«گربه‌ اینترنتی» که حکومت چین را به چالش کشید

فرارو: اعتراض‌های بی سابقه‌ای که اواخر ماه گذشته چین را فرا گرفت و بزرگترین چالش را برای اقتدار شی جین پینگ رئیس جمهور چین از زمان به قدرت رسیدن او ایجاد کرده یک نقطه کانونی عجیب داشت: یک حساب توئیتر چینی با آواتار گربه. 

به نقل از سی ان ان، در حالی که چینی‌ها به خیابان‌ها آمدند تا مطالباتی، چون آزادی‌های بیش‌تر و پایان دادن به محدودیت‌های کووید صفر را مطرح کنند حساب کاربری "معلم لی معلم تو نیست" تظاهرات چینی‌های معترض را به صورت زنده توئیت کرده بود. به دنبال آن، چین با فوران مخالفت در سراسر آن کشور همراه شد. در داخل چین، فیلم‌ها، عکس‌ها و حساب‌های کاربری که تصاویر تظاهرات را منتشر می‌کردند به سرعت فیلتر و حذف شدند. با این وجود، شرکت کنندگان در تظاهرات، شاهدان عینی آن و دیگرانی که می‌خواستند از "دیوار آتشین" سد بزرگ فیلتر و سانسور اینترنتی حکومت چین عبور کنند تصاویر را برای "معلم لی" می‌فرستادند حسابی که به منبع اطلاعاتی حیاتی برای مردم چین و فراتر از آن تبدیل شد. توئیتر مانند بسیاری دیگر از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری در چین فیلتر شده، اما از طریق وی پی ان قابل دسترس است.

پشت آن حساب کاربری "لی" یک نقاش ۳۰ ساله عینکی قرار دارد که بخش اعظم ساعات بیداری خود را روی صندلی و رو به یک مانیتور منحنی و یک صفحه کلید با رنگ پاستلی هزاران مایل دورتر از محل وقوع تظاهرات در یک اتاق نشیمن در ایتالیا می‌گذراند.

لی یک هفته پس از شروع اعتراضات به "سی ان ان" گفت: "من مدت زمان زیادی است که نور آفتاب را ندیده‌ام". او برای روز‌های متوالی در میان سیل بی‌پایان پیام‌های خصوصی در اینباکس توئیتر خود که از سوی مردم در سراسر چین ارسال شده بود و با به روز رسانی به اشتراک گذاری تصاویر تظاهرات روز را به شب می‌رساند. او پیام‌ها و تصاویر را پست می‌کند و از فرستندگان در برابر نظارت مقام‌های چینی محافظت می‌کند. در سالیان اخیر پکن سرکوب مخالفان را به پلتفرم خارجی گسترش داده و کاربران چینی توئیتر را که از دولت انتقاد می‌کردند بازداشت کرده است. با این وجود، از طریق "لی" صدا‌های ناشناس مخالف همگرا و تقویت شده‌اند. لی می‌گوید: "این حساب ممکن است به نمادی تبدیل شود که نشان می‌دهد مردم چین کماکان به دنبال آزادی بیان هستند. زمانی که چیزی را در چین پست می‌کنید به سرعت ناپدید می‌شود. این حساب کاربری می‌تواند تمام این وقایع و لحظات تاریخی را که امکان ذخیره شدن شان در داخل کشور میسر نیست مستند کند".

لی روزانه هزاران پیام و تصویر دریافت کرده است و می‌گوید در اوج اعتراضات تا ده‌ها پیام در هر ثانیه دریافت می‌کرد. تعداد دنبال کنندگان او در توئیتر ظرف مدت دو هفته چهار برابر افزایش یافت و به بیش از ۸۰۰ هزار نفر رسید. روزنامه نگاران، ناظران و فعالان خبر‌های او را از نزدیک دنبال می‌کردند برخی از پست‌های او از تلویزیون‌های سراسر جهان پخش شدند. او می‌گوید: "اصلا وقت واکنش نشان دادن نداشتم. تنها فکر من در آن زمان این بود که آنچه را که رخ می‌دهد مستند کنم. تاثیر این کار فراتر از تصور من بوده است. من انتظار نداشتم در مدت زمان کوتاهی میلیارد‌ها کلیک روی فید‌ام انجام شود".

با افزایش دنبال کنندگان "لی" توجه مقام‌های چینی به آن حساب کاربری جلب شد. در حالی که دستگاه امنیتی چین کارزاری گسترده از نظارت، ایجاد ارعاب و بازداشت معترضان تحت تعقیب در چین را راه اندازی کرد "لی" نیز در فهرست سیاه حکومت قرار گرفت. شنبه گذشته "لی" تماسی تلفنی و مضطربانه را از پدر و مادرش در خانه در شرق چین دریافت کرد آنان به او گفتند که ماموران پلیس به سراغ‌شان رفته بودند. او می‌گوید: "به محض آن که به روزرسانی توئیتر را آغاز کردم آنان با والدین‌ام تماس گرفتند و به من گفتند که دیگر پست منتشر نکنم. سپس نیمه شب به خانه ما رفتند تا پدر و مادرم را مورد آزار و اذیت قرار دهند". این دومین مراجعه ماموران پلیس به خانه والدین "لی" در یک روز بود. صبح آن روز یک رئیس پلیس محلی و تعدادی از افسران با والدین "لی" تماس گرفته بودند. آنان لی را به "حمله به دولت و حزب کمونیست" متهم کردند و فهرستی از توئیت‌های او را به عنوان "شواهد ارتکاب جرم" ارائه کردند. "لی" می‌گوید: "آنان می‌خواستند بدانند آیا نیرو‌های خارجی پشت من هستند آیا من پولی دریافت کرده‌ام یا به چینی‌ها برای ارسال تصاویر و پیام‌ها پول پرداخت کرده‌ام یا خیر".

لی به والدین اش گفت که برای کسی کار نمی‌کند و پولی نیز در کار نیست. پدرش از او خواهش کرد که "از لبه پرتگاه عقب نشینی کند" و دیگر پستی منتشر نکند. "لی" به پدرش گفت: "اکنون نمی‌توانم به عقب برگردم. لطفا نگران من نباش. فکر نمی‌کنم در حال ارتکاب کار اشتباهی هستم". پدرش به او گفت: "تو هنرمند هستی نباید به سیاست دست بزنی".

"فیل در اتاق"

پدر "لی" می‌دانست که در سیاست بودن چه اشتباه بزرگی است. او که در سال ۱۹۴۹ میلادی متولد شده بود به عنوان یک "ضد انقلابی" تحت تعقیب و شکنجه قرار گرفته بود. او در نوجوانی نتوانست این عذاب را تحمل کند و به تپه‌های جنوب چین گریخت و در آنجا در یک کارخانه کار پیدا کرد. در نیمه دوم انقلاب فرهنگی که چین را در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی فراگرفت پدر لی به عنوان دانشجوی "کارگر – دهقان – سرباز" در کالج ثبت نام کرد و نه به دلیل شایستگی علمی که به دلیل پیشینه طبقاتی‌اش پذیرفته شد و پس از فارغ التحصیلی به عنوان معلم هنر مشغول به کار شد. از زمان سرکوب وحشیانه اعتراضات دموکراسی خواهانه میدان تیان آنمن در سال ۱۹۸۹ میلادی "به سیاست دست نزنید" به یک شعار برای نسلی از چینی‌ها تبدیل شد. از آنجایی که تمام تمرکز کشور معطوف رشد اقتصادی شده بود یک قرارداد اجتماعی نانوشته میان مردم و حکومت منعقد شد این که مردم چین آزادی‌های سیاسی را در ازای برخورداری از آسایش مادی، ثبات و آزادی در زندگی خصوصی شان رها کردند.

با این وجود، تحت رهبری "شی" این توافق نانوشته ضمنی به طور فزاینده‌ای متزلزل شده است. سیاست کووید صفر او باعث تعطیلی کسب و کار‌ها شده، رشد اقتصادی را با مشکل مواجه ساخته و بیکاری جوانان را به سطوح بی‌سابقه‌ای رسانده است. دستور کار اقتدارگرایانه او سانسور را گسترش داده، کنترل ایدئولوژیک را تشدید کرده و آزادی‌های شخصی را تا حدی تحت فشار قرار داده که نظیر آن در دهه‌های گذشته دیده نشده بود.

"لی" می‌گوید: "چینی‌ها علاقه‌ای به سیاست ندارند، اما سیاست دائما در زندگی آنان در حال نفوذ است. آنان تصور می‌کنند یک فیل در اتاق وجود دارد، اما فیل به تدریج بزرگتر می‌شود و فضای زندگی همه را فشرده می‌کند. به همین دلیل است که ما اکنون شاهد انفجار اعتراضات از سوی معترضان هستیم".

در بزرگترین شهر‌های چین از مرکز مالی شرقی شانگهای تا پایتخت پکن و از کلانشهر جنوبی گوانگژو تا چنگدو در غرب مطالبات سیاسی همراه با شعار‌هایی علیه تست‌های مداوم کووید و قرنطینه‌های پیاپی سر داده شد. بسیاری از جوانان در اعتراضی نمادین علیه سانسور برگه‌های کاغذ سفید را در دست گرفتند و از دولت خواستند که آزادی بیان، مطبوعات، فیلم، کتاب و هنر را به آنان بازگرداند.

"لی" با یادگیری نحوه نقاشی و تماشای کارتون‌ها و فیلم‌های خارجی (او یک اسباب بازی "یودا" از شخصیت‌های جنگ ستارگان را روی قفسه‌ای کنار صندلی‌اش دارد) در دورانی بزرگ شد که چین آزادتر و بازتر به نظر می‌رسید".

او می‌گوید: "اکنون تمام فیلم‌هایی که در سینما نمایش داده می‌شوند فیلم‌های میهنی ساخت چین هستند، آهنگ‌های بی شماری از پلتفرم‌های موسیقی حذف شده‌اند و بسیاری از آثار هنری به محض انتشار سانسور و حذف می‌شوند. اگر از آن دوران نسبتا آزاد آمده باشید و به شرایط کنونی نگاه کنید وضعیت را بسیار غم انگیز خواهید یافت".

از ویبو تا توئیتر

لی می‌گوید به دنبال سیاست نیست در عوض مانند بسیاری از جوانان چینی که به خیابان‌ها آمدند ناخواسته توسط جریان‌های سیاسی تحت تاثیر قرار گرفت. او خود را فردی توصیف کرد که روند تحولات "تاریخی" به طور اتفاقی وی را برای مستند کردن یک فصل مهم از تاریخ "انتخاب" کرده است.

لی در بیانیه‌ای خطاب به مقام‌های چینی در تاریخ ۲۸ نوامبر پس از اولین ملاقات مقام‌های پلیس با والدین‌اش نوشته بود: "من کسی بودم که داستان‌های عاشقانه تلخ را نقاشی و طراحی می‌کردم. قرار است همه این‌ها از من دور باشد. تو با کنترلی که بر بیان اعمال می‌کنی مرا همانی ساختی که هستم".

لی تا پیش از آن حتی در توئیتر نیز حضور نداشت چه برسد به این که یکی از تاثیرگذارترین کاربران چینی زبان آن پلتفرم باشد. با این وجود، سانسور حکومتی بر ویبو (پلتفرم مشابه توئیتر ساخت چین) او را به توئیتر کشاند. لی یکی از اولین کاربران Weibo بود که پیشینه آن به سال ۲۰۱۰ میلادی باز می‌گردد. روشنفکران لیبرال، وکلا و روزنامه نگاران و دیگر مفسران تاثیرگذار چینی بحث‌های انتقادی را در مورد مسائل اجتماعی در پلتفرم ویبو هدایت می‌کردند و گاهی اوقات انتقادات تند علیه مقام‌های حکومتی مطرح می‌کردند و حتی آنان را مورد تمسخر قرار می‌دادند.

لی در اینترنت درباره "یو ژیکیانگ" وکیل و مدافع سرشناس حقوق بشر و "آی وِی وِی" هنرمند مخالف حکومت چین مطالبی خوانده بود و به تدریج دیدگاه‌های سیاسی‌اش تغییر کرد. لی در سال ۲۰۱۲ میلادی بیش‌تر از جامعه انتقاد کرد. این هنرمند جوان در سن ۱۹ سالگی اولین نمایشگاه شخصی خود را در گالری‌ای در شهر جینان در شرق چین برگزار کرد. او عنوان نمایشگاه را "پیکاسو در سیرک" نامید که به معنای "مسخره بودن این جامعه پوچ" بود جامعه‌ای که از دیدش مانند "یک سیرک پر از حیوانات خنده دار" است.

فضای آزادی نسبی در رسانه‌های اجتماعی چین زودگذر بود. آزادی نسبی موجود پیش از به قدرت رسیدن شی به حاشیه رانده شد و سرکوب آزادی بیان سرعت گرفت. بسیاری از حساب‌های کاربری با ضریب نفوذ بالا میان کاربران فضای مجازی فیلتر شدند و برخی از صاحبان آن به زندان افتادند.

وضعیت در دوره شیوع کووید -۱۹ بدتر شد. حساب‌های کاربری بی شماری در "ویبو" (Weibo) به دلیل صحبت در مورد موضوعات مختلف از فمینیسم گرفته تا هزینه انسانی ناشی از کووید صفر حذف شدند. در اوایل سال جاری، لی ۵۲ حساب کاربری را در مدت دو ماه از دست داد. لی گفته بود: "حساب‌های من حدود چهار یا پنج ساعت دوام می‌آورند و کوتاه مدت‌ترین زمان دوام که رکوردی در نوع خود محسوب می‌شود ۱۰ دقیقه بوده است"!

او آخرین حساب کاربری خود در ویبو را با بازنشر عکسی از یک دختر ۱۵ ساله اویغور در بازداشت که در تحقیقات "بی بی سی" در پرونده‌های پلیس شین جیانگ نشان داده شده بود از دست داد. او می‌گوید: "می‌خواستم برای یکبار هم که شده شجاع باشم. ارزش‌اش را داشت". او می‌گوید: "با تماشای چهره آن دختر اگر عکس اش را ریتوئیت نمی‌کردم نمی‌توانستم بخوابم".

پس از ناممکن شدن فعالیت در "ویبو" او به "توئیتر" نقل مکان کرد. او می‌گوید: "این احساسی رهایی بخش بود، زیرا دیگر در توئیتر نیازی به استفاده از نام‌های اختصاری یا رمز نداشتم".

کاربران در رسانه‌های اجتماعی چین عادت کرده‌اند برای دور ماندن از سانسور و فیلتر حکومت از زبان رمزآلود استفاده کنند. در این زبان zf به معنای دولت یا zy به معنای آزادی است و حساس‌ترین واژه که نام "شی" می‌باشد که هرگز نمی‌توان آن را ذکر کرد و کاربران از شی تحت عنوان "او" یا "آن مرد" یاد می‌کنند تا دچار فیلترینگ و پیامد‌های بدتر آن نشوند. برخی از کاربران اینترنت به دلیل اشتراک‌گذاری تصاویر یا لطیفه‌هایی درباره شی در چت‌های گروهی توسط پلیس چین تحت پیگرد و بازجویی قرار گرفته‌اند.

به همین ترتیب، در تاریخ ۲۶ نوامبر زمانی که "لی" در اینباکس توئیتر خود ویدئویی را دید که نشان می‌داد جمعیت تظاهرکننده در خیابان‌های شانگ‌های تحت نظارت دقیق پلیس شعار می‌دادند "شی جین پینگ، کناره‌گیری کن"! از تعجب مات و مبهوت شده بود.

"لی" در این باره می‌گوید: "تا پیش از آن ما حتی نمی‌توانستیم چنین جمله‌ای را در اینترنت بگوییم. اعتراضات فراتر از تصور همگان است. هیچ کس فکر نمی‌کرد چنین شعاری در خیابان "اورتا اورومچی" در شهر شانگ‌های سر داده شود". او می‌گوید: "با شنیدن شعار‌ها قدری خجالت زده شدم. یک ثانیه شوکه شده بودم. با خود گفتم اگر آنان چنین شجاعتی در سر دادن شعار‌ها دارند من باید آن قدر شجاع باشم که این تصاویر را مستند کنم. بنابراین، آن اعتراضات را واژه به واژه در پستی در توئیتر منتشر کردم".

هزاران پیام دریافتی "لی" در اینباکس توئیترش با مضمون تهدید به مرگ بوده‌اند. او می‌گوید: "پیام‌های حاوی آزار و اذیت زیادی را از سوی افراد ناشناس دریافت می‌کنم. آنان در پیام‌های شان می‌گویند می‌دانیم کجا زندگی می‌کنی و تو را به قتل خواهیم رساند".

او تهدیدات را نادیده می‌گیرد و بر روی به روز رسانی پیام‌های مرتبط با اعتراضات متمرکز شده است. با این وجود، زمانی که از رایانه‌اش فاصله می‌گیرد افکار تیره و تار دوباره به ذهن‌اش می‌رسند. علاوه بر تهدیدات آزار و اذیت والدین اش از سوی پلیس چین نیز ذهن او را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. با این وجود، او مصمم است که کارش را ادامه دهد. او می‌گوید: "این حساب کاربری از زندگی من مهم‌تر است. من آن را تعطیل نمی‌کنم. من ترتیبی داده ام که اگر اتفاق بدی برایم رخ دهم شخص دیگر مسئول انتشار پست‌ها خواهد بود". در هفته نخست ماه دسامبر تظاهرات تا حد زیادی فروکش کرد. برخی از معترضان تماس‌های تلفنی از سوی پلیس چین دریافت کردند که به آنان درباره دوباره رفتن به خیابان هشدار داده شده بود، برخی دیگر برای بازجویی برده شدند و برخی در بازداشت باقی ماندند.

در پیروزی‌ای بزرگ برای معترضان چینی حکومت آن کشور روز چهارشنبه اعلام کرد که بازنگری چشمگیری در سیاست کووید صفر انجام داده و برخی از طاقت فرساترین محدودیت‌ها را لغو کرده که نشانه‌ای از عقب نشینی حکومت چین از سیاست کووید صفر بود. ایستگاه‌های تست کووید، علائم اسکن کد بهداشتی و موانع قرنطینه با سرعت خیره کننده‌ای در سراسر کشور برچیده می‌شوند. لی، اما مانند بسیاری از معترضان باید کماکان با پیامد‌های نافرمانی سیاسی خود احتمالا تا پایان عمر مواجه شود.

او از سال ۲۰۱۹ میلادی به دلیل محدودیت‌های مرزی چین و قیمت‌های سرسام آور بلیط هواپیما به خانه پدری‌اش بازنگشته است. کاهش اقدامات داخلی در مورد کووید این امید را ایجاد کرده که چین گامی به باز کردن مرز‌های خود نزدیک‌تر شده باشد. با این وجود، لی ممکن است دیگر هرگز نتواند به خانه بازگردد. او می‌گوید: "وقتی تظاهر کنندگان را دیدم که با کاغذ‌های سفید به خیابان‌ها آمدند می‌دانستم باید بخشی از خود را قربانی کنم. من از نظر روانی آماده هستم حتی اگر مقام‌های حکومت چین اجازه ندهند دوباره والدین‌ام را ببینم".

لی پس از اتمام تحصیلات تکمیلی در اوایل سال جاری در ابتدا امیدوار بود که مانند پدرش به چین بازگردد تا در کالج هنر تدریس کند. اکنون او می‌داند که مسیر زندگی‌اش برای همیشه تغییر خواهد کرد. او می‌گوید: "من فکر نمی‌کنم یک قهرمان باشم قهرمان آنان (معترضان چینی) هستند که به خیابان‌ها آمدند. آنان قهرمان واقعی هستند".

لی اکنون تنها یک پشیمانی دارد. او فکر می‌کند نام حساب کاربری‌اش در توئیتر به اندازه کافی متفکرانه انتخاب نشده است. او می‌گوید: "اگر قرار است یک حساب کاربری در تاریخ اثری از خود بر جای گذارد باید نامی جدی داشته باشد". نام توئیتر او خود تمسخر لهجه او بوده است: مردم استان محل سکونت او نمی‌توانند تلفظ "لی" نام خانوادگی او و "ni" به معنای "تو" را از هم متمایز کنند.

آواتار گربه خلق شده توسط "لی" در حال حاضر برای مهاجران چینی در سراسر جهان شناخته شده است. با این وجود، در عین حال این گربه خطرناک‌ترین گربه در اینترنت چینی نیز محسوب می‌شود.