مدفوع انسان در قرن ۲۱ انقلاب به پا می کند!

فرارو: بریتانیایی‌ها نسبت به عملکرد روده خود وسواس زیادی دارند و همواره مراقب سالم بودن آن هستند. شفیتگی‌ای عمیق در میان بیماران و مراجعه کنندگان به پزشکان در مورد عملکرد سیستم گوارش وجود دارد. در این میان واژه "مدفوع" در زبان انگلیسی به عنوان ناسزا مورد استفاده قرار می‌گیرد و آزادانه در گفتگو‌های روزمره زندگی شنیده می‌شود. حس انزجاری که با شنیدن واژه مدفوع انسان یا حتی فکر کردن به آن به ذهنمان خطور می‌کند تا حدی واکنشی به ظاهر و بوی بد آن است. با این وجود، این انزجار یک بازتاب روانشناختی نیز می‌باشد که با آموزش‌های کوچک و انگ‌های اجتماعی درآمیخته و همین بیزاری باعث یک سازوکار ایمنی مهم شده است: سیستم‌های شستشوی دست و فاضلاب از گسترش بیماری‌هایی که جان میلیون‌ها نفر را گرفته‌اند جلوگیری می‌کنند.

به نقل از گاردین، با این وجود، اگر به شما بگوییم که مدفوع زباله‌ای سمی نیست و حاوی راز سلامت انسان می‌باشد چه خواهید گفت؟ اگر بگوییم زندگیتان به مدفوع وابسته بود ایا آن را می‌خوردید؟ اگر به پیوند میکروبیوتای مدفوع (FMT) یا میلک‌شیک‌مدفوعی که از طریق لوله‌ از بینی به معده ریخته می‌شود، نام تجاری متفاوتی داده شود، نظرتان چه خواهد بود؟ در آن صورت اگر تمایل داشته باشید می‌توانید آن را به شکل کپسول یا "کرپسول" مصرف کنید.

برای آن که شما را متقاعد کنیم که ممکن است این ایده چندان وحشتناک نباشد داستان بیماری را برایتان تعریف می‌کنیم. ریموند راننده اتوبوس در بریتانیا از سن ۲۰ سالگی رانندگی می‌کرد. او در اواسط دهه چهارم عمرش متوجه شد به مشکلات قلبی و ژنتیکی دچار است. پس از آن بازنشسته شد. او به دستور پزشکش کار خود را رها کرد. مانند من و شما و هر کس دیگری روی این سیاره ریموند نیز میزبان چندین تریلیون میکروب بود که در داخل و روی بدنش زندگی می‌کردند. از اولین نفس تا آخرین نفسمان و حتی پس از آن میکروب‌ها همراهان همیشگی ما هستند. در حالی که میکروب‌ها در بخش‌های مختلفی از بدنمان ساکن می‌شوند به طور خاص به حفره‌ها و به خصوص به روده ما علاقه زیادی دارند و به وفور در آن نواحی یافت می‌شوند.

میکروبیوم روده، اکوسیستمی است که از تریلیون‌ها شکل حیات میکروبی تشکیل شده که درونمان به کار خود ادامه می‌دهد همان گونه که ما به کار خود ادامه می‌دهیم.

دانشمندان در دو دهه گذشته از علم جدید میکروبیوم برای تغییر نحوه تصورمان از سلامت انسان کرده‌اند. میکروبیوم روده ریموند در طول زندگی‌اش با او تغییر کرده بود. با این وجود، با گذشت زمان، ژن‌ها و میکروبیوم روده‌اش شروع به مبارزه کردند و باعث ایجاد بیماری‌های مزمن متعددی شدند. ریموند در نهایت به نوعی سرطان خون مبتلا شد که باعث تضعیف شدید او شد. ریموند و "هیتر" همسرش تا روز بروز ذات‌الریه در بدن او همراه با یکدیگر مشکلات سلامتی‌اش را بررسی کردند.

او در بیمارستان سنت مری در پدینگتون لندن بستری شد و در آنجا با آنتی بیوتیک‌های داخل وریدی تحت درمان قرار گرفت. بدون دارو‌ها او قطعا فوت کرده بود. ریموند ظرف مدت یک هفته از بیمارستان مرخص شد. با این وجود، در این مرحله بود که طوفان وحشتناک آنتی بیوتیکی در روده او آغاز شد. بدترین اسهال ممکن، حالت تهوع ناتوان کننده، به علاوه درد شدید شکم گرفت که خواب را از او سلب کرد. این علائم در شرایطی رخ داد که بدن ریموند ضعیف بود. قلبش با ۴۰ درصد عملکرد طبیعی خود کار می‌کرد و ریه‌هایش مملو از مایع بودند. او نمی‌توانست به راحتی نفس بکشد و قادر نبود به موقع به دستشویی برود. بدنش سرد و به شدت کم آب بود، اما نمی‌توانست به اندازه کافی آب بنوشد تا تشنگی اش برطرف شود.

ریموند مجددا در بیمارستان سنت مری با وضعیت جسمانی به شدت ناخوشایند بستری شد و به زودی مبتلا به عفونت کلستریدیوم دیفیسیل (C diff) تشخیص داده شد (به طور رسمی این باکتری اکنون به کلستریدیود تغییر نام پیدا کرده است).

کلستریدیوم دیفیسیل ارگانیسم میزبان خود یعنی انسان را با تولید سمومی که پوشش داخلی روده را از بین می‌برد ضعیف می‌کند. سویه خاص آن در روده ریموند درگیر یک کارزار تهاجمی جنگ مولکولی بود. مجموعه میکروب‌های روده شخصی او از بین رفته بودند و روده‌اش از کار افتاده بود. او با آنتی بیوتیک‌های بیشتری درمان شد. 

با این وجود، کلستریدیوم دیفیسیل یک ترفند در آستین خود دارد و آن تولید اسپور‌های مقاوم به آنتی بیوتیک است که منتظر جوانه زدن هستند و زمان خود را می‌خواهند. به ریموند یک داروی آنتی بیوتیک به نام وانکومایسین داده شد. بسیاری از بیماران به وانکومایسین پاسخ می‌دهند، اما حدود یک چهارم از آنان با عود وضعیت مواجه می‌شوند. در کسانی که عود صورت می‌گیرد ۴۵ درصد عود دوم را تجربه می‌کنند. آنان بیمارانی هستند که به طور معمول از پیوند میکروبیوتای مدفوع یا مدفوع خوب سود می‌برند.

دکتر "بن مولیش" دانشمند بالینی در امپریال کالج لندن آزمایش پیوند میکروبیوتای مدفوع را در بیماران مبتلا به عفونت کلستریدیوم دیفیسیل انجام داد. ریموند به قدری وضعیت ناخوشایندی داشت که دکتر مولیش به او پیشنهاد درمان داد. هیتر به شوهرش توصیه کرد که پیشنهاد دکتر مولیش را بپذیرد. با این وجود، پذیرش این پیشنهاد برای ریموند دشوار بود. فکر گرفتن مدفوع انسانی دیگر برای او دشوار بود و آن را نپذیرفت. با این وجود، به قدری حالش بد شد که چاره دیگری نداشت. ریموند به آزمایش این روش بر روی بدنش پاسخ مثبت داد.

لجستیک آماده سازی پیوند میکروبیوتای مدفوع را نباید دست کم گرفت. باید اهداکننده مدفوع پیدا شود و این کار سخت‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. در برخی از موارد در مطالعات از دوستان و خانواده استفاده می‌کنند در برخی دیگر از اعضای کارکنان، داوطلبان یا نمونه‌های "تلفیقی" گرفته شده از بسیاری از اهدا کنندگان استفاده می‌شود.

پیچیدگی و تقاضا برای پیوند مدفوع، صنعتی را به وجود آورده و اکنون می‌توان پیوند میکروبیوتای مدفوع را به صورت منجمد از بانک‌های زیستی خریداری کرد. همانند اهدای عضو، اهداکنندگان باید به دقت غربالگری شده تا مطمئن شوند که دارای بیماری‌های قابل انتقال یا انگل نیستند. اهداکنندگان بالقوه مدفوع تحت یک پرسشنامه غربالگری دقیق، مصاحبه پزشکی و معاینه قرار می‌گیرند و پس از آن آزمایش خون و مدفوع بر روی آنان صورت می‌گیرد.

سپس موارد عملی وجود دارد. نمونه‌های تازه را باید در مدت کوتاهی پس از تحویل تهیه کرد، با نمک استریل رقیق کرد، هم زد، صاف کرد و سپس در یک بطری استریل ریخت. هنگامی که کوکتل مدفوع مخلوط شد (تکان داده نشده و هم زده نشده) پیوند مدفوع در جریان کولونوسکوپی روی ریموند صورت گرفت. این روش شامل یک تلسکوپ منعطف است که از قسمت پایین به روده بزرگ منتقل می‌شود و روده به آرامی با مرهم تسکین دهنده میکروب‌ها پوشانده می‌شود که با استفاده از یک سرنگ از کولونوسکوپ عبور می‌کنند.

علیرغم آن که امروز پیوند میکروبیوتای مدفوع ممکن است برای بسیاری از ما ایده جدیدی باشد عمل پزشکی پیوند مدفوع عملی قدیمی است و از قرن چهارم پس از میلاد مسیح به عنوان "سوپ زرد" برای اسهال عفونی مورد استفاده قرار گرفته است. یک جراح مبتکر به نام دکتر "بن آیزمن" در سال ۱۹۵۸ میلادی تنقیه مدفوعی را برای بیماران مبتلا به عفونت‌های شدید کلستریدیوم دیفیسیل خود در دنور در کلرادو تجویز کرد. این شیوه به طور قابل توجهی موثر بود، اما مانند تمام اکتشافات مهم پزشکی این شیوه درمانی تا حد زیادی در زمان ارائه اولین گزارش نادیده گرفته شد.

بیش از نیم قرن پس از آن "جوزبرت کلر" متخصص گواش هلندی و تیمش در مرکز پزشکی آمستردام بیماران مبتلا به کلستریدیوم دیفیسیل را به طور تصادفی به سه گروه تقسیم کردند. گروه اول وانکومایسین، شستشوی روده بزرگ با استفاده از یک ملین قوی و پیوند مدفوع دریافت کردند. گروه دوم وانکومایسین و شستشوی کولون یا پاکسازی روده داشتند و اعضای گروه سوم صرفا وانکومایسین دریافت کردند. گروه پیوند میکروبیوتای مدفوع بسیار بهتر از دو گروه دیگر عمل کرد. البته مطالعه باید خیلی زود متوقف می‌شد، زیرا ادامه آن غیر اخلاقی قلمداد شده بود.

مشخص شده که نمونه‌های برخی اهداکنندگان بسیار موثرتر از نمونه‌های دیگر هستند. آنان به عنوان افراد دهنده شناخته می‌شوند و به نظر می‌رسد مدفوعشان حاوی یک ماده جادویی است که آن را به طور خاص موثر می‌سازد، اما ما هنوز نمی‌دانیم چرا این اتفاق رخ می‌دهد یا آن که مدفوع کدام فرد موثرتر است.

صرفنظر از این، در پیوند میکروبیوتای مدفوع با درجات مختلف موفقیت در صد‌ها آزمایش در سراسر جهان مورد بررسی قرار گرفته و آزمایشاتی برای بیماری التهابی روده، سندرم روده تحریک پذیر، چاقی، سوء تغذیه حاد، دیابت، آرتریت، آنسفالوپاتی کبدی (کاهش عملکرد مغز با بیماری شدید کبد)، پیوند کبد، سرطان پوست، بیماری‌های خودایمنی، آلزایمر، شرایط رشد عصبی، اختلال دوقطبی، ریزش مو، افسردگی، بیماری‌های عصبی و عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری را شامل می‌شود.

نتایج برخی از این مطالعات بسیار دلگرم کننده هستند و درمان‌هایی را ارائه می‌دهند که در آن موارد درمان‌های پزشکی موثر کمی وجود دارند. برای مثال، به نظر می‌رسد پیوند میکروبیوتای مدفوع درمانی امیدوارکننده برای سندرم روده تحریک پذیر است و نتیجه مطالعه‌ای تازه نشان می‌دهد که مزایای آن می‌تواند تا سالیان متمادی ادامه داشته باشد: ۱۲۵ بیمار به طور تصادفی برای دریافت ۳۰ گرم یا ۶۰ گرم مدفوع از یک اهدا کننده یا پیوند پلاسبو* حاوی مدفوع خودشان تقسیم شدند و محققان نه تنها دریافتند پیوند میکروبیوتای روده علائم را بهبود می‌بخشد بلکه سه سال پس از تجویز آن نیز فواید ماندگاری داشت.

واکنش بدن ریموند به درمان پیوند میکروبیوتای روده دقیقا مطابق یافته‌های علمی در گزارش بود. ظرف مدت سه روز پس از دریافت پیوند میکروبیوتای مدفوع او از تخت بیرون آمد. او می‌گوید بازیابی سلامتی‌اش یک معجزه است. در نتیجه، پیوند میکروبیوتای مدفوع شروعی به منظور درک اهمیت میکروبیوم روده برای سلامت انسان است. مزایای فوق‌العاده پیوند میکروبیوتای مدفوع در برخی از بیماران باعث طرح این ایده در دنیای بالینی شده که میکروب‌های ما ممکن است نقش مهمی در ایجاد و درمان بیماری‌های مختلف داشته باشند.

مقیاس کار بسیار گسترده است. وزن باکتری‌های روده به تنهایی نزدیک به ۱.۵ کیلوگرم است و از حدود ۱۰۰ تریلیون سلول باکتری تشکیل شده اند و تعدادشان معادل تعداد کل سلول‌هایی است که بدن انسان را تشکیل می‌دهند. چالش اصلی دیگر در مطالعه میکروبیوم یعنی زبان مولکولی آن است. میکروبیوم‌ها در سرتاسر بدن مان پراکنده شده که هر کدام دارای فراوانی کلی میکروب‌ها هستند.

ترسیم نقشه برداری از زندگی میکروبی در اکوسیستم وسیع درون بدن انسان تازه در آغاز راه است. این موضوع به درک بهتر در این باره که چگونه با دنیای اطراف مان در ارتباط هستیم کمک می‌کند. ما در حال رمزگشایی زبان مولکولی میکروبیوم انسانی یکی از چالش‌های بزرگ پزشکی مدرن هستیم و پیوند مدفوع ابزاری حیاتی و جذاب است که برای باز کردن این اسرار استفاده می‌شود. میکروبیوم انسانی مهمترین هدف درمانی جدید است که ما برای درمان بزرگترین تهدیدات زندگی انسان در قرن بیست و یکم و به منظور جلوگیری از پاندمی‌های بیماری زا در آینده در اختیار داریم. این موضوع نه تنها برای ریموند مهم بود بلکه برای همه ما حیاتی قلمداد می‌شود: بدون میکروبیوم پایدار و متنوع ممکن است ذهن خود را از دست بدهیم. پشت تمام این موارد یک پیام ساده وجود دارد: میکروب‌ها دشمن نیستند.

پلاسبو: یک مداخله جراحی است که در آن جراحی بدون انجام مداخله درمانی اصلی انجام می‌شود