این مقبره بزرگترین راز دنیای باستان شناسی است

فرادید: سال ۱۹۷۴، کشاوزان به طور اتفاقی به یکی از مهم‌ترین اکتشافات باستان‌شناسی همه‌ی ادوار در یک زمین ساده در استان شاآنشی در چین برخورد کردند. آن‌ها حین کندن زمین، قطعاتی از مجسمه‌هایی از جنس سفال یافتند. این فقط ابتدای ماجرا بود. حفاری‌های باستان‌شناسی نشان داد زیر این زمین، تعدادی گودال است که درون آن‌ها هزاران مجسمۀ سفالی از آکروبات‌ها، مقامات، حیوانات و تعداد زیادی سرباز و اسب جنگیِ تراکوتا در اندازه‌ی واقعی است.

به نظر می‌رسد ماموریت این ارتشِ سفالی، حفاظت از مقبره‌ی چین شی هوآنگ بوده است؛ نخستین امپراتور پرابهت سلسله‌ی چین که از سال ۲۱۰ تا ۲۲۱ پیش از میلاد حکمرانی کرد. بخش‌های بزرگی از گورستان اطراف مقبره کشف شده است، اما خود مقبره‌ی امپراتور به رغم کنجکاوی‌های زیادی که تا به امروز برانگیخته هرگز باز نشده است. شاید ۲۰۰۰ سال است که هیچ چشمی درون این مقبره را ندیده است، یعنی از زمانی که امپراتور ترسناک درون این مقبره قرار داده شد.

دلیل اصلی این درنگ این است که باستان‌شناسان نگران آسیب‌هایی هستند که ممکن است در اثر حفاری به مقبره وارد شود و داده‌های حیاتی تاریخی از بین برود. در حال حاضر، برای ورود به مقبره تنها می‌توان از روش‌های باستان‌شناسی تهاجمی استفاده کرد و استفاده از این روش‌ها با خطر بالای آسیب مرمت‌ناپذیر همراه است.

یکی از روشن‌ترین مثال‌ها از چنین حفاری‌هایی به حفاری‌های شهر تروا در دهه‌ی ۱۸۷۰ توسط هاینریش شلیمان مربوط می‌شود. حفاری‌های پرشتاب و ناشیانه‌ی او منجر به نابودی تقریباً تمام نشانه‌های همان شهری شد که او منتظر کشف آن بود. باستان‌شناسان شک ندارند که نمی‌خواهند عجله کنند و اشتباه او را دوباره تکرار کنند.

دانشمندان در حال بررسی این ایده هستند که از روش‌های غیرتهاجمی خاص برای نگاه کردن به درون مقبره استفاده کنند. یک ایده استفاده از میون است؛ یک جور محصول فرواتمیِ ناشی از تصادم پرتو‌های کیهانی با اتم‌های اتمسفر زمین که می‌توانند مانند تابش اشعۀ ایکس به ساختار‌ها نفوذ کنند. با این حال به نظر می‌رسد آغازِ اجرایی کردنِ بیشتر این پیشنهادات روند کندی داشته است. هنوز باید تکنولوژی‌های مربوط به باستان‌شناسی پیرشف بیشتری کنند تا ما بتوانیم به راز مقبرۀ شی‌هوانگ پی ببریم.

مدلی فرضی از محیط درون مقبره چین شی هوآنگ

اما به غیر از این یک خطر احتمالی جالب‌تر هم وجود دارد! در گزارشی که توسط سیما چیان، مورخ چین باستان در حدود ۱۰۰ سال پس از مرگ چین شی هوآنگ نوشته شده، او توضیح می‌دهد این مقبره مجهز به دام‌هایی است که برای کشتن هرگونه مزاحمی طراحی شده‌اند: «کاخ‌ها و برج‌های خوش‌منظرِ صد مقام رسمی بنا شدند و مقبره مملو از مصنوعات کمیاب و گنجینه‌های شگفت‌انگیز است. به صنعتگران امر شده بود کمان‌های پولادی و پیکان‌هایی بسازند که هدف شلیک آن‌ها به سمت هر کسی باشد که وارد مقبره می‌شود. از جیوه برای شبیه‌سازی صد رودخانه، یانگ‌تسه، رود زرد و دریای بزرگ استفاده شده است، طوری که به صورت خودکار جاری شوند.»

بر اساس سوابق تاریخی سیما چیان، این مقبره حاوی رودخانه‌ها و دریاچه‌های عظیم جیوه در نسخه‌ای عینی از آب‌های اصلی چینِ آن زمان بود.

حتی اگر این سلاح‌های کمانیِ ۲۰۰۰ ساله دیگر کار نکنند، این گزارشات حاکی از جاری شدن موجی از جیوه‌ی سمی مایع به روی حفرکنندگان مقبره است. شاید این تهدید توخالی به نظر برسد، اما دانشمندان تجمعات جیوه در اطراف مقبره را بررسی کرده و در یک قطعه زمین نوعی، سطوح بالاتری از انتظارشان را یافته‌اند.

به نقل از مقاله‌ای که سال ۲۰۲۰ در این باره منتشر شد: جیوه‌ی بسیار فرار ممکن است از شکاف‌ها نشت کند. این جیوه به مرور زمان در سازه گسترش یافته و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهند که آنچه در مکتوبات باستانی درباره‌ی این مقبره نوشته شده احتمالا درست است؛ نقبره‌ای که تا کنون هرگز باز یا غارت نشده است. 

در حال حاضر، مقبره‌ی چین شی هوآنگ مُهروموم‌شده و دیده‌نشده باقی مانده، اما هرگز فراموش نشده است. این امکان وجود دارد که در زمان درست، پیشرفت‌های علمی بالاخره از رمز و راز‌هایی که ۲۲۰۰ سال زیر این مقبره دست‌نخورده باقی مانده‌اند، پرده بردارند.