سه درد شایعی که زنان به آن مبتلا می‌شوند

همشهری آنلاین: خیال‌تان جمع باشد، در پایان این مطلب به قدرت و صبور زنانه خود می‌بالید. ئدردهای لگنی از علائم بسیار دشواری هستند که پزشک با آنها روبه‌رو است.این دردها می‌توانند به‌صورت حاد، سیکلیک (دوره‌ای) یا مزمن باشند. علل ناشی از دستگاه تناسلی این دردها بسیار متنوع هستند.

۱. درد حاد:

درد شدیدی است با شروع ناگهانی و کوتاه‌مدت. بیشتر همراه با علائم دیگری همچون تهوع، استفراغ، تعریق، اضطراب و گاهی با علائم عفونت مثل تب همراه است. درحالی‌که بیشتر این علائم همراه در درد مزمن لگن وجود ندارند.

شایع‌ترین عوامل درد حاد:

• عوارض حاملگی: مثل حاملگی خارج از رحم، سقط‌جنین.

• عفونت‌های حاد: این عفونت‌ها می‌توانند در رحم یا لوله‌های رحمی باشند.

• اختلالات تخمدان: مثلاً کیست‌های تخمدانی که خونریزی کرده‌اند، پیچ‌خوردگی تخمدان، پاره شدن کیست‌های تخمدان.

• میتل اشمرس: دردهایی که میان سیکل به وجود می‌آیند و مربوط به زمان تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک) هستند.

دردهای حاد لگن می‌توانند منشائی جز دستگاه تناسلی هم داشته باشند، مثل دردهای ناشی از دستگاه گوارش (آپاندیسیت، انسداد روده، سندروم روده تحریک‌پذیر و...)، عفونت‌ها و سنگ‌های سیستم ادراری، دردهای ناشی از دیواره شکم مثل فتق جداره شکم.

۲. درد سیکلیک:

شایع‌ترین این دردها دیسمنوره یا قاعدگی دردناک است که حدود ۵۰ درصد خانم‌ها به آن دچارند. دیسمنوره به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. درد قاعدگی در دیسمنوره اولیه بدون بیماری لگنی است درحالی‌که در دیسمنوره ثانویه درد لگنی همراه با بیماری زمینه‌ای در لگن هستند.

دیسمنوره اولیه: معمولاً ۱-۲ سال بعد از بلوغ و شروع و قاعدگی‌ها ظاهر می‌شود و معمولاً در خانم‌های جوان‌تر دیده می‌شود اما گاهی تا دهه پنجم زندگی خانم باقی می‌ماند.

علت: افزایش تولید ماده پروستوگلاندین در اندومتر (دیواره داخلی رحم) سبب افزایش فشار داخل رحم و انقباضات شدید رحمی می‌شود که به دنبال آن درد یا دیسمنوره ایجاد می‌شود.

علائم: درد ناشی از دیسمنوره اولیه معمولاً چند ساعت قبل یا درست بعد از شروع خونریزی (شروع سیکل قاعدگی) بروز می‌کند و ممکن است ۴۸-۷۲ ساعت طول بکشد. این درد تقریباً شبیه درد زایمان است، اما بسیار خفیف‌تر و گاهی ممکن است همراه با درد کمر و پاها، تهوع، استفراغ، اسهال و به‌ندرت حملات سنکوپ باشد. این درد معمولاً با ماساژ شکم، فشار یا حرکت بدن بهتر می‌شود.

درمان دارویی: درمان دارویی باید در چند روز اول خونریزی قاعدگی صورت گیرد و برای اطلاع از پاسخ مثبت بیمار به دارو باید دوره ۴-۶ ماهه درمان برای او در نظر گرفته شود. در درمان این درد معمولاً از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی استفاده می‌شود، مثل مفنامیک اسید یا بروفن اما این داروها باید قبل یا هنگام شروع درد تجویز شوند و به‌طور مداوم هر ۶-۸ ساعت مصرف شوند. در بیمارانی که تمایل به جلوگیری از بارداری دارند، قرص‌های ضدبارداری خوراکی هم بسیار مفید است. اگر بیمار به این رژیم پاسخ ندهد، می‌توان کدئین را به مدت ۲-۳ روز در ماه به روند درمان اضافه کرد.

درمان غیر دارویی: طب سوزنی و تحریک الکتریکی عصب‌ها از روی پوست می‌توانند تا حدی برای بیمار مفید باشند.

 دیسمنوره ثانویه: این درد معمولاً در رابطه با اختلالات زمینه‌ای لگن رخ می‌دهد و معمولاً سال‌ها بعد از بلوغ و شروع قاعدگی‌ها ایجاد می‌شود و اغلب یک یا دو هفته قبل از قاعدگی شروع می‌شود و تا چند روز بعد از قطع خونریزی ادامه پیدا می‌کند و در مقایسه با دیسمنوره اولیه زمان بسیار طولانی‌تری دارد.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (مفنامیک اسید و بروفن) و قرص‌های جلوگیری از بارداری نسبت به دیسمنوره اولیه تأثیر کمتری در تسکین این درد دارند.

شایع‌ترین علل دیسمونره ثانویه:

• آندومتریوز: وجود بافت آندومتر به‌صورت نابجا در مناطق خارج از رحم. در این حالت علاوه بر دیسمنوره در بیشتر اوقات، درد هنگام نزدیکی و درد هنگام دفع مدفوع و حرکات روده هم وجود دارد.

• آدنومیوز: بافت اندومتر به‌صورت نابجا در لایه داخلی‌تر رحم (میومتر) وجود دارد. سن متوسط این بیماران معمولاً چهل سال یا بیشتر است و افزایش تعداد حاملگی‌ها ممکن است یکی از عوامل خطر باشد. در این حالت ممکن است بیمار علاوه بر دیسمنوره، احساس درد هنگام نزدیکی، درد هنگام دفع مدفوع یا خونریزی شدید و طولانی‌مدت دوره قاعدگی داشته باشد. علائم آندومتریوز معمولاً یک هفته بعد از شروع قاعدگی ایجاد می‌شود و تا قطع خونریزی برطرف نمی‌شوند. معمولاً در این حالت اندازه رحم از حد طبیعی بزرگ‌تر است.

۳. درد مزمن:

منظور دردهایی هستند که بیش‌تر از ۶ ماه طول می‌کشند، محدود به لگن هستند و به حدی شدیدند که باعث ناتوانی عملکرد شخص می‌شود یا شخص نیاز به درمان طبی پیدا می‌کند.

درد مزمن لگن یک تشخیص عمومی است و مشمول بسیاری از علل می‌شود. معمولاً بیماران مضطرب و افسرده‌اند و گاهی وضعیت زناشویی، اجتماعی و شغلی آنها تا حدودی مختل می‌شود. این بیماران اغلب به شیوه‌های معمول و مرسوم درمان‌های طبی جواب نداده‌اند و ممکن است سابقه‌ای از جراحی ناموفق برای درمان درد را هم ذکر کنند. حدود ۶۰-۸۰ درصد بیمارانی که به دلیل درد مزمن لگن تحت عمل لاپاروسکوپی قرار  می‌گیرند، فاقد هرگونه بیماری زمینه‌ای در ناحیه لگن هستند.

از علل شایع درد مزمن لگن که غالباً نادیده گرفته می‌شود، می‌توان به علل خارج از دستگاه تناسلی اشاره کرد، مثل سندروم روده تحریک‌پذیر، التهاب مثانه، بیماری‌های عصبی- عضلانی کف لگن و دیواره شکم.

شایع‌ترین علل درد مزمن لگن که به دستگاه تناسلی مربوط می‌شود:

•آندومتریوز: یعنی وجود بافت اندومتر به‌صورت نابجا در خارج از رحم (کاشته‌های اندونومتریوتیک) که در هرکجا به وجود آید، موجب واکنش‌های التهابی خفیف شده و بعد از مدتی باعث چسبندگی آن منطقه و احشای مجاور می‌شود. باید دانست شدت درد با شدت ضایعات اندومتریوز ارتباطی ندارد، یعنی ممکن است ضایعه‌ای خفیف درد بسیار شدید داشته باشد و برعکس.

•چسبندگی‌ها: از شکایات شایع بیماران دردهای غیر دوره‌ای شکم است که گاهی با نزدیکی جنسی یا با فعالیت افزایش می‌یابد. احتمالاً درد مزمنی که در اثر چسبندگی‌ها ایجاد می‌شود به دلیل محدودیت حرکات روده و به دنبال آن اتساع روده است، به‌علاوه گاهی این چسبندگی‌ها می‌توانند باعث انسداد روده هم بشوند. اکثر خانم‌هایی که چسبندگی دارند، قبلاً تحت یک یا چند مورد عمل جراحی شکمی قرار گرفته‌اند. تشخیص این بیماران تنها با لاپاروسکوپی انجام می‌شود که در حین این عمل، چسبندگی‌ها هم تخریب می‌شوند.

•سندروم احتقان لگن: وریدهای تخلیه کننده خون تخمدان‌ها و رحم احتقان می‌یابند. علت این پدیده نامشخص است اما گفته می‌شود ممکن است استرس‌های عصبی و به دنبال آن اختلال عملکرد سیستم عصبی عامل آن باشد.

علائم: درد دوطرفه پشت و قسمت تحتانی شکم، دیسمنوره  ثانویه، نزدیکی دردناک، خونریزی غیرطبیعی رحم، خستگی مزمن و علائم سندروم روده تحریک‌پذیر.

درد این خانم‌ها معمولاً با زمان تخمک‌گذاری یعنی میانه سیکل آغاز می‌شود و تا انتهای خونریزی قاعدگی ادامه می‌یابد. رحم معمولاً بزرگ‌تر از حد عادی است و تخمدان‌ها معمولاً بزرگ‌تر و حاوی کیست‌های متعددی هستند.

• عفونت تحت حاد لوله‌های رحمی و تخمدان‌ها: اگر عفونت حادی وجود داشته باشد که کامل درمان نشود یا عفونت از ابتدا با میکروب‌های خاصی مانند کلامیدیا یا مایکوپلاسما باشد، عفونت تحت حادی ایجاد می‌شود. در این حالت علاوه بر درد لگن، حساسیت شکم و تخمدان‌ها هنگام معاینه هم وجود دارد.

• سندروم بقایای تخمدان: بیمارانی که به هر دلیل تحت عمل جراحی خارج کردن لوله و تخمدان قرار گرفته‌اند ممکن است قسمتی از بافت قشری تخمدان‌شان باقی بماند. این بافت ممکن است داخل چسبندگی‌های متعاقبی که ایجاد می‌شود، گیر کرده و کیست‌های دردناکی را ایجاد کند. علائم آن معمولاً به‌صورت درد قسمت جانبی لگن (محل تخمدان) که اغلب به همراه تخمک‌گذاری این درد ایجاد می‌شود و نیز به‌صورت درد تیز، خنجری، مداوم و مبهم است و احتمالاً بیمار به خاطر چسبندگی‌های موجود مشکلات گوارشی یا ادراری هم دارد. این علائم معمولاً ۲-۵ سال بعد از جراحی اولیه بروز می‌کنند.

علل درد مزمن لگنی که مربوط به دستگاه تناسلی نیستند:

• علل گوارشی: از مهم‌ترین علل می‌توان به سندروم روده تحریک‌پذیر اشاره کرد که در حدود ۳۵ درصد بیماران دیده می‌شود و علت بروز آن نامشخص است اما افزایش حساسیت روده نسبت به اتساع می‌تواند عامل شروع درد باشد، یعنی با حجم‌های کمتری از اتساع روده، درد شکم و لگن ایجاد می‌شود. علامت اصلی آن درد شکم است، اما علائم دیگری مثل اتساع شکم، نفخ بیش‌ازحد، اسهال و یبوست‌های متناوب، افزایش درد قبل از دفع مدفوع، کاهش درد بعد از دفع مدفوع و تشدید درد در اثر افزایش حرکات دستگاه گوارش (مثلاً صرف غذای پرچرب، استرس، اضطراب، افسردگی و خون‌ریزی‌های قاعدگی) هم برای این درد مشاهده شده است. این درد معمولاً متناوب است و بیشتر در ربع تحتانی ناحیه چپ شکم ایجاد می‌شود.

•علل سیستم ادراری: شایع‌ترین نوع آن سندروم پیشاب‌راهی است که علاوه بر درد شکم، بیمار علائم سیستم ادراری را هم ذکر می‌کند مثل سوزش و تکرر ادرار، احساس فوریت دفع ادرار و اغلب نزدیکی دردناک. علت این مورد هم ناشناخته است اما گفته می‌شود عفونت‌ها و انسداد پیشاب‌راه و حتی عوامل روحی و روانی در آن نقش داشته باشند.

•علل عصبی عضلانی: آسیب‌دیدگی و به دام افتادن اعصاب دیواره شکم ممکن است خودبه‌خود یا در عرض هفته‌ها یا سال‌ها بعد از برش‌های پوستی جراحی رخ دهد. یعنی ممکن است عصبی که در مسیر برش است آسیب ببیند یا هنگام دوختن جدار شکم، در جدار شکم محبوس شود. معمولاً درد تیز، سوزشی و مبهم است و بیمار می‌تواند با نوک انگشتان درد را در نقطه‌ای نشان دهد. خم کردن پاها، ورزش و فعالیت بدنی باعث تشدید درد می‌شوند.

• علل میوفاسیال: شایع‌ترین نوع آن فیبرومیالژی است که سه نشانه اصلی دارد: درد منتشر، خستگی و خواب غیر نیروبر. در چهار ربع شکم نقاط حساس و تحریک‌پذیری به نام نقاط ‌تریگر وجود دارند که با فشار نوک انگشت، درد موضعی آغاز می‌شود.

 به دلیل اینکه علل بسیار متنوعی در مورد دردهای لگنی موجود است، روش‌های ارزیابی و تشخیصی آنها متفاوت هستند و بسته به علت یافت شده برای درد لگنی، درمان مناسب توسط پزشک باید انجام گیرد. در بیمارانی که منشأ مشخصی برای دردشان پیدا نشده است، معمولاً درمان باید چندبعدی باشد؛ ویزیت‌های منظم توسط پزشک، روان‌درمانی، آموزش تکنیک‌های ریلکسیشن، کنترل استرس، مشاوره جنسی و زناشویی و همچنین طب سوزنی.