تصمیم سخت حکومت که کسی جرات اجرایش را ندارد

روزنامه هم‌میهن: «کشور نیازمند تصمیمات شجاعانه، سخت و تلخ است. باید این تصمیمات را بگیریم و پای آن بایستیم و بفهمیم که این تصمیمات قابل اجراست. با یک برنامه پنج‌ساله باید ثبات اقتصادی را به کشور بازگردانیم. تا زمانی که ثبات اقتصادی برقرار نشود، رشد اقتصادی معنا ندارد. این برنامه باید متمرکز شود تا ثبات اقتصادی را به کشور بیاورد». این جمله‌ای است که محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس یازدهم چند روز پیش طی سخنرانی که در دیدار با رؤسای سازمان‌های نظام مهندسی داشت، بیان کرده است. البته بیان چنین جملاتی از سوی رئیس قوه مقننه موضوع جدیدی نیست. طی یک‌سال‌ونیم اخیر نیز سابقه داشته است؛ به عبارتی «تصمیم سخت» را می‌توان یکی از کلیدواژه‌هایی تلقی کرد که قالیباف از آن بارها استفاده کرده است اما ابهامی که درباره او در مقام رئیس مجلس وجود دارد، این است که او هیچ‌گاه اشاره‌ای به این موضوع نکرده که منظور از کلیدواژه‌هایی که به کار می‌برد، چیست و اصولاً چه زمانی این کلیدواژه‌ها عملیاتی خواهند شد و نتایج آن در جامعه قابل مشاهده است یا خیر.

او شاید تا سال گذشته به فاصله‌های طولانی از واژه «تصمیم سخت» استفاده می‌کرد اما در سال جدید فاصله استفاده از این جمله توسط محمدباقر قالیباف کوتاه‌تر از قبل شده و تلاش دارد بیشتر به آن اشاره کند. 29 فروردین در نشست شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی گفته بود: «ما مسئولان در بخش‌های قابل‌توجهی در جهاد تصمیم مردد هستیم؛ چراکه تصمیم سخت است، هزینه دارد و زحمت برمی‌دارد؛ اما بدون شک کارهای بر زمین‌مانده امروز نیازمند شجاعت در تصمیم‌گیری و هزینه‌دادن آبرو، جان و زمان است.» دو ماه بعد طی سخنرانی‌ای که در مراسم سالروز ملی بسیج اساتید داشت، اینگونه اظهارنظر کرد: «تغییر، تحول و بازسازی نظام حکمرانی در کشور، نیازمند تصمیماتی است که مستلزم آن است افرادی که باید تصمیم بگیرند، بدانند تصمیمات سخت باید بگیرند و بدانند که با همه آبرو و اعتبار خود وارد این میدان شوند و باید بدانند که در جهاد تصمیم، شجاعت در تصمیم‌گیری داشته باشند.» البته «تصمیم سخت» تنها کلیدواژه‌ای نیست که قالیباف آن را بیان کرده و مورد توجه و مداقه رسانه‌ها قرار گرفته و در نهایت بدون توضیحی درباره منظور و مخاطبش به فراموشی سپرده شده است. او سال گذشته پس از آغاز اعتراضات سراسری در کشور، بارها از «تغییرات مشروع و لازم برای حکمرانی نو» سخن گفته بود که با سرنوشتی مشابه مواجه شد.

به هر حال در ارتباط با بیان کلیدواژه «تصمیم سخت» از سوی محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس یازدهم، خبرنگار هم‌میهن در نظرخواهی این شماره به سراغ چهار فعال و تحلیل‌گر سیاسی رفته است تا نظر آنها را درباره منظور رئیس قوه مقننه جویا شود. صادق نوروزی (دبیرکل حزب توسعه ملی)، مهدی عرب‌صادق (معاون سیاسی حزب مؤتلفه اسلامی) و حسین کنعانی‌مقدم (فعال سیاسی اصولگرا و دبیرکل حزب سبز ایران)  سه کارشناسی هستند که به سوال‌های هم‌میهن در ارتباط با این موضوع پاسخ داده‌اند.

۱. طی ۱۸ ماه اخیر محمدباقر قالیباف در محافل مختلف بارها از «تصمیم سخت» حرف زده است. به نظر شما مخاطب این نوع گفتمان چه کسی می‎تواند باشد؛ آیا دولت و مجلس در ساختار فعلی می‌توانند تصمیم سخت بگیرند؟

مهدی عرب‌صادق: تصمیم سخت اگر برآیند نظرات و خواست جامعه باشد، نباید تلخ باشد، اما باید مشخص شود، سختی این تصمیم برای کیست؟ آیا تصمیم سختی که از آن حرف زده می‌شود برای مردم خواهد بود یا حاکمیت؟ تصمیم سخت واقعی را مردم همه‌روزه در‌گیرش هستند و این تصمیم سخت، اولویت‌بندی لازمه‌های معیشت‌شان است. پس مردم خیلی وقت است از سختی عبور کرده‌اند و شرایط دشواری را می‌گذرانند. در مورد ساختار فعلی که پرسیدید اتفاقاً تصمیم سخت در حاکمیت یکدست محقق می‌شود. آنچه می‌گویم له یا علیه فرد مشخصی نیست، ولی اکنون وضعیت طوری شده است که جوانگرایی، تصمیم سخت است، البته از مسیر رانت خواص به جوانگرایی مورد نیاز انقلاب و مطالبه مقام معظم رهبری نمی‌رسیم. جوان‌گرایی مجلس یازدهم را از این جنس می‌بینم.

صادق نوروزی: شاید ایشان چیزهایی در ذهن دارد که می‌خواهد تصمیم سخت بگیرد اما نمی‌دانم چقدر اختیار دارد و تا چه میزان سایر قوا با او هماهنگ هستند و حاکمیت پیشنهاداتش را قبول می‎کند یا نه. ما نمی‌دانیم منظورش از تصمیم سخت چیست اما چیزی که مشخص شده این است که ظاهراً یک نظراتی دارد ولی دقیقاً نمی‌گوید این نظرات چیست و بر چه پایه‌ای قرار دارد. البته به نظر نمی‌رسد اینقدر اختیار داشته باشد که خودش بخواهد کاری انجام دهد. پیشنهاد ممکن است ارائه شود اما اختیار همه‌جانبه برای تصمیم‌گیری ندارد. هرچند این یکدست شدن هم هست اما بین خودشان اختلافاتی وجود دارد. 

حسین کنعانی‌مقدم: مشکل کشور ما تصمیم گرفتن نیست. بحث این است که تصمیماتی که گرفته شده و این تصمیم‌ها جزء فرامین رهبری، قوانین و سیاست‌های ابلاغی است، اینها اجرا نمی‌شود. مشکل ما این است که در تصمیماتی که گرفته شده، مدیریت اجرایی هنوز نتوانسته است خودش را متناسب با تصمیمات هماهنگ کند و براساس آن دست به اقدام بزند. به همین علت من گرفتاری را در تصمیم سخت نمی‌بینم، تصمیمات سخت گرفته شده است اما بحث این است که مجری تصمیمات سخت چه کسی است. همه دنبال این هستند که تصمیم بگیرند اما کسی دنبال اجرای این تصمیمات نیست و این یکی از نواقصی است که در ساختار اجرایی کشور وجود دارد. تصمیمات گرفته می‌شود اما اجرا نمی‌شود.

۲. چرا این حرف‌ها در سخنرانی‌ها گفته می‌شود و به‌نوعی مردم در جریان قرار می‌گیرند؟ این تصمیم سخت می‌تواند هشدار مسائلی باشد که مردم درگیر آن می‌شوند. مثلاً چیزی مانند گرانی بنزین و یک جراحی اقتصادی دیگر؟

مهدی عرب‌صادق: آنچه مسلم است مردم تا به امروز سختی تصمیم‌های مدیران را زیاد چشیده‌اند و این سختی که گفته می‌شود اگر بار آن بر دوش مردم باشد، روا نیست. تعارف را کنار بگذاریم. گاهی اوقات تصمیم سخت، این است که برخی مدیران اجرایی کشور که چند دهه است در اداره کشور تصمیم می‌گیرند جای خود را به دیگران بدهند و به استراحت بروند و البته مشورت‌هایشان همراه جوانان در یک چرخش نخبه‌محور باشد. امروز برخی از این مدیران همیشه مدیر و از اول مدیر برای کشور مانع هستند و مانع رشد جوانان، پس گاهی تصمیم سخت، خداحافظی است.

صادق نوروزی: بدیهی است این تصمیمات سخت در خصوص حل مشکلات کشور که مردم در گیر آن هستند تلقی می‌شود و ایشان با بیان آن به شکل علنی می‌خواهد به مردم بگوید اگر اجازه دهند من برای حل مشکلات راه حل دارم. حل کردن مسائلی مانند موضوعات اقتصادی قانون خودش را دارد و باید براساس همان قانون‌ها در حل مسائل پیش رفت و با روش‌های غیرمنطقی و غیرعلمی نمی‌توان موضوعات را حل کرد. وقتی که دولت دلش بخواهد فلان کالا را ارزان کند اما وقتی منابع نباشد، این امکان وجود نخواهد داشت. یکی از چیزهایی که اقتصاد را پویا می‌کند، سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است. وقتی سرمایه‌گذاری و منابع وجود نداشته باشد با کمبود روبه‌رو خواهیم شد و این موضوع هم منجر به گرانی خواهد شد. راه تامین منابع هم این است که سرمایه‌‌گذار احساس امنیت کند.

حسین کنعانی‌مقدم:  متناسب با شرایط کشور و با توجه به نزدیک شدن به زمان انتخابات مجلس دوازدهم، از این دست حرف‌ها در تریبون‌ها گفته می‌شود و متاسفانه بیشتر جنبه جذب آرا دارد. اما مسائلی مانند بنزین و نان که با معیشت مردم ارتباط دارد، اگر بخواهند گرانش کنند این را تصمیم سخت نمی‌گویند، بلکه اشتباه بزرگ است. مقام معظم رهبری بالا بردن تورم و افزایش قیمت‌ها را منع کردند و در نام‌گذاری سال هم به آن اشاره شده است اما به نظر می‌رسد بعضی‌ها دنبال این هستند که اشتباه سختی را مجدداً بگیرند نه اینکه تصمیمی برای رفع مشکلات مردم بگیرند.

۳. معمولاً در جریان‌های مختلف صحبت از تصمیمات سخت و حتی تلخ برای حل مشکلات مطرح می‌شود. از نگاه شما در چه حوزه‌هایی باید تصمیم سخت گرفته شود؟ به تاخیر افتادن آن و گذشت زمان چه پیامدهایی دارد؟

مهدی عرب‌صادق: برای انرژی و اقتصاد کشور نیاز به تصمیمات سخت و اساسی و نه البته تلخ وجود دارد. سیاست‌گذاری در حوزه انرژی و تعرفه‌گذاری‌ها نیاز اصلی اقتصاد کشور است. امروز خیلی از تولیدکنندگان ما سودشان در  تولید‌ محصول نیست که در انرژی ارزان و تبدیل انرژی است که این مسئله زیرساخت‌های کشور را تضعیف کرده و دست ثروتمندان را به جیب فقرا وارد ساختهاست. تصمیم سخت اگر ‌شعار باشد تلخ می‌شود، تصمیم سخت اگر سیاسی باشد، تلخ می‌شود، تصمیم سخت یعنی اینکه از قدرت برای مردم خرج شود و این البته سخت است.

صادق نوروزی: کشور در شرایط بحرانی قرار دارد واین وضعیت قابل دوام نیست. به نظر من تصمیمات سخت می تواند‌ رفتن در جهت اجرای بند‌های ۱۵گانه مندرج در پیام آقای خاتمی که برگیرنده تنش‌زدایی در سیاست خارجی، احیای برجام برگزاری انتخابات آزاد،پرشور ورقابتی و…است.در هر حال باید در سیاست‌های کلان کشور تغییر اساسی ایجاد شود ماندن در شرایط موجود کشور بافروپاشی روبه‌رو خواهد شد. در شرایطی قرار داریم که به نظر می‌رسد مشکلات کشور حل نمی‌شود. کشور از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی وضع خوبی ندارد و با کارهای موردی هم این مشکلات حل نخواهد شد و باید شاهد تغییر در سیاست‌های کلی باشیم. برای مثال ما باید در روابط خارجی خودمان تجدیدنظر اساسی کنیم. الان مدت‌هاست می‌گویند که با کشورهای منطقه مشغول حل مسائل هستند اما به نظر می‌رسد که این موضوع هم هنوز به جایی نرسیده است. شما در همین چند وقت اخیر ماجرای جزایر سه‌گانه یا موضعی که کویت درباره میدان گازی گرفت را هم دیدید. باید تصمیمی گرفته شود که تحریم‌ها برداشته شود و یا برجام احیا شود. در زمینه‌های داخلی دیدیم که مسئله حجاب تبدیل به یک چالش شده است. این‌ها مسائلی است که باید تصمیمات اساسی درباره آنها گرفته شود. یکی از مسائل درباره مجلس خبرگان است. خبرگان با این ترکیب و این شکل انتخابات که فقط مجتهدین به‌عنوان خبره شناخته شوند و سایر مردم خبره نشوند، تشکیل و اداره می‌شود. انتخابات مجلس را هم می‌بینیم که با این اصلاحیه قانون انتخابات چطور شده و در چه مسیری قرار گرفته است. قبلا به نظارت‌های تنگ‌نظرانه معترض بودیم، حالا با این اصلاحیه، این گونه نظارت‌ها بیشتر هم شده است.  آقای خاتمی در پیامش نکاتی را گفتند که اگر قرار است کشور از بن‌بست خارج شود. باید تصمیماتی را بگیرند و شاهد تحول و اصلاحاتی اساسی باشیم. اگر شاهد اصلاحات نباشیم، ممکن است به جایی برسیم که با بدتر شدن وضعیت معیشت، شاهد اعتراضات گسترده باشیم و وضع بحرانی‌تر شود.

حسین کنعانی‌مقدم:  همانطور که اشاره کردم، تصمیمات سخت پیش از این گرفته شده اما مشکل این است که ما آدمی که بخواهد آن را اجرا کند، نداریم. البته این افراد وجود دارند اما به آنها میدان داده نمی‌شود تا وارد عرصه شوند. نکته دیگر که جا دارد به آن اشاره کنم درباره افرادی است که تریبون دارند و دارای مسئولیت هستند (به خصوص سران سه قوه) الان که ما به مشارکت مردم در انتخابات نیاز داریم، طوری حرف نزنند که باعث شود مردم از مشارکت سیاسی خودشان دلسرد شوند.