکت بازایستاده است.

این آمارها در حالی مطرح می شود که مرکز مشاوران اقتصاد توسعه در بررسی بازار اعلام کرده است، حدود ۴۹ درصد مردم تهران آدامس را در سبد هزینه ای خود قرار می دهند. همچنین ۱۳درصد مردم مشهد، ۱۲درصد مردم اصفهان، ۸ درصد مردم شیراز و تبریز و حدود شش درصد مردم اهواز نیز اعلام کرده اند که آدامس مصرف می کنند.

بررسی های میدانی خبرنگار ما نشان می دهد که هم اكنون هر بسته آدامس با قيمت هايي بين ۵۰ تا ۶۰۰۰ تومان در بازارهاي مصرف خريد و فروش مي شود.

هم اکنون هر بسته آدامس تریدنت در مترو تهران ۳ هزار تومان و در سوپرمارکت های سطح شهر ۵۰۰۰ تومان است، آدامس فرش نیز در مترو ۱۰۰۰ تومان عرضه می شود.

قیمت هر بسته آدامس زایلاتول موزی ۶۱ گرمی ۶۷۰۰ تومان، زایلاتول لیمو ۳۱ گرمی ۳۴۰۰ تومان، وایت ۲۰ گرمی ۸۰۰ تومان، وی وی دنت ۲۹۵۰ تومان، آدامس بدون قند وایت ۱۰۰۰ تومان و آدامس بدون قند وی وی دنت ۶۱۰۰ تومان است.