بمب ساعتی مازندران که در آستانه انفجار است

تسنیم: داستان پرقصه زباله و پسماند در مازندران باز هم از سوی یک مسئولان دولتی به عنوان یک ابرچالش در استان بیان شد، موضوعی که بیش از دو دهه در مازندران وجود دارد و همچنان این استان در مدیریت و حل این مشکل با ضعف‌های فراوان روبه‌روست.

در حالی که در بسیاری از کشور‌های دنیا همچون سوئد، واردات زباله و طلای کثیف به یک شغل پردرآمد و علمی تبدیل شده است متاسفانه در مازندران که یک استان سرسبز و گردشگرپذیر نیز محسوب می‌شود، نه تنها بخشی از این مشکلات رفع نشده که همواره از آن به عنوان یک معضل بزرگ یاد می‌شود.

 به عنوان مثال، چندی پیش شینا انصاری رئیس سازمان محیط‌زیست در بازدید از نیروگاه زباله‌سوز نوشهر به این نکته اشاره کرد که «مشکلات محیط زیستی در استان مازندران فراوان و پررنگ است، زیرا محیط زیست در اولویت نبوده و عدم الویت بندی محیط زیست موجب تخریب و تعرض و دست درازی شده است».

وی همچنین ضمن بازدید میدانی از مکان دپو و دفن سنتی زباله و کارخانه زباله سوز نوشهر به این نکته نیز اشاره کرد که «عملکرد مدیران دست اندرکار متولی کارخانه زباله سوز ضعیف است و جای انتقاد دارد» این در حالی است که نیروگاه زباله‌سوز نوشهر حدود ۵ سال پیش در زمان رییس جمهور اسبق حسن روحانی در ۲۷ آذرماه ۱۳۹۹ به صورت ویدئو کنفرانسی افتتاح شد و قرار بود با هدف «فرآوری ۲۰۰ تن زباله تولیدی شهرستان‌های نوشهر، چالوس و کلاردشت و تولید حدود سه مگاوات برق در ساعت» به رفع معضل زباله مردم در غرب این استان کمک کند.

البته انصاری در ادامه به این موضوع نیز تاکید کرد که، «موضوع مدیریت اصولی پسماند و دفع شیرآبه‌ها پیگیری خواهد شد تا منابع آب و خاک این استان بیش از این آلوده نشود، همچنین در اولین جلسه کارگروه ملی پسماند در دولت چهاردهم موضوع مدیریت پسماند استان مازندران در اولویت قرار می‌گیرد».

انفجار زباله!

معضل زباله فقط به غرب مازندران محدود نمی‌شود، به عنوان نمونه، در ۲۲ اسفندماه سال ۱۴۰۱، مهدی حاجی‌پور نماینده مردم آمل در مجلس شورای اسلامی نیز به این ابرچالش با نگاه انتقادی واکنش عجیبی نشان داد. وی در جمع فعالان فضای مجازی و خبرنگاران به این نکته اشاره کرد که «وضعیت محل دفن زباله این شهرستان در منطقه "عمارت" در ۳۰ کیلومتری جاده هراز (آمل به تهران) از مرز هشدار و بحرانی هم گذشته است.

وی از پسماند با هشدار «بمب ساعتی» یاد کرد و به این نکته اشاره کرد که دپوی ۲.۵ تن زباله در یک فضای ۷ هکتاری در محل دفن و دپوی زباله آمل، شرایط زیست محیطی این شهرستان را به مرز انفجار رسانده است.

زباله؛ ابرچالش استان مازندران

بر اساس این گزارش، به طور قطع می‌توان گفت که تقریبا تمامی مسئولان مربوط به این حوزه نسبت به این مشکل بزرگ، اظهار نظر تند و واکنش‌های چالش‌برانگیز داشته‌اند، اما در عمل، هیچ اتفاقی برای رفع این معضل شکل نگرفته است. استاندار فعلی مازندران نیز به این موضوع در سخنرانی خود در مراسم سالروز حماسه اسلامی ششم بهمن آمل واقع در مصلی این شهرستان واکنش نشان داد و گفته که، «مازندران قدمتی چند ساله دارد و از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بالایی برخوردار است و امروزه یک ابر چالش استان وجود دارد که آن مشکل زیست‌محیطی خصوصا پسماند است».

یونسی این را هم گفته که مجموعه مدیریتی این استان به دنبال حل مسئله از طریق معیار و متد‌های علمی و با استفاده از نظرات کارشناسان صاحب‌نظر در نقاط مختلف مازندران باشند.

مدیریت زباله مازندران در چشم‌اندازی تاریک!

عزیر عابسی عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل با اشاره به آخرین وضعیت پسماند و زباله در مازندران، اظهار کرد: چندین شهر کلان در مازندران مجبور به انتقال زباله به سایت‌های خارج از استان هستند و شنیده شده که به تازگی از پذیرش زباله این استان نیز امتناع می‌کنند.

وی با بیان اینکه سال‌هاست امیدی به بهبود وضعیت پسماند و زباله در مازندران وجود ندارد، تصریح کرد: چشم انداز روشنی در این زمینه وجود ندارد و مسائل تبدیل به بحران شده است.

عابسی با تاکید بر اینکه تصمیم تعطیلی برخی سایت‌های زباله در مازندران کاملا درست بوده است و نباید به یک موضوع موقتی تبدیل شود، به این نکته اشاره کرد که، تعطیلی سایت‌های زباله در مازندران کار سختی نیست، اما اینکه چگونه صد‌ها تن زباله‌ای که در شبانه‌روز در این استان تولید می‌شود را مدیریت کرد، داستان اساسی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل با اشاره به اینکه بیش از یک دهه، تمام انرژی و بودجه مدیریت پسماند در این حوزه در مازندران و کشور به سوی ساخت دو دستگاه زباله‌سوز در چالوس و ساری رفته است، گفت: بر اساس نظر مسئولان، تکنولوژی دستگاه زباله‌سوز در چالوس نامناسب بوده است و حتی اگر این دو دستگاه درست عمل کنند، تنها ۶۰۰ تن از زباله‌های این استان تعیین تکلیف می‌شوند این در حالی است که روزانه حدود ۳ هزار تن زباله در مازندران تولید می‌شود.

زباله‌سوز؛ حل معضل پسماند یا تامین منفعت منفعت‌طلبان!

عضو هیئت علمی میهمان تحقیقاتی سابق دانشگاه جرجیاتک آمریکا با ابراز تاسف از اینکه برای راه‌اندازی دستگاه‌های زباله‌سوز که هنوز با افق ترسیم شده‌شان فاصله زیادی دارند، میلیارد‌ها تومان هزینه شده تا تنها ۲۰ درصد از مشکل زباله این استان برطرف شود و این امر به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست، خاطرنشان کرد: این امر نشان می‌دهد که هیچ برنامه‌ای برای رفع معضل زباله وجود ندارد و بیشتر جنبه منفعت‌طلبانه یکسری افراد و گروه‌ها در راه‌اندازی زباله‌سوز‌های غرب و شرق مازندران مطرح بوده است.

عابسی با اشاره به اینکه برای رفع این معضل نیازمند حضور نخبگان در جایگاه تصمیم‌گیری هستیم، گفت: وقتی افرادی با سطح علمی بالا و تحصیلکرده در تمامی حوزه‌ها به ویژه مدیریت پسماند مشغول به کار و مسئول پاسخگو شوند، بخش زیادی از مشکلات برطرف می‌شود.

راه‌حل ویژه برای رفع معضل پسماند در مازندران

عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل با بیان اینکه برای رفع مشکل زباله در مازندران باید یک سیستم ریلی ویژه از غرب به شرق این استان کشیده شود و وارد کویر گردد و سایتی در کویر مشخص شود، اظهار کرد: این سایت باید دور از شهر و آبادی و کاملا ایمن باشد و زباله‌ها هر روزه به وسیله قطار از استان خارج و به صورت ایمن در آن سایت دفن شود.

استاد مهمان در دانشگاه فدرال پارانا برزیل به این موضوع نیز اشاره کرد که، اینکه هر شهر محل دپوی زباله یا نیروگاه زباله‌سوز داشته باشد در مازندرانی که خود به مانند یک کلانشهر است، ممکن نیست، افزود: یکی از راهکار‌های اساسی که در بسیاری از کشور‌های مدرن دنیا انجام می‌شود، تفکیک زباله است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید حجم زباله کم‌خطر یا بی‌خطر را در مازندران کاهش دهیم و همچنین پس از بازیافت و تفکیک زباله‌ها، می‌توانیم به حوزه کمپوست نیز در همین استان ورود کنیم که نیازمند مدیریت یکپارچه است، گفت: یکی دیگر از روش‌های مدیریت زباله در این استان این است که، چند سایت مرکزی برای دفن زباله مشخص و همچنین تعداد کمی زباله‌سوز دیگر راه‌اندازی شود، البته باید به این موضوع نیز توجه شود که این پیشنهادات تنها در مرحله حرف باقی ماند و به آن عمل نشد چرا که وزارت کشور متعهد به مدیریت زباله نشده است.

عابسی به این نکته اشاره کرد که، بر اساس قانون مدیریت اصلی حوزه زباله و پسماند با وزارت کشور است، اما هیچ مدیریت مشخصی در این زمینه دیده نمی‌شود و متاسفانه مدیریت محلی حاکم بر این حوزه موجب شده تا مافیای زباله به فکر منفعت‌طلبی خود باشد.

راهکار غلبه بر غول زباله چیست؟

رفع معضل غول زباله در مازندران در کنار نیاز به یک عزم ملی به یک برنامه‌ریزی صحیح و اصولی نیز نیازمند است چرا می‌توان گفت خطرناک‌ترین و اصلی‌ترین عامل اساسی از بین بردن محیط زیست و به تبع آن سلامت اجتماعی محسوب می‌شود.

پر واضح است که دولت نیز با اعتبارات محدودی که در اختیار دارد نمی‌تواند به تنهایی از پس این مشکل برآید چرا که اگر اینچنین می‌بود تا به امروز و پس از گذشت سال‌ها، نه تنها این معضل کمرنگ نشد بلکه به گفته مسئولان به مرحله انفجار رسیده است و این امر لازم می‌دارد تا بخش خصوصی و سرمایه‌گذار داخلی و خارجی را نیز به این حوزه وارد نمایند.

ورود شیرآبه‌های حاصل از این زباله‌ها به رودخانه و اراضی کشاورزی، علاوه بر آسیب جدی به حوزه منابع آبی، نوک پیکان را به سوی سلامت مردم این استان نشان گرفته به طوریکه این استان در ابتلا به بسیاری از بیماری‌های خطرناک در صدر استان‌های کشور قرار گرفته است.