«پیوندها» متعلق به همه ایرانی ها!

مجله تماشاگران امروز: سایت پیونده ا که به جای سایت های فیلتر شده در ایران باز می شود تا یکی دو سال پیش در سایت آلکسا به عنوان چهارمین سایت پربازدید کاربران ایران شناخته می شد اما حالا مدتی است که به رتبه 29 ایران سقوط کرده و روز به روز هم رتبه این سایت بدتر می شود.

داستان از کجا آغاز شد؟

صفحه پیوندها چند سالی می شود میهمان ناخوانده کاربران ایرانی است. تا پیش از سال 87 سایتی به نام پیوندها در کار نبود و اتگر کاربری به اشتباه گذرش به سایت های ممنوعه می افتاد، یک صفحه پیش رویش باز می شد: «مشترک گرامی دسترسی به این سایت امکانپذیر نمی باشد. در صورتی که این سایت به اشتباه فیلتر شده است با پست الکترونیکی درج دامنه مورد نظر در موضوع نامه و ارائه توضیحات لازم مکاتبه فرمایید.» اما کم کم این صفحه اینترنتی ساده به جایی تبدیل شد که در آن لینک های مفیدی از سوی کمیته فیلترینگ برای کاربران ایجاد شده بود.


از سال ۱۳۸۷ این اتفاق افتاد. سایتی با آدرسی سرراست که همه کاربران به صورت کاملا اتفاقی به آن سر می زدند. پیوندها تنها چند ماه پس از تاسیس، رتبه هجدهم سایت های پر بازدید در ایرن را به دست آورد، جایگاهی که درآن روزها حتی خبرگزاری های معتبر ایران هم به آن نرسیده بودند.

پیوندها متعلق به همه ایرانیان!

مدیران سایت پیوندها در معرفی این سایت توضیحی ساده نوشته اند: «پیوندها متعلق به همه ایرانیان است و در آن هزاران تارنمای مفید ایرانی به کاربران ایرانی و علاقمندان ایران در سراسر جهان معرفی می شود.» اما احتمالا مدیران این سایت در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه هیچ وقت پیش بینی نمی کردند که سایت شان جزو پربیننده ترین سایت های ایرانی شود.

اولین بار در تعطیلات نوروز ۸۸ بود که سایت پیوندها به عنوان یکی از سایت های پرکاربر ایران شناخته شد. آن روزها تازه استفاده از «الکسا» به عنوان مرجعی برای ارزیابی میزان مراجعه به سایت های اینترنتی رواج پیدا کرده بود و همه با شگفتی دیدند که پیوندها چهارمین سایت پربیننده ایران است.

البته تنها رتبه داخلی سایت «پیوندها» خوب نبود. «پیوندها» بین ۲۲۵ میلیون سایت دنیا که در الکسا رتبه بندی می شوند، جزو ۵۰۰ سایت برتر قرار گرفته بود. آن روزها به خاطر سنت بلاگ نویسی بین جوانان، پربازدیدترین سایت کاربران ایرانی بلاگفا بود. بعد از سایت فارسی بلاگفا، گوگل و یاهو رتبه های بعدی را از آن خود کرده بودند و «پیوندها» در جایگاه چهارم تکیه زده بود.

این رتبه دو سالی در اختیار سایت پیوندها بود تا اینکه این صفحه حوالی ۱۵ فوریه ۲۰۱۱ برای مدتی به حالت تعلیق درآمد. چند روز بعد در بهمن ماه ۱۳۸۹ باز هم پیوندها برگشت. این بار با طراحی تازه تری که در آن کلی سایت های مفید را در تمام حوزه ها به کاربران ایرانی معرفی می کرد؛ سایت هایی که در «پیوندها» به کاربران ایرانی معرفی می شدند، بیشتر سایت های دولتی بودند اما به خاطر امتیاز تبلیغ در پیوندها در مدت زمان کمی به بیننده زیادی می رسیدند.

البته گاهی هم پیش می آمد که به جای سایت پیوندها سایت دیگری باز شود. یک بار در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۹۰ در یک اقدام عجیب وب گاه جبهه پایداری انقلاب اسلامی را در صفلحه نخست خود قرار داد. این اتفاق شگفت انگیز تنها ۲۴ ساعت تداوم داشت و البته هیچ وقت کسی توضیحی درباره آن نداد.

آنالیز سقوط رتبه پیوندها در دنیا

این روزها اگر به سایت الکسا سر بزنید، می بینید که سایت پیوندها در ۵ ماه گذشته سقوط عجیبی را تجربه کرده. حالا دیگر رتبه چهارم سایت های ایرانی در قبضه «ورزش سه» است و پیوندها به رتبه ۲۹ ایران سقوط کرده. عجیب تر اینکه پیوندها از حضور بین ۵۰۰ سایت برتر دنیا در سال ۸۸، حالا به رتبه ۱۶۱۳ رسیده است.

نگاهی به نمودار رتبه سایت پیوندها در الکسا نشان می دهد سقوط شدید سایت از روزهای میانه تابستان آغاز شده و پیوندها در کمتر از ۶ ماه از رتبه ۶۰۰ به رتبه ۱۶۱۳ دنیا سقوط کرده است. این موضوع به خوبی نشان می دهد که بازدید کاربران ایرانی از سایت پیوندها روز به روز کمتر شده اما پیش از این هم که کاربران ایرانی کمتر به این آدرس سر می زدند و بیشتر به صورت اتفاقی مسیر وبگردی شان به پیوندها کشیده می شد. پس در این پنج شش ماه چه اتفاقی افتاد که بازدید کاربران ایرانی از سایت پیوندها کم شد؟


بررسی چند احتمال در سقوط رتبه سایت پیوندها

مردم دیگر به سایت های فیلتر سر نمی زنند؟

کاربرانی که به سایت پیوندها سر می زنند، افرادی هستندکه روی لینک سایت های فیلتر کلیک کرده اند. ۹۸ درصد از بازدیدکنندگان سایت ایرانی هستند و این به خوبی ثابت می کند رتبه بالای سایت پیوندها بین سال های ۸۸ تا ۹۰ مدیون فیلترینگ سختگیرانه بود که آن روزها اعمال می شد. حالا با این پیش زمینه شاید بتوان احتمالاتی را که باعث افت رتبه سایت پیوندها شده بررسی کنیم.

۱- استفاده از فیلترشکن

این احتمال وجود دارد که کاربران ایرانی در این چند ماه گذشته دسترسی راحت تری به فیلترشکن ها داشته اندکه کمتر گذرشان به پیوندها افتاده است اما چطور امکان دارد که دسترسی به فیلترشکن ها تنها در ۵ ماه گذشته اتفاق افتاده باشد.

فیلترشکن همزمان با فیلترینگ ساخته شده و بعید است در ۵ ماه گذشته جهشی در میزان استفاده از VPN و دیگر نرم افزارهای فیلترشکن در آن به وجودآمده باشد.

۲- کاهش بازدید از سایت های فیلتر

یک احتمال دیگر وجود دارد؛ اینکه کاربران ایرانی در ۵ ماه گذشته کمتر به سایت های فیلتر شده سر زده اند. در این احتمال تغییر رفتار کاربران ایرانی باعث می شود که آنها کمتر به صورت اتفاقی به سایت پیوندها بروند اما احتمال وقوع این اتفاق هم زیاد نیست چرا که کاربران ایرانی همیشه به صورت اتفاقی به سایت های فیلتر شده می روند و کمتر کسی است که نداند سایتی که رویش کلیک می کند فیلتر است یا نه؟ بنابراین یا با فیلترشکن سراغ آن سایت ها می روند یا اصلا آنها را باز نمی کنند.

۳- اعتماد بیشتر به سایت های مجاز

یک گزینه دیگر را هم باید بررسی کرد. در ماه های گذشته با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، مردم اعتماد بیشتری به دولت دارند و بنابراین اخبار را از سایت ها و خبرگزاری های رسمی دولتی دنبال می کنند. در این احتمال کاربران ایرانی برای دریافت اخبار دیگر به سایت های فیلتر سر نمی زنند اما این احتمال هم جدی نیست. با اینکه در یکی دو سال گذشته فضای رسانه های رسمی ایران بازتر شده اما هیچ یک از خبرگزاری ها نسبت به گذشته پربیننده تر نشده اند. بد نیست به نمودارهای سایت الکسا درباره ایسنا، ایرنا، مهر، فارس، خبرآنلاین و دیگر خبرگزاری های رسمی هم سری بزنید.

۴- فیلترینگ با وسواس بیشتر

این احتمال از دیگر احتمال ها بیشتر است. دولت حسن روحانی در ماه های گذشته وسواس بیشتری برای فیلتر سایت ها به خرج می دهد. بعضی از سایت ها رفع فیلتر شده اند و البته وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جلوی فیلترینگ دسته جمعی سایت های جدید را می گیرد. جدیتی که برای عدم فیلتر وایبر و حتی اینستاگرام در دولت حسن روحانی انجام شده به خوبی نشاندهنده عزم دولت برای مقابله با فیلترینگ سختگیرانه است.

حتی در ماه های گذشته بحث فیلترینگ هوشمند هم باز شده که قرار است فاز به فاز اجرا شود. در اصل می توان ماجرای افت رتبه سایت پیوندها در دنیا را به کاهش صفحات فیلتر شده در ایران ارتباط داد؛ صفحاتی که روز به روز کمتر می شود.