چگونه جهیزیه به اپیدمی زن‌کشی دامن می زند؟

فرارو: پدرسالاری، جنسیت گرایی، زن ستیزی: به نظر می‌رسد تمام این عوامل در انقیاد خانوادگی علیه زنان در هندوستان دخیل هستند. با این وجود، هیچ یک از این اصطلاحات آشنا به طور کاملا پویایی این پدیده را نشان نمی‌دهند.

 به نقل از نیویورکر، در ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی گفته شد که "نیتی" دختری هندی بر اثر حمله قلبی ناگهانی فوت کرده است. "نیتی" اهلی دهلی نو بود. در مراسم ازدواج اعضای خانواده عینک‌های آفتابی شیک و بزرگ می‌زد و لباس‌هایی به سبک پنجابی با رنگ پاستلی می‌پوشید. آیا واقعا ممکن بود او دچار حمله قلبی شده باشد؟ این موضوعی عجیب بود چرا که او در خانواده اش به داشتن تناسب اندام معروف بود.

او در سن چهل سالگی مادر دو فرزند بود و یوگا تدریس می‌کرد و به طور منظم وقت اش را در باشگاه می‌گذراند. هنگامی که کانال تلویزیونی هندی زبان ABP News خبر مرگ او را گزارش کرد تصمیم گرفت نیتی را با کلیپ‌هایی از تمرینات ورزشی اش نمایش دهد. از سوی دیگر "پاوان" شوهر نیتی شوهری مهربان و محترم به نظر می‌رسید. او مردی مودب بود و در مقابل افراد بزرگتر از خود تعظیم می‌کرد. با این وجود، وضعیت مرگ "نیتی" به قدری مشکوک بود که پدرش خواستار کالبدشکافی شد.

نتایج در روز ۲۵ سپتامبر اعلام شد. نیتی زخمی به اندازه قوطی کبریت بر روی سینه و پارگی داخل دهان اش داشت. قسمت‌هایی از ریه هایش خونریزی کرده و خون به بافت گردنش نشت کرده بود. لکه‌های بنفش ریزی روی زبان و مغز او را پوشانده بودند که نشانه‌هایی از پاره شدن رگ‌های خونی بر اثر افزایش فشار بودند. هم چنین، هیوئید یا استخوان لامی او استخوانی شبیه به نعل که در جلوی مهره‌های گردن قرار گرفته، ولی با هیچ استخوانی مفصل نمی‌شود نیز، شکسته شده بود. این گزارش نشان می‌داد که "نیتی" نه بر اثر حمله قلبی بلکه بر اثر خفگی جان اش را از دست داده بود.

در سال ۱۹۷۹ میلادی، چهار دهه پیش از مرگ نیتی، معترضان در خیابان‌های دهلی نو با پیامی ساده جمع شده بودند: "آتش زدن زنان را متوقف کنید"! طبق معمول صد‌ها عروس جوان در آن سال بر اثر سوختن در آتش جان شان را از دست داده بودند. برخی از آن قربانیان به چهره شهید یک جنبش جدید تبدیل شدند.

برای مثال جسد "شاشیابالا چادها" در حالی پیدا شده بود که او باردار بود. "تارویندر کائور" یک نمونه دیگر بود. او یک زن سیک در محله‌ای مرفه نشین در شمال دهلی بود. در روز ۱۵ مه سال ۱۹۷۹ میلادی زمانی که در حال تماشای تلویزیون بود ظاهرا مادر شوهرش بر رویش نفت ریخت و خواهر شوهرش با روشن کردن کبریت او را به آتش کشید. او با فریاد از اتاق فرار کرد و به بیمارستان انتقال یافت. در آنجا به اندازه کافی زنده ماند تا بخش‌هایی از ماجرا را به پلیس بگوید.

گفته می‌شد این اقدام از سوی اقوام شوهرش پس از پنج ماه تحقیر او از سوی آنان صورت گرفته بود. او جهیزیه‌ای مناسب برای ازدواج به خانه شوهرش آورده بود جهیزیه‌ای که در هند خانواده داماد از عروس انتظار دارند. جهیزیه او شامل تلویزیون، ظروف و کوسن می‌شد، اما همسرش آن را ناچیز قلمداد می‌کرد. در نهایت، مادر شوهر و خواهر شوهر کائور تبرئه شدند.

تا سال ۱۹۷۹ میلادی چنین مرگ‌هایی تقریبا هم به عنوان رویداد‌هایی تصادفی ثبت می‌شد و در پرونده‌ها از عنوان خودکشی یا مرگ بر اثر کارکرد نادرست اجاق‌های نفت سوز یاد شده بود. با این وجود، اگر سازمان‌های مدافع حقوق زنان در هند وجود نداشتند مرگ "کائور" مورد توجه قرار نمی‌گرفت. فعالان زن با برگزاری تجمعی اعتراضی مقابل خانه همسر کائور رفتند و شعار دادند: "زنان برای سوزاندن نیستند"!

این اعتراض توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد و زمینه ساز برگزاری تجمعات در نقاط دیگر هند شد. در سال ۱۹۸۳ میلادی قانون مجازات هند اصلاح شد و بندی تحت عنوان "۴۹۸ آ" به آن افزوده شد که ظلم و ستم علیه زنان توسط شوهران یا خانواده آنان را مشمول مجازات تشخیص می‌داد. این بند یکی از بسیاری از مقررات قانونی است که برای حمایت از زنان هندی طراحی شده اند. سایر موارد عبارتند از قانون ازدواج هندو‌ها (مصوب ۱۹۵۵ میلادی)، قانون منع جهیزیه (مصوب ۱۹۶۱ میلادی)، و قانون حمایت از زنان در برابر خشونت خانگی (مصوب ۲۰۰۵ میلادی). با این وجود، علیرغم وجود چنین قوانینی به نظر می‌رسد وضعیت زنان در هند پیشرفت چندانی نکرده است.

گزارش شکاف جنسیتی جهانی مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۲ میلادی نشان می‌داد که هند از این نظر در بین ۱۴۶ کشور جهان در رتبه ۱۳۵ پس از بنگلادش (با رتبه ۷۱)، سریلانکا (با رتبه ۱۱۰) و پس از پادشاهی‌هایی مانند برونئی (با رتبه ۱۰۴) و عربستان سعودی (با رتبه ۱۲۷) قرار گرفته است. چنین شاخص‌هایی می‌توانند پرسش‌هایی مانند آن چه روزنامه بریتانیایی "گاردین" یک دهه پیش مطرح کرد را برای هر فردی ایجاد نماید: "چرا هند تا این اندازه کشوری بد برای زنان است"؟

واقعیت آن است هند بسیار متنوع می‌باشد و صد‌ها زبان و بیش از یک ششم جمعیت جهان را در خود جای داده است. با توجه به آمار‌های بانک جهانی در سال ۲۰۱۸ میلادی نرخ باسوادی زنان در هند با ۶۶ درصد کم‌تر از اریتره است، اما تنوع منطقه‌ای زیادی در آنجا از این جنبه وجود دارد. نرخ سواد زنان در ایالت جنوبی کرالا در هند بالای نود درصد است.

هم چنین، هند سابقه طولانی در مبارزات علیه پدرسالاری دارد. در قرن چهارم میلادی حقوق ارثی که زنان را در شبه قاره هند مستثنی می‌ساخت زیر سوال برده شد. گفته می‌شود "گورو اَمار داس" سومین مرشد سیک تحمیل حجاب بر زنان را محکوم کرده و زنان را به عنوان مبلغ گماشته بود. هم چنین، "گوبیند سینگ" دهمین گوروی سیک کشتن نوزادان دختر را ممنوع کرد. با این وجود، تاریخ سیک‌ها نیز گواهی بر سست بودن احکامی از این دست است. "رنجیت سینگ" اولین مهاراجه امپراتوری سیک‌ها حرمسرایی متشکل از بیست و دو زن داشت. ایالت پنجاب هند جایی که اکثر سیک‌های جهان در آن زندگی می‌کنند یکی از ناهنجارترین نسبت‌های جمعیتی از نظر جنسیتی را در هند دارد که نشان دهنده الگو‌های نوزادکشی و انتخاب جنسیت پیش از تولد است و یکی از خطرناک‌ترین نقاط جهان برای باردار شدن یک زن محسوب می‌شود.

مردسالاری، تبعیض جنسی، زن ستیزی: به نظر می‌رسد تمام این عوامل در جنگ جاری علیه زنان هندی دخیل هستند. چنین اصطلاحاتی سنگین و مطلق هستند. مردسالاری از قدرت بر زنان، تبعیض جنسیتی علیه زنان، زن ستیزی و تحقیر زنان صحبت می‌کند. با این وجود، این اصطلاحات و واژگان هیچ یک به طور کامل پویایی این پدیده‌ها را نشان نمی‌دهند.

کائور توسط دو زن مورد حمله قرار گرفت. چیزی که او را به عنوان زنی از دودمان دیگر محکوم کرد نه اعمال قدرت مردانه بود و نه شکلی تعمیم یافته از خصومت مبتنی بر جنسیت بلکه عقده‌ای عجیب بود که به نوزادکشی زنان، خشونت خانگی و مرگ‌های جهیزیه دامن زد: این تصور که زنان بار سنگینی هستند. ضرب المثلی در شمال هند می‌گوید: "دختر در جوانی نان کمتری می‌خورد، اما در بزرگسالی گوشت پدر و مادرش را می‌خورد".

تلاش برای نجات زنان هندی چیزی بیش از نبرد علیه خشونت است. این تلاشی است برای تثبیت ارزش اجتماعی نیمی از جمعیت یک کشور. با این وجود، چرا این مبارزه تا این اندازه دشوار بوده است؟

در مورد پرونده "نیتی" دلیل مرگ او مشخص شد. خانواده پاوان شوهر نیتی علیرغم ثروت ظاهری شان مقرری ماهیانه اندکی به نیتی می‌دادند. در نتیجه، نیتی مجبور شد به عنوان معلم یوگا کار کند تا بتواند درآمدی داشته باشد. پاوان در بازجویی در حضور ماموران پلیس مرگ نیتی را تصادفی و در جریان یک درگیری توصیف کرد. او گفت که به خاطر تمام مدتی که نیتی در باشگاه به آموزش یوگا پرداخته بود از دست اش رنجیده خاطر بوده است. این موضوع باعث جر و بحث بین این زوج شده بود.

پاوان در ادامه نوشته است در ساعت ۱:۳۰ صبح از خواب برخاست و نیتی را از خواب بیدار کرد و گفت چرا با او این گونه صحبت کرده است. نیتی ترسید و فریاد زد و پاوان با دست جلوی دهان اش را گرفت و به او گفت ساکت باشد. او در پاسخ به پرسش پلیس در این باره که احساس کرد نیتی مرده است یا خیر پاسخ منفی داد و گفت چنین احساسی نداشت و صرفا دست اش را روی دهان او گذشته بود تا جیغ نزند تا فرزند کوچک ترشان از خواب بیدار نشود. او در پاسخ به این پرسش که چرا نیتی را به بیمارستان نبرد گفته بود او روی تخت دراز کشید و من ساکت شدم. او گفته بود احساس کردم فشار خونش افتاده و صبح حالش خوب خواهد شد.

پاوان بعدا مدعی شده بود که پلیس او را تحت فشار قرار داده تا اعتراف کند. با این وجود، گزارش‌های متناقضی در این باره که او مجبور شده بود یا خیر وجود دارند. پدر نیتی، اما می‌گوید مرگ دخترش در نتیجه مشکلاتی بوده که او از مدت‌ها پیش با همسرش بر سر مسائل مالی داشت. او می‌گوید نیتی به او گفته بود که خانواده شوهرش از وی یک خودرو و اثاثیه تازه برای خانه می‌خواستند و انتظار داشتند او ۲.۵ میلیون روپیه (حدود سی و چهار هزار دلار) به آنان بدهد. نیتی به خانواده شوهرش گفته بود پول نقدی ندارد و به چند ماه زمان برای تهیه آن نیاز خواهد داشت. پدر نیتی می‌گوید در تاریخ ۱۹ سپتامبر دخترش دو روز پیش از مرگ اش نزد او رفت و گریه کرده بود.

او معتقد است مرگ نیتی نتیجه دو دهه استثمارش توسط خانواده شوهرش بوده است. در تمام مدت ازدواج همسرش پول و وسایل تجملاتی را طلب می‌کرد خانواده پاوان، اما این ادعا را رد کرده اند. پاوان دریافت هفتصد و پنجاه هزار روپیه از نیتی را تایید کرد، اما گفته بود که پول را پس داد.

برای بسیاری از هندی‌ها طلاق امری غیرقابل تصور است. والدین دختران هندی از آنان می‌خواهند مشکلات زندگی زناشویی را تحمل کنند و صبر داشته باشند. اگر از بسیاری در هند مشکلات مرتبط با زنان را بپرسید می‌گویند ریشه آن هنجار‌های مردسالارانه در جامعه هند است. این واقعیت که زن هندی پس از ازدواج با خانواده شوهرش زندگی می‌کند باعث ایجاد مشکلات فراوانی می‌شود. اغلب از زنان خواسته می‌شود که کار نکنند و فقدان درآمد آنان باعث می‌شود تا از قدرت چانه زنی در خانواده محروم شوند. طلاق اگرچه از نظر قانونی به رسمیت شناخته شده، اما کماکان به مثابه آسیبی به ناموس یک خانواده تلقی می‌شود و چشم انداز ازدواج فرد مطلقه، خواهر و برادر و فرزندان اش را لکه دار می‌کند. حتی اگر زنان از روابط آزاردهنده فرار کنند فقدان آموزش حرفه‌ای می‌تواند تنها زندگی کردن را برای شان دشوار کند.

جهیزیه اوضاع را برای زنان هندی بدتر می‌کند. این سنت که در یونان باستان، در چین دوره سونگ و در اروپای غربی دوران قرون وسطایی رونق گرفت امروزه در جنوب آسیا کماکان به قوت خود باقی مانده است. جهیزیه معمولا در جوامع بسیار طبقه بندی شده مانند هند با ساختار کاست و آمریکای لاتین مستعمره ظاهر شده و در مقابل مهریه در جوامعی با تمایزات اجتماعی و اقتصادی کم‌تر مانند بسیاری از کشور‌های جنوب صحرای آفریقا وجود دارد.

در نتیجه، در هندوستان توقعات پیرامون جهیزیه باعث می‌شود شوهران و خانواده‌های شان با زنان بدرفتاری کنند. طبق یک مطالعه صورت گرفته توسط سازمان ملل ۴۰ تا ۵۰ درصد قتل‌های زنان در هند ناشی از اختلافات مربوط به جهیزیه بوده است. مرگ "نیتی" نیز یکی از این موارد بوده است.

براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی بسیاری از زنان هندی از خشونت با شریک زندگی شان رنج می‌برند، اما تنها حدود یک درصد از ازدواج‌ها به طلاق ختم می‌شوند. اگرچه طلاق به ویژه در مناطق شهری در حال افزایش است، اما نرخ طلاق در کل هند هنوز در میان پایین‌ترین نرخ‌ها در مقایسه با نرخ طلاق در دیگر کشور‌های جهان باقی مانده است.

این هنجار‌ها ریشه عمیقی دارند. به نظر می‌رسد در سراسر جهان و در سراسر شبه قاره هند با زنان در کشور‌ها و مناطقی که به طور سنتی برای کار زنان ارزش کمتری قائل هستند بدرفتاری بیشتری صورت می‌گیرد. مردسالاری را می‌تواند در ضرب المثلی از شمال غربی هند دید: "چه کسی می‌تواند بدون باران و پسر راضی شود؟ برای کِشت هر دو ضروری هستند". در ضرب المثل هندی دیگری گفته می‌شود: "کسی که پسرش بمیرد بدشانس است. کسی که دخترش بمیرد خوشبخت است".

برخی از کارشناسان توسعه متقاعد شده‌اند که رفاه اقتصادی باعث از بین رفتن شیوه‌های ظالمانه می‌شود. یکی از حامیان اصلی این ایده "رونالد اینگلهارت" دانشمند علوم سیاسی که استدلال می‌کرد توسعه اقتصادی باعث تقویت مدارا و آزادی می‌شود. او نوشته بود: "با ثروتمندتر شدن جوامع تهدیدات برای بقا کاهش می‌یابند و مردم برابری جنسیتی و تنوع اجتماعی را بیش‌تر تحمل می‌کنند". او پیش‌بینی کرد که "فرآیند تغییر ارزش بین نسلی که سیاست و فرهنگ جوامع پردرآمد را تغییر می‌دهند احتمالا چین، هند و سایر جوامعی که به سرعت در حال توسعه هستند را متحول خواهند ساخت"

در وهله نخست به نظر می‌رسد که ایده اینگلهارت به اثبات رسیده است. در فاصله سال‌های ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۸ میلادی سهم هندی‌هایی که در فقر شدید زندگی می‌کردند از حدود ۶۰ درصد به یازده درصد کاهش یافت. در همان دوره نرخ سواد زنان از تقریبا ۲۵ درصد به ۶۶ درصد افزایش یافت. در همین حال، در بازه زمانی چهار دهه‌ای از سال ۱۹۸۱ میلادی به این سو نسبت دخترانی که در دبیرستان ثبت نام کردند از یک پنجم به تقریبا چهار پنجم افزایش یافت و فاصله آنان را با همتایان مردشان کاهش داد.

با این وجود، رسوم و سنت‌هایی مانند جهیزیه علیرغم نوسازی هند پابرجا باقی ماندند. در اروپا پرداخت‌های مالی مرتبط با ازدواج عمدتا با صنعتی شدن از بین رفت. در هند، اما این روند معکوس بوده است. به نظر می‌رسد اکنون در هند زنان در مقایسه با ۶۰ سال پیش زمانی که جهیزیه غیر قانونی اعلام شد از ارزش کم تری برخوردار هستند.

در مورد پرونده نیتی پاوان براساس سه بند قانونی مجازات هند متهم شناخته شد از جمله نیت مشترک، قتل و ظلم به زنان. قتل و ظلم به زنان جرایمی هستند که نمی‌توان برای آن وثیقه پرداخت کرد به این معنی که به اندازه کافی سنگین هستند که تنها با تصمیم دادگاه امکان اعطای وثیقه وجود دارد. پس از دستگیری پاوان وکیل او از دادگاه درخواست کرد تا موکل اش را با قرار وثیقه آزاد کند. از جمله ادعا‌های او غیر قابل اعتماد بودن کالبد شکافی و بی اساس بودن ادعای مطالبات جهیزیه بوده است.

پس از برگزاری یک جلسه دادگاه طبق دستور قاضی پاوان مشروط به پرداخت وثیقه صد هزار روپیه‌ای (حدود سیصد و سیزده دلار) آزاد شد. دلیل کمی وجود دارد که فکر کنیم تصمیم قاضی برای آزادی پاوان بر اساس چیزی غیر از ارزیابی صادقانه از وضعیت بوده است.

با این وجود، رشوه گیری در دستگاه قضایی هند امری رایج است. چندین ماه پس از آزادی پاوان دفتر تحقیقات مرکزی هند ادعا کرد که یک قاضی از کار تعلیق شده در دهلی نو دارایی‌های غیرقابل توضیحی به مبلغ حدود ۳۰ میلیون روپیه در فاصله سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ جمع آوری کرده است. هم چنین، فساد قضایی تنها مشکلی نیست که سیستم قضایی کیفری هند را درگیر کرده است. آن کشور از کمبود قاضی و نیروی پلیس رنج می‌برد. این عقب ماندگی‌های معمول باعث می‌شوند تا فرصتی بری ثروتمندان و افراد صاحب نفوذ در هند برای تاثیرگذاری بر روند بررسی پرونده‌ها ایجاد شود.

سیاستمداران به جای اصلاح در اجرای قانون از سیستم قضایی ضعیف برای خاموش کردن مخالفان و سرپوش گذاشتن بر رفتار بد خود سوء استفاده کرده‌اند.

در هند دو مانع اصلی بر سر راه پیشرفت حقوق زنان وجود دارند: ننگ علیه طلاق و مقاومت در برابر استقلال زنان. با ادامه این چرخه زنان به طور مداوم به دام می‌افتند.