بحران مهاجرت در تونس؛ مهاجران را بیرون کنید!

فراز دیلی: عده قابل توجهی در ایران با اعتراض به این روند، معتقدند که افزایش تعداد مهاجران در کشور علاوه بر نگرانی‌هایی که در مورد منابع کشور ایجاد می‌کند، به آسیب‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دامن خواهد زد. چنان که به نظر می‌آید، طرح این مسایل در فضای عمومی کار آسانی نیست. عده‌ای، این نگرانی‌ها را «ساختگی»‌ می‌دانند و عده‌ای دیگر، ابراز نگرانی از افزایش بدون نظارت تعداد مهاجران را، با دیدگاه‌های فاشیستی یا نژادپرستانه هم‌رده می‌کنند. در روزهای اخیر، نتایج یک نظرسنجی منتسب به موسسه «کینگز کالج» لندن توسط یک کاربر در توییتر منتشر شد. این کاربر با اشاره به نتایج نظرسنجی مدعی شده بود که «ایرانیان در صدر نژادپرست‌ترین مردم جهان»‌ قرار گرفته‌اند.

این اما یک نتیجه‌گیری نادرست از آمار نادرست بود. در این نظرسنجی، رفتار نژادپرستانه ایرانی‌ها با ۷درصد، ایران را در رتبه ۱۴ در بین ۱۷ کشور قرار داده بود. در بخشی دیگر از نظرسنجی «کینگز کالج»، ایرانی‌ها با ۴۲ درصد، در صدر لیست ملیت‌هایی که «نمی‌خواهند با کارگران مهاجر یا کارگران اتباع بیگانه همسایه باشند» قرار گرفته است. بخشی که به نظر می‌رسد برداشت نویسنده توییت مورد اشاره را به «نژادپرست بودن ایرانی‌ها» سوق داده است.

عدم تمایل ایرانی‌ها به همسایگی با کاگران اتباع بیگانه که بخش عمده‌ای از آن را «اتباع افغانی» تشکیل می‌دهد، از جوانب مختلفی قابل بررسی و ریشه‌یابی است. برای مثال، بررسی آمار ارتکاب جرایم خشن به دست مهاجران افغانی در برخی استان‌ها یا تصرف فرصت‌های شغلی خدماتی در استان‌های مرکزی کشور می‌تواند برای توجیه این عدم تمایل کافی باشد.

با این وجود اما، پدیده‌های جاری در سراسر جهان، نشان می‌دهند که ایرانی‌ها تنها مردمان این کره خاکی نیستند که از افزایش بی‌رویه و غیرنظام‌مند مهاجران در کشورشان ابراز نگرانی می‌کنند. در کشورهای اروپایی،‌ نظام‌های حکمرانی پیش از این که مساله مهاجرت در افکار عمومی تبدیل به بحران شود، برای آن چاره می‌جویند. تلفات جانی پرشمار مهاجران در مدیترانه، یک نشانه از سخت‌گیری این دولت‌ها در پذیرش مهاجر است.

در کشورهایی که نظام حکمرانی یا دولت، مرزها را رها کرده و تدبیری برای کنترل ورود مهاجران نمی‌اندیشند، سرایت نگرانی‌ها و دلواپسی به متن جامعه،‌ امری طبیعی است. این دغدغه در برخی جوامع می‌تواند لباس اجرا به تن بپوشد و به اعمال بعضا خشونت‌آمیز در جامعه منتهی شود. تونس، در ماه‌های اخیر از جمله کشورهایی بوده که با این بحران، گلاویز شده است.

در اوایل سال جاری، «قیس سعید» رییس جمهوری تونس، هشدار داده بود که ورود انبوه مهاجران غیرقانونی از کشورهای جنوب صحرای آفریقا، در حال تغییر ترکیب جمعیتی تونس و جایگزینی اکثریت عرب در این کشورند. او همچنین گفته بود که «سیاه‌پوستان آفریقایی»، خشونت، جنایات و اعمال غیرقابل قبولی را در تونس به ارمغان آورده‌اند.

پس از این سخنرانی بی‌سابقه، تعداد زیادی از مردم در تونس، به یک‌باره مرتکب رفتارهایی ‌شدند که پیش‌ از آن، تابو بود. امروز، تعدادی در تونس، مهاجران سیاه‌پوست را «برده» خطاب می‌کنند. تعداد قابل توجهی از مردم محلی، در گفت‌وگوی خیابانی با نشریه «اکونومیست»، از این اصطلاح استفاده کردند. «نزار»، یک تعمیرکار مبلمان در تونس، در این گفت‌وگو گفته بود: «برده‌ها جای ما را می‌گیرند. آن‌‌ها همه مشاغل را تصاحب می‌کنند. بدتر از آن، آن‌ها با لباس زیر در بالکن می‌ایستند و مشروب می‌خورند!».

اعتراض تونسی‌ها به حضور بی‌حساب و کتاب مهاجران آفریقایی اما محدود به هفته‌های اخیر نیست. گارد ساحلی تونس در ماه فوریه سال جاری، اعلام کرد که طی ۱۶ عملیات جداگانه در سواحل این کشور، ۴۲۳ مهاجر را که سعی داشتند از طریق دریا به اروپا برسند، رهگیری کرده است. این مهاجران شامل ۷۱ تونسی و ۳۵۲ نفر از کشورهای جنوب صحرای آفریقا بودند.

تونس کمتر از ۱۵۰ کیلومتر از جزیره لامپدوزا ایتالیا فاصله دارد و از این جهت، یک نقطه عزیمت کلیدی برای مهاجران تونسی و دیگر ساکنان جنوب آفریقا است که به دنبال مهاجرت به اروپا هستند.

تونس امروز، با بحران اقتصادی شدیدی دست و پنجه نرم می‌کند. همین، موجی از مهاجرت غیرقانونی تونسی‌ها به اروپا را در این کشور ایجاد کرده است. با این حال، عده‌ای که از وضعیت مالی خوبی برخوردارند، از مسیر قانونی تونس را ترک می‌کنند. عده‌ای دیگر راهی به جز گریختن مخفیانه از مرزها را ندارند. عده بسیار زیادی نیز به هر دلیل، توان یا تمایل مهاجرت به هر شکل را نداشته و در کشورشان مانده‌اند. در این بین، ورود بی‌رویه مهاجران آفریقایی به تونس، آن هم در شرایط اسف‌بار اقتصادی و اجتماعی این کشور، اعتراض عده زیادی را برانگیخته است.

امروز، موجی از نفرت سراسر تونس را فرا گرفته است. در ماه ژوئیه، پس از کشته شدن یک عرب در نزاع با مهاجران در شهر سفکس، تعدادی خانه‌های سیاه‌پوستان آفریقایی را به آتش کشیدند. در نتیجه، صاحب‌خانه‌ها از ترس از دست دادن اموال‌شان، مستاجران سیاه‌پوست را بیرون کردند و صدها مهاجر امروز در خیابان‌های شهر آواره‌اند.

«محمد» یک نقاش اهل گینه، با اشاره به زخمی که بر اثر اصابت چکش روی سرش ایجاد شده بود، به اکونومیست گفته که تعدادی، با پرتاب سنگ و بمب‌های بنزینی، او را از آپارتمانش بیرون کردند. او گفته که پلیس تونس او را دستگیر کرده و بدون آب و غذا در بیابان رهایش کرده است. بسیاری از مهاجران اینگونه جان خود را از دست داده‌اند اما «محمد»، به هر نحوی که شده، به سفکس بازگشت. او امیدی برای رفتن به اروپا ندارد.

ایرادهای بسیاری به سخنان رییس جمهوری تونس وارد است. هیچ چشم‌اندازی برای تغییر ترکیب جمعیت در تونس وجود ندارد. سیاه‌پوستان آفریقایی درصد کمی از جمعیت تونس را تشکیل می‌دهند و در بیشتر مواقع، برای رسیدن به مقاصد اصلی‌شان فقط از تونس عبور می‌کنند. ماندگاری موقت مهاجران آفریقایی در تونس، صرفاً به دلیل جمع‌آوری توشه‌ای برای سفر خطرناک در دریای مدیترانه است.

وضعیت اقتصادی در تونس روز به روز به وخامت می‌رود و همین، محبوبیت «قیس سعید»، رییس جمهوری این کشور را نیز تحت تاثیر قرار داده است. با سخنرانی اخیرش اما به نظر می رسد که حالا تعداد حامیان او در حال افزایش است. یک نظرسنجی در ماه نوامبر، محبوبیت «سعید» را کمتر از ۳۰درصد نشان داده بود و این رقم در ماه ژوئن به ۶۹ درصد رسید. او امروز قول داده تا از تونسی‌ها در برابر خطرات یک تهدید احتمالی محافظت کند و حالا گروهی از حامیان تازه را پشت خود جمع کرده است.

اقتصاددانان معتقدند که تورم تونس، به طور عمده ناشی از ناکارآمدی دولت است اما «مصطفی»، شهروند سفکس، سیاه‌پوستان را مقصر می‌داند که به گفته او با مصرف همه نان‌ها، قیمت‌ها را افزایش داده‌اند. او گفته که در انتخابات بعدی به «قیس سعید»‌ رأی خواهد داد. نفرت پراکنی اخیر رییس‌جمهوری تونس، توجه‌ها را از اقدامات بحث برانگیز دولتش منحرف کرده است. سرکوب مطبوعات، خالص‌سازی در ساختار قضایی تونس و تعطیلی مرکز ملی مبارزه با فساد، تنها گوشه‌ای از اقدامات «سعید» در مدت فعالیتش است.