آیا وعده بن سلمان درباره ایران، باد هواست؟

انتخاب به نقل از المانیتور نوشت: خالد الفاتح، وزیر سرمایه گذاری عربستان نسبت به پتانسیل های اقتصادی توافق اخیر تهران و ریاض که با میانجیگری چین به دست آمد، «خوش بین» است.

در ادامه این مطلب آمده است: وزیر خارجه امریکا نیز در اوایل هفته جاری در مصاحبه ای با CNBC گفت، «بسیار امیدوار» است که عادی سازی روابط عربستان سعودی با ایران فراتر از دو کشور باشد و به نگرانی های جامعه بین المللی درباره تهران نیز بپردازد.

فاتح همچنین گفت، امیدوار است شرکت های سعودی در دوره تحریم ها به بازار ایران کمک کنند. او در این باره اظهار داشت: «از هر جنبه ای به سود ماست» که ببینیم ایران و عربستان سعودی به عنوان دشمنان دیرینه در منطقه که همیشه درگیر مناقشات نیابتی بوده اند، به عادی سازی روابط روی آورده اند. ایران قصد دارد تجارت سلانه دو کشور را در کوتاه مدت به یک میلیارد دلار و در میان مدت به 2 میلیارد دلار برساند که با تجه به تحریم های امریکا، هدفی بلندپروازانه است.

کارشناسانی که با المانیتور صحبت کردند، می‌گویند لحن وزیر سرمایه گذاری سعودی با توجه تحریم ها و تنش های شدید بین تهران و واشنگتن، خوش بینانه تر از واقعیت های اقتصادی است. در واقع دو قدرت منطقه می‌خواهند با این تنش زدایی، از کاهش نفوذ آمریکا در منطقه استفاده کرده و روابط خود با پکن را تقویت کنند.

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده «چتم هاوس»، در گفتگو با المانیتور، درباره وعده های اقتصادی سعودی ها، گفت که این اقدام بیشتر ناظر به تبلیغات است تا نتیجه. وی توضیح داد: «ریاض وعده تو خالی می دهد، زیرا به خوبی می داند که تحریم ها مانع از هرگونه تلاش جدی خواهد شد.» صنم وکیل افزود: «ریاض، بنا را بر این گذاشته که ایران مفاد توافق را زیر پا خواهد گذاشت و با این وعده ها به دنبال نشان دادن حسن نیت خود به چین و دیگران است. البته سعودی ها امیدوار هستند مشوق ها در طول زمان بتوانند پایه های محکم تری را ایجاد کنند.»

جیسون برادسکی، یکی از پژوهشگران انستیتو خاورمیانه، به المانیتور گفت: «سعودی ها هیچ تردیدی ندارند که رفتار جمهوری اسلامی منشأ بی ثباتی در منطقه است.»

وی افزود: «وزیر با لفاظی و خوش بینی صحبت کرد، اما به این نیز اشاره کرد که ایران باید به طور معناداری رفتارهای ناصواب خود را تغییر دهد. این در حالی است که مقامات ایران قصدی برای امتیاز دادن به ویژه در مورد موشک ها، پهپادها و [سپاه پاسداران انقلاب اسلامی] ندارند، تحریم های ایالات متحده هم همچنان پابرجاست و سعودی ها نیز به خوبی از این مسائل آگاه هستند.»

ریاض بر اجرای سند چشم انداز 2030 برای کاهش وابستگی کشور به نفت، تنوع بخشیدن به اقتصاد آن و توسعه بخش های خدماتی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت، تفریحی و گردشگری متمرکز است و تلاش می کند تا حد امکان تنش ها را کاهش دهد. تهدید حمله از سوی ایران یا یکی از نیروهای نیابتی اش در یمن یا لبنان، پروژه های چند میلیون دلاری عربستان را مختل می کند. اگر عربستان سعودی بتواند به جامعه بین المللی نشان دهد مکانی مطمئن برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی بلندمدت است، مشوق های تجاری قابل توجهی دریافت خواهد کرد.

هنری روم، کارشناس ارشد انستیتو واشنگتن، گفت در کوتاه مدت، تحریم های ایالات متحده و وضعیت ضعیف تجاری ایران که نتیجه دهه ها گیر افتادن در دام تحریم هاست، مانع بزرگی برای رشد روابط تجاری دو کشور است.

روم به المانیتور گفت: «با گذشت زمان، ممکن است عربستان سعودی و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس، تمایل بیشتری پیدا کنند که عبور از محدودیت های امریکا را آزمایش کنند، همان کاری که امارات با صادرات نفت ایران انجام داده است. مخصوصا اگر این اقدام کشورهای عربی باعث شود در روابطشان با تهران، آرامش بیشتری برقرار شود.»

کیمبرلی دونوان، مدیر ابتکار کشورداری اقتصادی در شورای آتلانتیک، این سوال را مطرح کرد که توافق ایران و عربستان چه معنایی برای تلاش های خاورمیانه علیه پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم دارد؟

او به المانیتور گفت: «در 20 سال گذشته، ایالات متحده سرمایه گذاری زیادی در عربستان سعودی انجام داده است تا به آنها کمک کند ظرفیت خود برای مقابله تامین مالی تروریسم و پولشویی را افزایش دهند و به طور مشترک به مقابله با گروه های  مورد حمایت ایران مانند حزب الله لبنان بپردازند. گرم شدن روابط ایران و عربستان سعودی، قصد عربستان برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را زیر سوال می برد.»

وی ضمن یادآوری این موضوع که ایران همچنان در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی(FATF) قرار دارد، گفت: «بنابراین، فراتر از بحث تحریم های آمریکا علیه ایران که با تحریم های ثانویه نیز همراه است، آیا عربستان سعودی مایل است اعتبار و امنیت بخش مالی خود را به خطر بیندازد تا به ایران اجازه دسترسی به سیستم مالی خود را برای تسهیل مبادلات بین کشورها بدهد؟»

توافق ایران و عربستان، احتمالا فرصت‌های سرمایه‌گذاری اقتصادی چین در منطقه را افزایش می‌دهد که این می‌تواند واشنگتن را ناراحت کند.

علی علوی، مدرس مطالعات خاورمیانه و ایران در کالج مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن(SOAS)، معتقد است که توافق عادی سازی روابط ایران و عربستان که طی دو سال مذاکره به نتیجه رسید، می تواند جریان آزاد انرژی در خلیج فارس را تضمین کند و فرصت های تجاری دیگری را به ارمغان بیاورد.

علوی با بیان اینکه ایران به دنبال گسترش روابطش به فراتر از مسکو است، گفت: «عربستان سعودی نیز در حال تنوع بخشیدن به ارتباطات خود و تعیین منافعش ورای روابط خود با کاخ سفید است..»

علوی گفت: «منطقه از این تنش زدایی سود خواهد برد، به ویژه عراق و سوریه که در حال رهایی از جنگ و بی ثباتی هستند. اگر تنش زدایی موفقیت آمیز باشد، خاورمیانه می تواند با استفاده از پتانسیل های خود پس از جنگ اوکراین به قطب تجارت و توسعه تبدیل شود.»

وی گفت از آنجایی که ایالات متحده انتخابات ریاست جمهوری را پیش رو دارد، احتمالا دولت بایدن با وجود مذاکراتی که با میانجیگری عمان برای حصول یک توافق کوچک انجام شده، نسبت به کاهش چشمگیر تحریم ها علیه ایران مردد باقی می ماند.

تحریم ها به طور قابل توجهی بر تجارت بین ریاض و تهران تأثیر خواهد گذاشت. علوی درباره تحریم ها و آینده روابط اقتصادی ایران و عربستان، گفت: «تأثیرات سیاسی و روانی روابط حسنه تهران و ریاض، تحریم های آمریکا را کم اثر تر می کند و بخش خصوصی هر دو طرف می توانند در کاستن از شدت تحریم ها نقش داشته باشند.»