چرا اردوغان شکست نخورد؟

به گزارش فرارو، اگرچه دو هفته دیگر ترکیه برای دور دوم انتخابات آماده می‌شود و هنوز مشخص نیست رئیس جمهور بعدی ترکیه چه شخصی خواهد بود اما بسیار این باور را مطرح می‌کنند که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه بار دیگر ثابت کرد که او و حزب عدالت و توسعه (AKP) شکست ناپذیر به نظر می‌رسند. 

  اگر اردوغان بتواند یک بار دیگر بر مسند ریاست جمهوری بنشیند، افسانه شکست ناپذیری او در کنار آرزوی چندین و چند ساله اش برای سلطنت بر جمهوری ترکیه در صدمین سال آن محقق می‌شود. 

چرا نتایج تحلیلگران را شوکه کرد؟

در روز‌های پیش از انتخابات گمانه زنی‌های زیادی مطرح شد، اما نتایج نشان می‌دهد که حتی معتبرترین صاحب نظران هم اشتباه کردند و در آخرین روز‌های قبل از انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه تحلیل‌هایی ارائه دادند که از واقعیت فاصله داشت. تا یک روز پیش از برگزاری انتخابات، پیش بینی می‌شد کمال قلیچداراوغلو، در همان دور اول، پیروز شود.

قلیچدا اوغلو نتوانست اکثریت آرا را کسب کرده و یک برد قاطع در تاریخ انتخابات ترکیه ثبت کند. حتی ممکن است در دور دوم مغلوب اردوغان شود. برخی تحلیلگران پس از مشخص شدن نتایج دور نخست انتخابات انتظار دارند که اردوغان بدون تردید، پیروز دور دوم انتخابات ترکیه شده و سومین دهه قدرت را آغاز کند.  این رئیس جمهور ۶۹ ساله، دیشب هنگام سخنرانی در جمعی که در خارج از مقر حزب عدالت و توسعه در آنکارا جمع شده بودند، با اعتماد به نفس کامل سخنرانی و تاکید کرد: مردم و کشور ما پیروز شدند. ما مانند کسانی نیستیم که به دنبال فریب مردم به دنبال پیروزی بر ما هستند.

اما اردوغان فقط در انتخابات ریاست جمهوری برنده نشد، بلکه حزب عدالت و توسعه در پارلمان ترکیه با ظرفیت ۶۰۰ عضوی با ۳۲۲ کرسی پیروز شد.  حزب جمهوری خواه خلق (CHP) به رهبری قلیچداراوغلو و پنج حزب متحدش تحت عنوان اتحاد ملت با ۲۱۳ کرسی در جایگاه دوم قرار گرفتند و حزب چپ سبز طرفدار کرد‌ها (YSP) با ۶۵ کرسی در رده سوم قرار گرفت.

چرا با وجود بحران‌های چندگانه در ترکیه اردوغان شکست نخورد؟

  این که چگونه اردوغان در مواجهه با ناملایمات عظیم سیاسی و اجتماعی موفق به کسب یک پیروزی دیگر شد، سال‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.  اقتصاد ترکیه در حال فروپاشی است و تورم سرسام‌آور باعث شده میلیون‌ها ترک حتی برای تامین هزینه‌های خوراک روزانه خود با مشکلاتی دست و پنجه نرم کنند. زمین‌لرزه‌های عظیمی که بخش‌های وسیعی از جنوب ترکیه را نابود کرد، فشار‌ها را چند برابر کرده است.

 در کنار همه این چالش ها، رئیس‌جمهور و خانواده‌اش که در یک کاخ ۱۱۰۰ اتاقه زندگی می‌کنند، با اتهامات گسترده فساد رو به رو شده اند. افزون بر این‌ها ده‌ها هزار مخالف سیاست‌های دولت فعلی ترکیه در زندان به سر می‌برند. عثمان کاوالا، فعال حقوق مدنی و محبوب‌ترین سیاستمدار کرد ترکیه و صلاح الدین دمیرتاش، که به اتهامات مختلف سیاسی در زندان به سر می‌برند از مشهورترین سیاستمداران زندانی هستند.

با وجود تمامی این وضعیت بحرانی، پرسش مهم این است که چه اتفاقی افتاد که اردوغان و حزب عدالت و توسعه شکست نخوردند؟ در تحلیل این مساله فرضیه‌های مختلفی مطرح می‌شود. برای نمونه برخی‌ها بر آزاد نبودن انتخابات و اخته کردن رسانه‌ها از سوی اردوغان به عنوان کلید موفقیت انگشت می‌گذارند. 

بسیاری بر این باور هستند که انتخابات ترکیه از نظر فنی آزاد بود اما  اردوغان از بسیاری از اختیارات خود استفاده کرد تا سیستم را به نفع خود جمع کند. اردوغان رسانه‌ها را اخته کرده و قوه قضائیه و سایر نهاد‌های کلیدی را با همفکران خود پر کرده است. دستگاه تبلیغاتی گسترده اش بسیاری از صدا‌های مخالف را ساکت کرد. حتی تبلیغات تلویزیونی نامزد‌ها نیز برابر نبود. اردوغان ۳۲ ساعت از تلویزیون دولتی سخنرانی و تبلیغ کرد، در حالی که زمان برای قلیچداراوغلو ۳۲ دقیقه بود.

حتی ترس از تقلب در مقیاس گسترده مطرح شد اما هنوز هیچ اطلاعات موثقی درباره تقلب وجود ندارد. اردوغان در همین زمینه اظهار داشت: انتخابات «بی‌نظیر» بود، زیرا «ترکیه بار دیگر ثابت کرد که یکی از دموکراسی‌های پیشرو در جهان است».  فرانک شوابه، رئیس هیئت نمایندگی مجمع پارلمانی شورای اروپا، می‌گوید: دموکراسی ترکیه به طرز شگفت انگیزی انعطاف پذیر است.  این انتخابات مشارکت بالایی داشت و یک انتخاب واقعی ارائه داد.

 با این حال، باید توجه داشت که حزب عدالت و توسعه اصول اساسی برای برگزاری یک انتخابات دموکراتیک را رعایت نکرده است. شخصیت‌های کلیدی سیاسی و اجتماعی حتی پس از احکام دادگاه اروپایی حقوق بشر در زندان هستند، آزادی رسانه‌ها به شدت محدود شده است و جو خودسانسوری وجود دارد.

اردوغان در سراسر تبلیغات خود مدعی شد که امنیت ملی ترکیه به این انتخابات وابسته است و از اتحاد غیررسمی قیلیچداراوغلو با احزاب کرد‌ها به عنوان مدرکی برای ارتباط او با حزب غیرقانونی کارگران کردستان (گروه چریکی که از سال ۱۹۸۴ برای استقلال کردستان با ارتش ترکیه می‌جنگد)، نام برد.  

همچنین، اگر چه اردوغان از هدف قرار دادن مذهب علوی قیلیچداراوغلو خودداری کرد اما پیامی که توسط کادر‌های حزب عدالت و توسعه در مساجد سراسر ترکیه منتشر شد حاوی این پیام بود که بقای اسلام سنی در خطر است.   

دیگر کارزار بزرگ اردوغان یارانه‌های سخاوتمندانه بود - کاهش بدهی برای دانشجویان، افزایش دستمزد برای بازنشستگان، وام‌های ارزان و موارد مشابه.  وعده‌های او برای بازسازی استان‌های زلزله زده نیز طنین انداز شد.  نتایج اولیه نشان داد که بسیاری از این گروه‌ها تحت تاثیر وعده‌های اردوغان قرار گرفتند و به او رای دادند. 

واضح است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، به متحد ترکیه‌ای خود کمک کرد و پرداخت‌های گاز طبیعی را به تعویق انداخت و چند میلیارد دلار را چند ناه قبل از رای گیری به بانک مرکزی ترکیه انتقال داد.  همتایان اردوغان در عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی نیز از این روش پیروی کردند.

 البته مشخص نیست که این کشور‌ها در صورت پیروزی اردوغان از او چه مطالبه‌ای خواهند داشت. در مورد پوتین کاملاً واضح است: کمک به او برای دور زدن تحریم‌های غرب انجام گرفته است.  

نتایج دور دوم چه خواهد شد؟  

برک اسن، استادیار علوم سیاسی در دانشگاه سابانچی استانبول، معتقد است که مخالفان با یک کار تقریبا غیرممکن برای برگرداندن نتیجه به نفع خود روبرو هستند.  اسن در این خصوص گفت: رای اوردن قلیچدار اوغلو بسیار سخت خواهد بود. اتحاد اپوزیسیون قیلیچداراوغلو که با زحمت ساخته شده بود، از همان ابتدا شکننده به نظر می‌رسید و  احتمالاً قبلاً فرو ریخته است. برخی کرد‌ها نیز احتمالا از حمایت در دور دوم انتخابات سرخورده شده اند.  

رمضان تونج، اقتصاددان در این باره معتقد است: بسیار سخت خواهد بود که کرد‌ها دوباره به قیلیچداراوغلو رأی دهند. حتی ممکن است جوانان ناراضی که مخالف اردوغان بودند و برای زمین زدن او به قلیچدار اوغلو رای داده بودند، این بار دیگر پای صندوق‌های رای نیایند و نتیجه را از پیش به نفع اردوغان بپذیرند.

در صورت پیروزی اردوغان در دور دوم، بزرگترین چالش او همچنان اقتصاد است. ترکیه با شکاف بزرگ تراز پرداخت‌ها، با نیاز‌های مالی خارجی ناخالص نزدیک به ۲۲۰ دلار، کسری حساب جاری ۵۰ دلاری و بدهی کوتاه‌مدت ۱۸۰ دلاری مواجه است. برای پر کردن شکاف تامین مالی خارجی، بانک مرکزی می‌تواند نرخ‌های سیاستی را برای کاهش تقاضای داخلی برای واردات و کاهش کسری حساب جاری افزایش دهد.   آینده اردوغان و حزبش در نهایت به اقتصاد بستگی دارد.  اگر اردوغان نرخ‌های بهره را افزایش دهد، فشار ناشی از آن می‌تواند به حزب عدالت و توسعه در پای صندوق‌های رای آسیب برساند.  

به همین ترتیب، اگر او به سیاست فعلی ادامه دهد، ممکن است مجبور شود برای ثابت نگه داشتن لیر به کنترل سرمایه متوسل شود و سرمایه گذاران خارجی ترس بیشتری برای حصور در ترکیه خواهند داشت.  

همه این‌ها ممکن است اردوغان را مجبور به کاهش تنش با ایالات متحده و اروپا کند که همچنان شریک تجاری اصلی ترکیه محسوب می‌شوند.  انجام این کار احتمالاً شامل کنار گذاشتن اعتراضات به عضویت سوئد در ناتو قبل از نشست بعدی این اتحاد در ژوئن خواهد بود.  فشار غرب برای پیوستن ترکیه به تحریم‌ها علیه روسیه نیز موضوع دیگری است که بر دوش اردوغان سنگینی می‌کند. 

برخی دیگر معتقدند اردوغان وضعیت موجود را حداقل تا زمان انتخابات شهرداری حفظ خواهد کرد.  با همه این‌ها پرسش‌های زیادی باقیست. از جمله این که در صورت موفقیت در دور دوم انتخابات، اردوغان چگونه از پس چالش‌های سیاسی و اقتصادی برخواهد آمد؟