وضعیت تاسف‌بار ضرر ایران از اختلال اینترنت

دنیای اقتصاد: اینترنت ایران دیگر با قطع و اختلال عجین شده است؛ خاصه در سال‌های اخیر که فیلترینگ و مسدودسازی‌های گسترده هم به این مشکلات اضافه شده‌اند تا اینترنت باکیفیت برای کاربران ایرانی شبیه به یک رویای دست‌نیافتنی باشد. تداوم این اختلال‌ها رکوردهای تازه‌ای را به ارمغان آورده‌اند که البته نه برای زیست مجازی کاربران و نه اقتصاد کشور، چندان شیرین و خوشایند نیستند. محدودیت‌ها و اختلالات اینترنتی که تا نیمه سال میلادی گذشته با تحمیل ضرر ۵.۷ میلیون دلاری، ایران را به رتبه دهمین کشور متضرر جهان از این نظر رسانده بودند؛ حالا تا پایان سال۲۰۲۳ با ضرر اقتصادی ۹۲۰.۳میلیون دلاری، ایران را به رتبه سومین کشور جهان در این رتبه‌بندی رسانده‌اند.

صدرنشینی روسیه

قطع اینترنت توسط دولت‌ها - به هر دلیل- سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد جهان ضرر می‌زند و در شمایل زخمی ظاهر می‌شود که آنها بر پیکر اقتصاد کشورهایشان می‌زنند. اینترنت ایران هم سال‌هاست که با فیلترینگ و قطعی‌های عمدی دست و پنجه نرم می‌کند و این اختلالات، ضررهای هنگفتی را به کاربران و البته کسب‌وکارهای آنلاین وارد کرده‌اند. جدیدترین آمارهای منتشرشده از نتیجه بررسی‌های top۱۰vpn، اطلاعات جالبی از تاثیرات اقتصادی قطعی‌ها و اختلالات اینترنتی به‌دست می‌دهد. این وب‌سایت که به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از نهاد غیرانتفاعی و معتبر نت‌بلاکس در زمینه ردیابی قطعی‌های اینترنت فعالیت می‌کند، در آخرین گزارش خود اعلام کرده است که قطعی‌های اینترنتی اعمال‌شده از سوی دولت‌ها در سال میلادی گذشته، بیش از ۹میلیارد دلار به اقتصاد جهانی ضرر زده است.

این گزارش نشان می‌دهد که در سال گذشته میلادی ۱۹۶ خاموشی عمدی اینترنت در ۲۵کشور جهان اتفاق افتاده و طول مدت اختلالات اینترنتی اعمال‌شده از سوی دولت‌ها در این سال به ۷۹هزار و ۲۳۸ساعت رسیده است. بر این اساس، در سال۲۰۲۳ اینترنت جهان به مدت ۲۵ هزار و ۵۳۵ ساعت خاموش بوده است و ۷۴۷میلیون نفر از مردم جهان در این مدت تحت تاثیر قطعی‌های عمدی اینترنت قرار گرفته‌اند. درست به همین دلیل هم فعالان حقوق بشر معتقدند که در سال میلادی گذشته نیمی از قطعی‌های عمدی اینترنت از سوی دولت‌ها، منجر به پایمال شدن حقوق و آزادی‌های اجتماعی افراد شده است.

در این سال شبکه‌های اجتماعی به مدت ۵۳هزار و ۷۰۳ساعت فیلتر بوده‌اند و در میان آنها پلتفرم ایکس یا توییتر رکورددار بیشترین میزان فیلترینگ و محدودیت بوده است. توییتر با ۱۰هزار و ۶۸۳ساعت اختلال عمدی این رکورد را به‌دست آورده که ۱۸درصد بیشتر از اینستاگرام و ۲۶درصد بیشتر از تیک‌تاک بوده است.

بر اساس این گزارش روسیه با ۴.۰۲میلیارد دلار، بیشترین ضرر اقتصادی ناشی از قطع و اختلال عمدی را در سال گذشته میلادی تجربه کرده است و بعد از آن اتیوپی با ۱.۵۹میلیارد دلار و ایران با ۹۲۰.۳میلیون دلار، رتبه‌های بعدی را در اختیار دارند. با این حال اما عراق با ۶۶ مورد قطع عمدی اینترنت، بیشترین تعداد خاموشی را داشته است که اغلب آنها مربوط به امتحانات مدارس و دانشگاه‌ها بوده‌اند. جالب است بدانید که شهر مانیپور در هند با بیش از ۵هزار ساعت قطع عمدی، بیشترین میزان خاموشی اینترنت یک سال گذشته در جهان را به خودش اختصاص داده است.

از ضرر اقتصادی تا آسیب اجتماعی

در حقیقت بررسی ضرر جهانی قطع اینترنت از سوی دولت‌های جهان، ناظر بر نوعی اختلال عمدی است که به عقیده بسیاری از کارشناسان شدیدترین شکل از سانسور اینترنت به حساب می‌آید که علاوه بر نقض حقوق دیجیتال شهروندان، ضررهای اقتصادی هنگفتی را هم به کشورها تحمیل می‌کند. این شاخص با ردگیری هر قطعی اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در کشورهای مختلف دنیا که توسط دولت‌ها و به‌صورت عامدانه انجام می‌شود و همچنین بر اساس محاسبات مربوط به شاخص‌هایی از بانک جهانی، اتحادیه جهانی مخابرات، اداره آمار اتحادیه اروپا و اداره سرشماری ایالات‌متحده آمریکا به دست می‌آید. کارشناسان اقتصادی و جامعه‌شناسان معتقدند که قطع عمدی اینترنت به‌عنوان شدیدترین شکل سانسور اینترنت، یکی از اشکال کنترل و نظارت اجتماعی بر مردم هر کشور است که جلوی دسترسی آزاد آنها به اینترنت می‌گیرد و در نهایت هدف از ردگیری شاخص هزینه جهانی قطع اینترنت، جلب‌توجه عموم مردم به آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی است که چنین اقداماتی می‌توانند به دنبال داشته باشند.

آمارهای منتشرشده از سوی وب‌سایت top10vpn نشان می‌دهند که در سال2022 میلادی 114 قطعی اینترنت در 23کشور جهان اتفاق افتاد که در مجموع ضررهای ناشی از آنها به 24.67میلیارد دلار رسید. مجموع زمان قطع اینترنت در این سال در سراسر جهان 50هزار و 65ساعت بود که نسبت به سال2021 رشد 45درصدی داشت. در سال2022 هم روسیه بیشترین ضرر ناشی از قطع عمدی اینترنت را به خودش اختصاص داده بود که به 21.59میلیارد دلار رسید. بعد از روسیه هم کشورهای میانمار و قزاقستان در رتبه‌های بعدی قرار داشتند.

این بررسی‌ها نشان می‌دهند که در طول نیمه اول سال2023 در مجموع جهان شاهد 81قطعی عمدی در 14کشور بود که مجموع ضرر اقتصادی این قطعی‌ها 1.72میلیارد دلار بود. در 6ماه ابتدایی سال میلادی گذشته 17هزار و 901ساعت قطعی عمدی اینترنت در سراسر جهان اعمال شد. بر اساس این آمارها، در نیمه اول 2023 اتیوپی با 526میلیون دلار، بیشترین ضرر ناشی از قطعی‌های اینترنت را در میان کشورهای جهان داشته است و بعد از آن میانمار و هند در رتبه‌های بعدی قرار دارند. حال آنکه در پایان سال2023 روسیه توانست با کنار زدن اتیوپی، رتبه اول در اختیار بگیرد و البته ایران هم با عبور از هند، جایگاه سوم این رتبه‌بندی را به خودش اختصاص بدهد.

بخش دیگری از این گزارش به بررسی دلایل مختلفی می‌پردازد که باعث می‌شوند دولت‌های جهان راه‌حل را در قطع عمدی اینترنت جست‌وجو کنند. به این ترتیب گویا در سال گذشته میلادی ناآرامی‌ها و درگیری‌ها بیش از هر چیز به خاموشی اینترنت منجر شده‌اند که در این زمینه اروپا و سپس آسیا شاهد بیشترین میزان این نوع اختلال عمدی از سوی دولت‌ها بوده‌اند. بعد از آن تظاهرات مردمی بیشترین سهم از خاموشی عامدانه اینترنت را در اختیار دارند و البته کشورهای خاورمیانه در این زمینه پیشگام بوده و اساسا مهم‌ترین علت اختلالات اینترنتی اعمال‌شده از سوی دولت‌ها در این کشورها، همین تظاهرات و اعتراضات سیاسی بوده است. به‌طور کلی ناآرامی‌ها با 5.06میلیارد دلار ضرر اقتصادی، مهم‌ترین دلیل قطعی‌های عمدی اینترنت در سال گذشته میلادی بوده‌اند. بعد از اینها، اتفاقات دیگری از جمله تظاهرات (با 2.8میلیارد دلار)، امتحانات درسی (با 464.1میلیون دلار)، کنترل جریان اطلاعات (با 421میلیون دلار)، کودتای نظامی (با 238.1میلیون دلار) و انتخابات (با 34.1میلیون دلار) مهم‌ترین دلایل قطعی‌ها و اختلالات اینترنتی اعمال‌شده از سوی دولت‌ها بوده‌اند.