مروری بر رمان «در جستجوی زمان از دست رفته» اثر مارسل پروست

«پروست باعث می‌شود بگویم که آه فقط کاش می‌توانستم مثل او بنویسم.» این گفتة ویرجینیا وولف یکی از نویسندگان معروف است که از مارسل پروست برای خود بتی ساخته بود، نویسنده‌ای که بیشتر آثارش بعد از مرگش منتشر شد و بلندترین رمان یعنی «در جستجوی زمان از دست رفته» را نوشت.

بله «در جستجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست بلندترین رمانی است که تاکنون نوشته شده است و همین « صفت بلندترین رمان» شاید خیلی‌ها را از خواندن آن بازدارد. شاید خیلی از ما شنیده باشیم که این کتاب خیلی پیچیده است و خواندنش عزم آهنین می‌خواهد، همین‌ها کافی است تا خواننده را از شروع این رمان حجیم دلسرد کند. اما شاید بهتر است برای شروع خواندن این رمان جور دیگری نگاه کنیم.

مروری بر رمان «در جستجوی زمان از دست رفته»

وقتی گرد پیری روی چهره‌مان می‌نشیند رویدادها و وقفه‌هایی در زندگی‌مان وجود دارد که خیلی خوب و واضح به خاطرشان می‌آوریم. اولین لحظة عاشقی، ازدواج، تولد هر فرزند، از دست دادن معشوق، لحظاتی که به پیروزی بزرگی دست یافتیم یا شکست خوردیم، از دست‌دادن‌ها و سوگ‌های عظیم و ناامیدی‌هایی که با هر جان کندنی از آن‌ها جان به‌در بردیم، زمان‌هایی که تصمیمات بزرگی گرفتیم که هیچ راهی برای برگشت نداشتیم همة این‌ها ثانیه‌به ثانیه در تقویم زندگی‌مان ثبت شده‌اند، یک بو، یک تصویر، یک مکان ما را پرت می‌کند به آن خاطره و برای مارسل پروست هم یک بو او را به دنیای گذشته‌اش می‌برد و نقطة آغاز کتاب جستجوی زمان از دست رفته می‌شود. این کتاب داستان زندگی خود مارسل پروست است که به صورت تمثیلی به‌دنبال حقیقت و معنای زندگی است.

در جستجوی زمان از دست رفته سفر خودشناسی راوی است کتابی که حجیم و پیچیده است، اما تصویری جامع و طنز از فرانسه دوران نویسنده ارائه می‌دهد در عین حال نگاهی عمیق به طبیعت هنر،‌ عشق، زمان، خاطره و مرگ دارد.

رمان در جستجوی زمان از دست رفته با خاطرات کودکی شاد راوی شروع می‌شود، خاطراتی که مدت‌ها گرد فراموشی رویشان نشسته بود اما با بوی یک فنجان قهوه و شیرینی مادلین همه‌شان دوباره در ذهن راوی جان می‌گیرند. راوی داستان زندگی‌اش را تعریف و شخصیت‌های خاطره‌انگیز را معرفی می‌کند؛ چارلز سوان، اودت، دخترشان گیلبرت سوان که مارسل جوان عاشق‌اش می‌شود.

این کتاب در هفت جلد نوشته شده است که در ترجمة بی‌نظیر مهدی سحابی عناوین آن‌ها این‌ها هستند؛ طرف خانه سوان، در سایة دوشیزگان شکوفا، طرف گرمانت، سدوم و عموره، اسیر، آلبرتین گمشده و زمان بازیافته.

مهدی سحابی که علاوه بر مترجم بودن، نقاش هم بود، ده سال روی ترجمه این اثر حجیم وقت گذاشت. «مرگ آرتمیو کروز» اثر کارلوس فونتس، «مادام بوواری» و «تربیت احساسات» هر دو اثر گوستاو فلوبر و کوه خدا» اثر اری دلوکا از جمله آثار این مترجم است.

چگونه در جستجوی زمان از دست رفته را بخوانیم؟

«در جستجوی زمان از دست رفته» داستانی نیست که بشود تعریفش کرد و قرار هم نیست که ما داستانش را تعریف کنیم، بلکه می‌خواهیم اول بگوییم که چطور باید این رمان خواند. بله پروست پیچیده است گاهی تحت جادوی قلم او قرار می‌گیری، گاهی آن را غیر قابل تحمل می‌بینی. پس بهتر است به جای غیرقابل تحمل دیدن جاهایی از آن، غرق در لذت خواندن شوی، پس برای خواندن پروست از اینجا شروع کنید:

• پروست را نباید شب‌ها خواند، چیزی که اغلب رمان‌خوان‌ها به آن علاقه دارند. به جای آن صبح‌ها کتاب را در دست بگیر، وقتی داری چای یا قهوه‌ات را نم‌نمک سر می‌کشی و مغزت خالی است. برای بیشتر آن‌هایی که فکر می‌کنند پروست سخت است این تنها راهی است که می‌توانند دنیای «در جستجوی زمان از دست رفته» را کشف کنند.
• لازم نیست که هر نشست پنجاه صفحه بخوانی. آرام بخوان هر بار ۱۵ تا بیست صفحه کافی است. دیر یا زود می‌فهمی که رمان نه به‌خودی‌خود به آرامی، بلکه با چیزی که به سرعت خود زندگی است نزدیک می‌شوی، یا بهتر بگوییم که زندگی واقعی را به طرز سرخوشانه‌ای پروستی می‌بینی.
• بیشتر خوانندگان از هشت صفحة اول «طرف سوان» عبور نکرده‌اند، دلیلش هم این دام است که خیلی‌ها پروست را نویسنده‌ای سخت و درون‌نگر می‌دانند که بیشتر به احساس راوی‌اش اهمیت می‌دهد تا اینکه به آنچه که در دنیای اطرافش می‌گذرد. اما یکی از راه‌هایی که می‌توان این رمان را خواند، خوانش آن همراه دیگران است،‌ حداقل یک نفر که قبلاً پروست را خوانده و به چم و خم راه آشنا باشد.
• قبل به دست گرفتن این کتاب، شاید بهتر است دربارة پروست بهتر بدانید، کتاب «چگونه پروست زندگی ما را دگرگون می‌کند» نوشتة آلن دو باتن که گلی امامی آن را ترجمه و نشر نیلوفر منتشر کرده است، گام خوبی برای آشنایی با دنیای پروست است. دوباتن در این کتاب می‌گوید: «پروست فهمید که جوهر و ارزش زندگی مجموع اجزای روزمرة آن است. و پروست راهنمایی برای لذت بردن از تعطیلات، احیای رابطه، رسیدن به بیانی بدیع و شناخت عشق است.»
• خواندن در جستجوی زمان از دست رفته حال و حوصله می‌خواهد از آن کتاب‌هایی نیست که چند صفحه را رد کنی بعد ادامه دهی، بلکه مجبوری بعضی از جملات را دو یا سه بار بخوانی تا بفهمی. اما خیلی‌ها این کتاب‌ها را بارها خوانده‌اند و خیلی وقت‌ها بخش‌هایی را بازتاب تجربة خودشان دیده‌اند. به قول دوباتن وقتی پروست اصرار می‌ورزد که جهان را به‌درستی ارزیابی کنیم، به کرّات به ما یادآور می‌شود که ارزش صحنه‌های محقر و پیش‌پاافتاده را دریابیم.

چیزهایی که دربارة در جستجوی زمان از دست رفته باید بدانید؟

این رمان طولانی‌ترین رمانی است که تا کنون نوشته شده است.

نوشتن این رمان 13 سال یعنی از 1909 تا 1922 طول کشیده است.

یکی از بلندترین جملات تاریخ ادبیات با 847 کلمه در این اثر دیده می‌شود.

چند ناشر انتشار این کتاب را رد کردند. نسخة دست‌نویس این اثر به آندره ژید نویسنده سرشناس فرانسوی داده شد به این امید که در مجله‌ای منتشر شود اما او نیز این اثر را رد کرد که بعدها به خاطر این کار از پروست عذرخواهی کرد و اعتراف کرد بزرگ‌ترین اشتباه حرفه‌ای‌اش بوده است.

پروست که از انتشار کتاب سرخورده شده بود تصمیم گرفت با هزینة خودش آن را چاپ کند و در نهایت انتشارات گراست قبول کرد با پول خود پروست جلد اول این اثر را منتشر کند که با استقبال مخاطبان روبرو شد. بعد از آن انتشارات گالیمار پیشنهاد چاپ جلدهای بعدی را داد که این بار نوبت پروست بود که قبول نکند.

وقتی از استیون هاوکینک پرسیدند در ته یک سیاه‌چاله چه پیدا خواهی کرد جواب داد: هفت جلد چرمی »در جستجوی زمان از دست رفته»ی مارسل پروست.

گراهام گرین پروست را بزرگ‌ترین رمان‌نویس کل قرن می‌دانست و تنسی ویلیامز اشاره کرد: «هیچ کس تاکنون از اتفاقات زندگی‌اش مانند پروست به این خوبی استفاده نکرده است.» کتاب خواندن بهترین تفریحی است که میتوانید داشته باشید. برای خرید کتاب با تخفیف به bennubook سر بزنید.