چگونه روغن گیربکس خودروی خود را عوض کنیم؟

تمامی خودروهای درون‌سوز به انبوهی از روانکارها مجهز هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به روغن موتور، روغن گیربکس (واسکازین)، ضد یخ و آب اشاره کرد. وظیفه تمامی این روانکارها، مرطوب نگه داشتن سطوح داخلی پیشرانه و قطعات آن است تا از سایش و فرسایش جلوگیری کنند. تمامی روانکارها در فواصل زمانی منظم به تعویض نیاز خواهند داشت و در این مقاله فرآیند تعویض روغن گیربکس را برای شما شرح می‌دهیم.

چرا باید روغن گیربکس را تعویض کنیم؟

ممکن است در ابتدا این پرسش برای شما پیش آید که چرا باید روغن گیربکس را عوض کنیم؟ در پاسخ باید گفت که روغن گیربکس نیز همانند روغن موتور عمر مفید دارد و پس از پایان عمر مفید، بایستی نسبت به تعویض آن اقدام کرد. البته دوام روغن گیربکس بالاتر است و فاصله زمانی تعویض آن نیز بیشتر از فاصله زمانی تعویض روغن گیربکس خواهد بود.

روغن گیربکس نیز همانند روغن موتور یک ساختار شیمیایی دارد که با گذشت زمان و جذب حرارت و آلودگی، این ساختار از بین می‌رود. علاوه برآن مقداری از روغن همواره در معرض تبخیر قرار دارد و به مرور حجم روغن موجود در گیربکس کاهش می‌یابد.

در دفترچه راهنمای خودروها، زمان لازم برای تعویض روغن گیربکس اعلام شده است و توصیه می‌کنیم تا پیش از فرا رسیدن موعد آن، نسبت به تعویض روغن گیربکس اقدام کنید. تعویض روغن گیربکس برای هر دو نوع جعبه دنده یعنی دستی و اتوماتیک لازم است. خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک نیاز به مراقبت بیشتری دارند و فاصله تعویض واسکازین آن‌ها کمتر است. خودروهای مجهز به گیربکس دنده‌ای حساسیت کمتری نسبت به تعویض واسکازین دارند اما لازم است تا سطح روغن گیربکس آن‌ها در حد مطلوب حفظ شود تا چرخ دنده‌های داخلی گیربکس به یکدیگر نچسبند.

کارشناسان و خبرگان حوزه خودرو توصیه می‌کنند که به ازای هر 50 هزار کیلومتر پیمایش، روغن گیربکس خودرو را تعویض کنید. با این حال تعویض روغن گیربکس برای افرادی که از اتومبیل خود استفاده بیشتری دارند (همانند رانندگان تاکسی، آژانس و مسافربرهای شخصی) نیاز است تا هر 25 هزار کیلومتر نسبت به تعویض روغن گیربکس اقدام کنند.

تعویض روغن گیربکس چه تاثیری روی عملکرد خودرو دارد؟

اکثر اتومبیل‌های موجود در ایران به جعبه دنده دستی مجهز هستند. از آن‌جایی که تعویض دنده‌ها در این گیربکس توسط راننده صورت می‌گیرد، وی به خوبی متوجه خشک بودن یا سفت بودن دنده‌ها خواهد شد. اگر چنین نشانه‌ای در گیربکس بروز پیدا کرد، لازم است تا نسبت به بازبینی روغن گیربکس اقدام کنید.

تعویض روغن گیربکس سبب خواهد شد تا چرخ دنده‌های جعبه دنده به خوبی بچرخند و مشکلی برای سوار شدن روی یکدیگر نداشته باشند. روانکاری بهتر قطعات، عمر مفید آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد. کاهش سطح واسکازین در گیربکس سبب می‌شود تا قطعات متحرک بر اثر افزایش حرارت به یکدیگر بچسند و دچار سوختگی شوند.

بدیهی است که روانکاری بهتر قطعات داخلی گیربکس، موجب کاهش سطح حرارت آن‌ها نیز خواهد شد. حرارت کمتر گیربکس به معنای کارکرد بهتر آن است و البته هرچه قطعات جعبه دنده بهتر کار کنند، سر و صدای آن‌ها نیز کاهش خواهد یافت.

چه زمانی موعد تعویض واسکازین فرا می‌رسد؟

همان‌گونه که در قسمت‌های قبل اشاره کردیم، موعد تعویض روغن گیربکس هر اتومبیل در دفترچه راهنمای آن ذکر شده است. با این حال تعویض واسکازین به نوع استفاده از خودرو بستگی دارد. برای مثال افرادی که به طور روزمره از خودرو استفاده می‌کنند، نیاز به تعویض واسکازین در فواصل زمانی کوتاه‌تری خواهند داشت. علاوه بر دفترچه راهنمای خودرو، معمولا روی قوطی واسکازین نیز زمان تعویض آن اعلام شده است.

با این حال نشانه‌هایی وجود دارد که زمان تعویض واسکازین را به اطلاع شما می‌رساند. تعویض سخت دنده‌ها، در رفتن دنده‌ها و سر و صدای زیاد گیربکس نشانه‌هایی از وضعیت نامطلوب جعبه دنده هستند. ممکن است این ایرادات با اضافه کردن مقداری واسکازین حل شود اما توصیه می‌کنیم سطح و کیفیت روغن گیربکس را در فواصل زمانی مختلف چک کنید.

برای چک کردن سطح روغن گیربکس نیز راه‌های مختلفی وجود دارد. برخی خودروها به گیج نشان دهنده وضعیت واسکازین مجهز هستند. بنابراین همانند روغن موتور، می‌توانید سطح و میزان کیفیت روغن گیربکس را نیز مورد سنجش قرار دهید. در خودروهای ساده‌تر، این گیج وجود ندارد و از این رو برای سنجش کیفیت و سطح روغن گیربکس، بایستی از یک مکانیک خبره کمک بخواهید.

زمان تعویض واسکازین در گیربکس‌های دستی بین 48000 تا 80000 کیلومتر خواهد بود، در حالی که گیربکس‌های اتوماتیک در فاصله 96000 تا 160000 کیلومتر به تعویض روغن گیربکس نیاز خواهند داشت. همچنین توصیه می‌شود تا فیلتر روغن گیربکس را نیز به همراه واسکازین تعویض کنید.

یک راه خوب برای سنجش میزان کیفیت روغن گیربکس، مشاهده و بررسی رنگ آن است. روغن گیربکس نو معمولا شفاف است و با گذر زمان و جذب رسوبات، رنگ آن تیره می‌شود. همچنین اگر روغن گیربکس اکسید شود، بوی سوختگی از خود متصاعد می‌کند. هنگامی که روغن گیربکس به رنگ قهوه‌ای تیره، سیاه یا صورتی روشن در می‌آید، زمان تعویض آن فرا رسیده است.

چگونه روغن گیربکس عوض کنیم؟

تعویض واسکازین کاری نیست که در گاراژ شخصی قابل انجام باشد و بهتر است تا برای انجام این کار از یک مکانیک خبره کمک بخواهید. با این حال روند تعویض روغن گیربکس در تمامی شرایط یکسان است.

نخست بایستی سوراخ تخلیه روغن گیربکس را پیدا کنید که معمولا در لایه‌های زیرین مجموعه قوای فنی قرار دارد. سطل یا ظرفی را زیر آن قرار دهید تا روغن گیربکس سوخته در آن بریزد. خالی شدن این سطل مدتی به طول می‌انجامد، چرا که حجم روغن موجود در گیربکس خودروهای ایرانی بین 2 الی 3 لیتر خواهد بود.

واشر و فیلتر گیربکس را بررسی کرده و آن‌ها را تمیز کنید. در صورتی که این واشر و فیلتر بیش از حد فرسوده شده‌اند، بایستی تعویض شوند. آن‌ها را پس از تخلیه کامل روغن گیربکس سوخته در جای خود ببندید.

دریچه بالای مخزن گیربکس را پیدا کنید و با استفاده از یک نازل مناسب، روغن گیربکس جدید را درون آن بریزید. واسکازین مناسب هر گیربکس در دفترچه راهنمای خودرو ذکر شده است و علاوه برآن می‌توانید از مشاوره تعمیرکاران خبره برای خرید آن استفاده کنید. اکثر خودروهای داخلی همچون محصولات خانواده پژو 206، پژو 405، سمند، پژو 207 و رانا به روغن گیربکس 75W80 نیاز دارند. با این حال گرید روغن و درجه استاندارد آن با توجه به هر جعبه دنده متفاوت است.

پس از پر کردن مخزن گیربکس به اندازه کافی، اجازه دهید تا روغن درون مخزن ته نشین شود. سپس موتور را روشن کنید تا روغن به جریان افتد. سطح روغن گیربکس را مجدد چک کنید. سپس مدتی را با خودرو حرکت کنید تا قطعات جعبه دنده با روغن جدید آمیخته شوند.

کلام آخر

تعویض روغن گیربکس یکی از فرآیندهای حیاتی برای هر خودرو است. در واقع شالوده اصلی قوای فنی هر اتومبیل را موتور و گیربکس تشکیل می‌دهند و به همین دلیل بایستی نسبت به سلامت جعبه دنده حساس باشید.

عدم تعویض به موقع روغن گیربکس مشکلات بسیاری را برای اتومبیل شما به همراه خواهد داشت، به ویژه اگر خودرو شما به جعبه دنده اتوماتیک مجهز باشد. گیربکس‌های اتوماتیک حرارت و فشار بیشتری نسبت به جعبه دنده‌های دستی تحمل می‌کنند و از این رو میزان تبخیر روغن در آن‌ها بیشتر است.

آسیب دیدن قطعات داخلی گیربکس، افزایش بیش از حد دور موتور، تعویض دنده‌های دشوار، لرزیدن خودرو و انتشار صداهای ناهنجار و در آخر داغ شدن بیش از حد گیربکس بخشی از پیامدهای عدم تعویض به موقع واسکازین هستند. اگر مدت زمانی را در ترافیک سپری کرده‌اید و احساس می‌کنید اتومبیل شما بوی سوختگی می‌دهد، احتمالا با مشکلاتی در ناحیه گیربکس و واسکازین روبرو هستید.

باید یادآوری کنیم که تعویض واسکازین یک فرآیند تخصصی است و بایستی توسط یک تعمیرکار ماهر انجام شود. اینکه چه میزان واسکازین، با چه کیفیتی و چگونه در گیربکس ریخته شود به تخصص و دانش نیاز دارد. از این رو اکیدا توصیه می‌کنیم که برای تعویض روغن گیربکس از مشاوره و همکاری تعمیرکاران خبره کمک بخواهید. به یاد داشته باشید که تعویض زودهنگام روغن گیربکس، شما را از دردسرهای بسیاری در امان نگه خواهد داشت.