درمان قطعی کاهش ذخیره تخمدان چیست؟

کاهش ذخیره تخمدان یکی از مسائل مهم در سلامت باروری زنان است که با افزایش سن یا عوامل دیگر، ممکن است بروز کند. تخمدان‌ها در طول عمر، تعداد مشخصی تخمک را آزاد می‌کنند و با گذشت زمان، این ذخیره تخمک کاهش می‌یابد. عواملی مانند ژنتیک، بیماری‌ها، استرس و مصرف دخانیات می‌توانند روند کاهش ذخیره را سرعت ببخشند. شناخت علائم کاهش ذخیره تخمدان و درمان‌های آن، به زنان کمک می‌کند تا از عوارض آن دور بمانند. از راهکارهای درمانی مانند تحریک تخمدان، فریز تخمک و روش‌های کمک باروری می‌توان استفاده کرد تا شانس باروری در آینده افزایش یابد.

ذخیره تخمدان چیست؟

ذخیره تخمدان به تعداد تخمک‌های موجود در تخمدان زنان در هر دوره زمانی اشاره دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که جنین دختر در هفته بیستم بارداری حدود ۷ میلیون فولیکول تخمک دارد. این تعداد تا زمان تولد به کمتر از ۱ میلیون کاهش می‌یابد و پس از بلوغ به طور ماهانه بخشی از این تخمک‌ها آزاد می‌شود. با گذشت زمان و نزدیک شدن به سن یائسگی، تخمک‌ها به مرور کاهش می‌یابند تا در نهایت ذخیره تخمدان به پایان برسد. 

به‌طور کلی، ذخیره تخمدان با اندازه و تعداد فولیکول‌های موجود در تخمدان تعیین می‌شود. اندازه‌گیری سطح ذخیره تخمدانی از طریق آزمایش‌های هورمونی مثل AMH انجام می‌شود. ذخیره تخمدان بین ۱.۵ تا ۴ ng/ml به عنوان وضعیت نرمال شناخته می‌شود و در این شرایط، مشکلی برای باروری وجود ندارد. اما اگر ذخیره تخمدان به کمتر از ۱ ng/ml برسد، احتمال بارداری کاهش می‌یابد و ممکن است نیاز به اقدامات درمانی باشد.

علت کم شدن ذخیره تخمدان چیست؟

کاهش ذخیره تخمدان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از علل کاهش ذخیره تخمدان عبارت از موارد زیر هستند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

• یکی از اصلی‌ترین عوامل، افزایش سن است. با بالا رفتن سن، تعداد و کیفیت تخمک‌ها به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد.
• عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند در کاهش زودرس ذخیره تخمدان نقش داشته باشند. 
• عوامل محیطی مانند مصرف سیگار و قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی نیز به آسیب دیدن تخمدان‌ها و کاهش ذخیره آن‌ها منجر می‌شود.
• بیماری‌های خود ایمنی و اندومتریوز می‌توانند به کاهش ذخیره تخمدان کمک کنند. افرادی که تحت شیمی درمانی یا پرتو درمانی قرار گرفته‌اند نیز ممکن است با کاهش ذخیره تخمدان مواجه شوند.
• استرس مداوم نیز از دیگر عوامل مؤثر در بروز این بیماری است.

کاهش ذخیره تخمدان چه علائمی دارد؟

کاهش ذخیره تخمدان معمولاً علائم مشخصی ندارد و بسیاری از زنان ممکن است بدون آگاهی از این مشکل، با آن مواجه شوند. با این حال، برخی علائم می‌تواند به کاهش ذخیره تخمدان اشاره داشته باشد:

• تغییر سیکل قاعدگی: مهم‌ترین علائم شامل تأخیر یا قطع شدن پریودها و کوتاه شدن سیکل‌های قاعدگی است.
• عدم بارداری: مشکل در باردار شدن یا ناباروری یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های کاهش ذخیره تخمدان است. 
• یائسگی زودرس: در برخی موارد، کاهش ذخیره تخمدان ممکن است با علائم یائسگی زودرس مانند گر گرفتگی، خشکی واژن و کاهش میل جنسی همراه باشد.

با وجود این علائم، برخی از زنان ممکن است همچنان چرخه قاعدگی منظم داشته باشند اما توانایی باروری آن‌ها کاهش یافته باشد. در صورت مشاهده این علائم، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از طریق آزمایش‌های مربوطه وضعیت ذخیره تخمدان بررسی شود و در صورت نیاز اقدامات درمانی انجام گیرد.

راه‌های درمان کاهش ذخیره تخمدان

در یک نگاه کلی باید بدانید درمان قطعی برای کاهش ذخیره تخمدان وجود ندارد، اما برخی روش‌ها برای افزایش شانس بارداری انجام می‌شود. یکی از رایج‌ترین روش‌ها، تحریک تخمدان با داروها برای رشد تخمک‌ها است. معمولا بعد از تحریک تخمک‌ها، از تخمک‌های تازه برای IVF یا فریز تخمک استفاده می‌شود. این روش به افرادی که می‌خواهند در آینده باردار شوند، کمک می‌کند. 

برای افرادی که ذخیره تخمدانی آن‌ها کم است و کیفیت تخمک‌ها نامناسب است، تخمک اهدایی یا جنین اهدایی می‌تواند راه ‌حل مناسبی باشد. این روش‌ها به زنانی که همسرشان نیز مشکل اسپرم دارند کمک می‌کند تا بتوانند صاحب فرزند شوند. همچنین پی آر پی تخمدان به‌عنوان یکی از روش‌های نوین درمانی در برخی موارد پیشنهاد می‌شود. جلوگیری از مصرف سیگار، کاهش استرس و مصرف مکمل‌ها و آنتی‌ اکسیدان‌های مضر نیز ممکن است به بهبود شرایط کمک کند.

چگونه می‌توان کیفیت تخمدان‌ها را افزایش داد؟

برای افزایش کیفیت تخمدان‌ها می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

کاهش مصرف سیگار

برای افزایش کیفیت تخمدان‌ها، اولین اقدام خودداری از مصرف سیگار است، زیرا مواد شیمیایی موجود در آن باعث آسیب به تخمک‌ها می‌شود و شانس باروری را کاهش می‌دهد.

مدیریت استرس

مدیریت و کاهش استرس نیز اهمیت دارد. استرس می‌تواند تخمک‌ گذاری را دچار اختلال یا متوقف کند. فعالیت‌هایی مانند یوگا و مدیتیشن به کاهش استرس کمک می‌کنند. 

رژیم غذایی سالم

داشتن رژیم غذایی سالم نیز می‌تواند به بهبود کیفیت تخمک‌ها منجر شود. مصرف سبزیجات، حبوبات، میوه‌ها و کاهش چربی‌ها و شکر توصیه می‌شود.

حفظ تناسب اندام

همچنین حفظ وزن مناسب (شاخص توده بدنی بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹) از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا چاقی و اضافه وزن تعادل هورمونی را برهم می‌زند و کیفیت تخمدان‌ها را کاهش می‌دهد.

نوشیدن آب کافی

نوشیدن آب کافی و انجام ورزش‌هایی مثل یوگا نیز به بهبود جریان خون و سلامت تخمک‌ها کمک می‌کند.

فریز کردن تخمدان

همچنین، فریز تخمک یکی از راهکارهای مؤثر برای زنانی است که قصد به تاخیر انداختن بارداری خود را دارند.

سخن پایانی

کاهش ذخیره تخمدان امری غیر قابل ‌اجتناب است و با افزایش سن اتفاق می‌افتد. با شناخت علل و راهکارهای پیشگیری و درمان می‌توان اقدامات مؤثری در حفظ سلامت باروری انجام داد. توجه به عواملی مانند ترک سیگار، مدیریت استرس و داشتن یک سبک زندگی سالم می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت تخمدان‌ها داشته باشد. همچنین، برای افرادی که قصد به تعویق انداختن بارداری دارند، فریز تخمک یک گزینه مناسب است. در صورت مشاهده علائم کاهش ذخیره تخمدان، مشاوره با پزشکان متخصص می‌تواند در حفظ باروری و برنامه ‌ریزی برای باردار شدن بسیار مؤثر باشد.