گذرنامه برای پایتخت‌ نشینی!

روزنامه آرمان: معاون برنامه‌ریزی استانداری تهران در تازه‌ترین اظهارات خود با بیان این مطلب که ورود و اسکان در تهران باید با مجوز باشد، عنوان کرد: در بیشتر کشورهای دنیا کسی که پایتخت‌نشین است شناسنامه یا گذرنامه پایتخت‌نشینی را دارد و ورود به پایتخت به این راحتی‌ها نیست که مثلا امروز فرد اراده کرد فردا بیاید در آنجا مستقر شود.

در سال‌های اخیر کلانشهر تهران با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو بوده است؛ مشکلاتی که هر چه زمان می‌‌گذرد متورم‌تر می‌‌شود و طیف گسترده‌تری را درگیر می‌‌سازد. مشکلات مربوط به فاضلاب، آلودگی هوا، ترافیک، کمبود فضای سبز، بافت فرسوده و تراکم جمعیت بیش از ظرفیت شهر ازجمله مسائلی هستند که خواسته یا ناخواسته با تهران عجین شده‌اند.

به عقیده بسیاری از کارشناسان حوزه شهری، تراکم جمعیت تهران که حاصل مهاجرت گسترده و بی‌رویه از مناطق محروم به پایتخت است در سال‌های اخیر تهران را با چالش‌های بسیاری به ویژه در حوزه مسکن و حاشیه‌نشینی روبه‌رو کرده است. از این رو، درحال حاضر، تهران میزبان جمعیتی فراتر از ظرفیت خود و آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی حاصل از آن است.

جمعیت ۱۱ میلیونی تهران

مهاجرت از روستا به شهر‌های کوچک و از شهرهای کوچک به کلانشهر‌ها به امید یافتن شغل مناسب و بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی ویژگی مشترک بسیاری از کشور‌های در حال توسعه است. شهرهای ایران و به ویژه تهران نیز از این قاعده مستثنی نیستند. مبتنی بر آمار‌های مرکز آمار ایران، شهر تهران در چند سال گذشته با رشد قابل توجه جمعیت روبه‌رو بود به طوری که جمعیت این شهر از ۱۰ میلیون و ۴۱۸ هزار نفر در سال ۸۵ به ۱۱ میلیون و ۳۰۶ هزار نفر در سال ۹۰ افزایش یافته بود و بنا بر برآورد کنونی مرکز آمار تعداد شهرنشینان تهرانی تا پایان سال ۹۳ به بیش از ۱۱ میلیون و ۶۹۰ هزار نفر و در انتهای سال ۹۵ به مرز ۱۲ میلیون نفر می‌‌رسد.

به طور حتم، بخشی از افزایش جمعیت شهر تهران در سال‌های گذشته حاصل مهاجرت از مناطق محروم به این شهر است. بر اساس گزارش‌های معاونت پژوهشی مركز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در سال ۸۹، ۲۲ درصد جمعیت استان تهران مهاجران هستند و۳۱ درصد جمعیت کل مهاجران کشور به تهران می‌‌آیند. ضمن اینکه بنا به گفته محمد سالاری، عضو شورای شهر تهران هر ساله حدود ۷۰۰ هزار نفر به جمعیت تهران افزوده می‌‌شود.

به این میزان از جمعیت ساکن در تهران باید جمعیت شناوری که هر روزه از شهرها و حتی استان‌های اطراف برای کار به تهران می‌‌آیند و شهروندانی که به منظور دریافت خدمات درمانی، اداری و... پا به این شهر می‌‌گذارند را اضافه کرد. حضور گسترده جمعیت در تهران موجب شد تا در سال‌های اخیر بسیاری از کارشناسان و مسئولان با اشاره به تکمیل‌شدن ظرفیت تهران از وجود آلودگی در خاک، آب و هوای این شهر سخن به میان آورند.

دو راهی افزایش یا کاهش جمعیت تهران

انتقال پایتخت اداری کشور از تهران به سایر شهرها و تشویق کارمندان به ترک تهران و سکونت در شهرستان‌ها با وعده پاداش و مزایا از جمله برنامه‌هایی است که در سال‌های اخیر بارها به منظور کاهش جمعیت تهران مطرح شده است. با وجود آنکه هیچ یک از طرح‌ها در عمل با موفقیت همراه نبوده، سیاست دو گانه در مورد جمعیت تهران در چند سال گذشته به مشکلات تهران افزوده است. به گونه‌ای که بنا به گفته‌های محمد سالاری، عضو شورای شهر تهران، تغییر در طرح تفصیلی جامع شهر تهران از سوی دولت سابق منجر به افزایش ۲ میلیون نفری جمعیت این شهر شد. افزایشی که تهران را با مشکلات غیرقابل جبرانی درگیر کرد.

مجوز ورود و خروج به تهران

نعمت‌ا... ترکی، معاون برنامه‌ریزی استاندار تهران با اشاره به مشکلات اساسی پایتخت اظهار داشت: حادشدن شرایط زیست‌محیطی شهر، آلوده‌شدن آب و خاک و هوا و تغییرات گسترده و فشار روی منابع آبی استان به ویژه آب‌های زیرزمینی برخی مشکلات جدی شهر تهران است، مشکلاتی که روز به روز گسترده‌تر هم می‌‌شود.

او دلیل گسترده‌شدن مشکلات فعلی تهران را افزایش جمعیت شهر تهران دانست و گفت: این استقرار جمعیت امکانات می‌خواهد. محدودیتی که در سکونتگاه شهر تهران وجود دارد باعث کاهش خدمات می‌شود. حمل و نقل، بهداشت و...مشکل پیدا می‌کند و هر چه جمعیت در تهران بیشتر شود مشکلات هم افزایش پیدا می‌‌کند.

ترکی در ادامه درباره راهکارهای کاهش جمعیت‌پذیری تهران عنوان کرد: هر کجا که جمعیت اسکان پیدا می‌کند، دولت ملزم می‌شود که خدمات بدهد. ما برای حل این مشکل باید برای استان تهران فکری کنیم نه فقط برای شهر تهران. هنگامی که در تهران محدودیتی برای استقرار جمعیت ایجاد می‌شود، ناخودآگاه جمعیتی که از استان‌های دیگر به استان تهران مهاجرت کرده‌اند مجبور می‌شوند در شهر‌های اطراف تهران اسکان پیدا کنند و مشکلاتشان هم تحمیل می‌شود به شهر تهران. بیشتر اینها شغلشان و کارشان در شهر تهران است و محل استقرارشان و در شهرستان‌های اطراف شهر تهران است.

او افزود: اگر برای استان برنامه‌ای داشته باشیم می‌توانیم بگوییم که شهر تهران هم می‌تواند نفس بکشد، ولی تا زمانی که این سنگینی استقرار جمعیت و مهاجرت جمعیت را از شهرستان‌ها داشته باشیم، همین مشکلات در شهر تهران وجود دارد .معاون استاندار تهران عنوان کرد: گمان نمی‌کنم در هیچ جای دنیا ورود و خروج به پایتخت شهری آسان باشد.

هر کسی اراده بکند از هر استان و هر گوشه و کناری می‌‌تواند یک روزه در شهر تهران منزل بخرد و استقرار پیدا کند، ما باید جلوی این کار را بگیریم. به گزارش ایسنا، معاون استانداری تهران در پایان عنوان کرد: من فکر می‌‌کنم ۲۵ سال پیش هم در تهران یک چنین مقرراتی بود که مثلا اگر کسی می‌خواست از استانی به تهران ورود پیدا کند، حتما باید مجوز می‌‌گرفت تا بتواند خانه‌ای خریداری کند.

با معلول نمی‌توان جنگید

علی صابری، حقوقدان و عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگو با آرمان در پاسخ به امکان‌پذیر بودن صدور مجوز برای ورود و اسکان در تهران می‌‌گوید: از نظر ما هیچ چیز از نظر حقوقی غیر ممکن نیست. در نتیجه اگر قانونی وضع شود تمهیدات لازم برای اجرای آن نیز از سوی مسئولان در نظر گرفته می‌‌شود. او در ادامه تصریح می‌‌کند: البته اینکه چقدر از این طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌ها کارشناسی شده است و با حقوق اولیه افراد مطابقت دارد قابل بحث است.

در واقع هر طرحی که مطرح می‌‌شود یا قانونی گذاشته می‌‌شود نیاز به پشتوانه علمی و مطالعاتی دقیق و کارشناسی دارد. صابری عنوان می‌‌کند: ضمن اینکه برای اجرای یک طرح باید هزینه و فایده اجرای طرح سنجیده شود و در صورت منطقی بودن آن اجرای طرح آغاز شود. در غیر این صورت نه تنها راهکار مورد نظر به نتیجه مطلوب نمی‌رسد بلکه زمینه‌ساز شکل‌گیری راه غیرقانونی و خلاف برای دور زدن قانون می‌‌شود.

محمدمراد بیات، جامعه‌شناس نیز ضمن معلول دانستن پدیده مهاجرت در کشور عنوان می‌‌کند: در کشور ما مهاجرت معلول توسعه نامتوازن، برنامه‌ریزی‌های غلط و تمرکز در مراکز شهرنشینی و متروپل‌ها به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب است. بیات در ادامه خاطرنشان می‌‌کند: مهاجرت محصول عملکرد ۶ ماهه یا یک ساله ما نیست.

در واقع، این امر حاصل روند غلط توسعه و برنامه‌ریزی در سال‌های گذشته است که درحال حاضر خود را به این شکل نشان می‌‌دهد. من بر این باورم که هیچ راهکاری جز بهبود شرایط اقتصاد، اشتغال و ایجاد جاذبه‌های فرهنگی در مناطق محروم در این رابطه وجود ندارد.