ماجرای نوزادان برگزیده!

روزنامه هفت صبح: با آنکه حدود 10 سال از روش باروری غیرطبیعی انتخاب جنسیت نوزاد در کشور می گذرد اما هنوز قانون یا آیین نامه مدونی در این باره وجود ندارد. برخی مراکز درمانی هم بنا بر آیین نامه های داخلی یا قوانین و مقررات خود، شرایطی را برای متقاضیان در نظر گرفته اند اما بررسی عواقب اخلاقی، زیستی و اجتماعی این کار و بحث های قانونی و شرعی آن، مخالفان و موافقانی را در همه کشورها از جمله ایران دارد که دلایل خاص خود را برای این موضوع ارائه می کنند.

مخالفان می گویند این عمل واضح ترین شکل تبعیض جنسیتی است و چنین والدینی ارزش مبنا را هویت جنسی فرزند قرار داده اند. انتخاب جنسیت نوزاد به این معنی است که یک زوج، قبل از بارداری از پزشک خود می خواهند تا با انجام آزمایش های خاصی که روی پدر و مادر و جنین در آزمایشگاه انجام می دهد، فرزندشان دختر یا پسر شود.

این روش که از حدود سال 2004 میلادی - 10 سال قبل - در ایران آغاز شده با هدف کمک به متعادل سازی خانواده دنبال می شود تا خانواده هایی که بنا به دلایلی تمایل به داشتن فرزندانی از هر دو جنس دختر و پسر دارند، با این روش به خواسته خود برسند.

قانون نداریم

دکتر صادق شریعتی نسب، پژوهشگر پژوهشگاه «رویان» و عضو گروه حقوق خانواده معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه در گفتگو با شفا آنلاین می گوید: «در حال حاضر در کشور ما قانونی درباره انتخاب جنسیت فرزند وجود ندارد. به عبارت دیگر این کار نه منع شده و نه مجوزی برای آن وجود دارد. وقتی هم قانونی وجود نداشته باشد در واقع موضوع مبهم و سلیقه ای اعمال می شود و هیچ نظارت قانونی بر روند کار در مراکز مختلفی که در سراسر کشور این کار را انجام می دهند وجود ندارد. آنچه در این رابطه بسیار ضروری به نظر می رسد وجود یک قانون یا آیین نامه است تا حداقل یک روند یکسان نظام مند و قانونی رعایت و اجرا شود.»

دکتر شریعتی نسب در رابطه با اجرای این روش در مراکز باروری و ناباروری کشور هم می گوید: «برخی از مراکز همانند رویان یک ضابطه و آیین نامه داخلی برای خود دارند که نتیجه مشورت و هم اندیشی کارشناسان حقوقی، اخلاق پزشکی و متخصصان این علم است و پایبندی به این آیین نامه از ملزومات روند کار است تا هم اخلاق و هم تبعات اجتماعی و قانونی و علمی کار رعایت شود. به عنوان مثال برخی نگران این موضوع هستند که انتخاب جنسیت باعث بر هم خوردن تعادل جنسیتی جمعیت کشور شود.

برای رعایت این امر، انتخاب جنسیت فقط برای خانواده هایی انجام می شود که نخست دو فرزند یک جنس داشته باشند و از جنس مخالف فرزندی نداشته باشند. دوم آنکه احتمال و امکان تبعیض جنسیتی در خانواده وجود نداشته باشد، بدین معنی که در این مراکز خانواده ها تحت مشاوره قرار می گیرند تا مشخص شود دلیل منطقی و قانع کننده ای برای انتخاب جنسیت فرزند دارند یا آینده و سرنوشت خانواده به این انتخاب وابسته است یا خیر. اگر ضرورتی وجود نداشته باشد بطور حتم متخصصان از انجام این کار خودداری خواهند کرد. همچنین این اتفاق برای خانواده هایی که برای نخستین بار قصد دارند صاحب فرزند شوند، انجام نمی شود؛ چرا که با این کار تناسب جنسیت در کشور به هم می ریزد.»

به گفته این حقوقدان قرار نیست انتخاب جنسیت به عنوان یک شیوه عادی باروری تلقی شود چرا که این روش یک باروری مصنوعی است که خطراتی هم خواهد داشت و مثل هر روش غیرطبیعی عوارض، بیهوشی، مصرف دارو و البته هزینه های به نسبت بالایی هم دارد که بدون دلیل نمی توان برای همه افراد انجام داد. در واقع در این روش هم مادر و هم جنین ممکن است عوارضی را متحمل شوند و با عملیاتی که روی جنین انجام می شود جنسیت وی مشخص می شود.

در این میان فقط یک مورد استثنا وجود دارد و آن هم برای خانواده هایی است که قدرت باروری موفقیت آمیز طبیعی را نداشته و یک بار با روش غیرطبیعی صاحب فرزند شده اند و چنانچه خواهان فرزند دوم باشند از جنس مخالف این روش برای آنها انجام می شود. بنابراین می بینیم برای انتخاب جنسیت جنین مسائلی از جمله اخلاق مداری، عواقب اجتماعی و موضوع های اخلاقی باید در نظر گرفته شود و در واقع انتخاب جنسیت فقط برای تعدیل خانوادگی مجاز است.

دکتر شریعتی نسب با اشاره به پزشکان یا مراکز پزشکی که با تبلیغات مختلف زوج ها را به انتخاب جنسیت فرزند ترغیب می کنند، اظهار کرد: «بیشتر این پزشکان یا مراکز مشاوره با تجویز نسخه هایی در زمینه رعایت تغذیه یا نوع رابطه جنسی یا راهکارهای دیگر که از نظر علمی تایید شده نیست به زوج ها امیدواری می دهند که با رعایت این نکات ارائه شده صاحب فرزندی مطابق میل خودشان خواهند شد؛

در صورتی که نمی توان به این روش ها اعتماد کرد و بحث انتخاب جنسیت ربطی به نوع تغذیه ندارد بلکه در روش علمی این کار، کروموزوم ها هستند که در آزمایشگاه تحت آزمایش قرار گرفته و سپس جنین مورد نظر به رحم مادر منتقل می شود که شانس چنین روشی نیز در انتخاب جنسیت صددرصد اما در موفقیت آمیز بودن بارداری حدود 30 درصد است، زیرا به هر حال یک روش غیرطبیعی است و خطرات خود را دارد.

به گفته وی پژوهشکده رویان در حال حاضر طرحی در دست تدوین دارد که در صورت اجرا به مسئولان ارائه خواهد شد تا شاید باعث شود موضوع انتخاب جنسیت جنین شکل قانونی و نظام مندی پیدا کند، چرا که متاسفانه ممکن است برخی مراکز موجود در کشور مسائل اخلاقی را در این کار رعایت نکنند که ضرر آن متوجه کل جامعه خواهد شد.

نظر مراجع تقلید

یکی دیگر از بحث های پیش آمده در موضوع انتخاب جنسیت جنین با روش غیرطبیعی، فتاوای آیات عظام و مراجع تقلید است. مردم نیز با توجه به اینکه از کدام مرجع پیروی می کنند، به دستورات آنها توجه و عمل می کنند. از آنجا که انتخاب جنسیت جنین یکی از راه های پیشگیری از انتقال بیماری های ژنتیک نیز محسوب می شود، برخی علما آن را جایز دانسته و برخی دیگر نیز این کار را شرعی نمی دانند. در مکاتب اخلاقی و مذهبی برخی کشورها نیز این کار ممنوع اعلام شده است.

ضرورت تدوین لایحه جامعه

دکتر محمدرضا نوری، دبیر انجمن علمی تخصصی باروری و ناباروری ایران در این باره می گوید: «انتخاب جنسیت جنین یک روش غیرطبیعی است که علم برای پیشگیری از انتقال بیماری های ژنتیک از آن استفاده می کند. البته برقراری تعادل جنسیتی در خانواده و به دنبال آن در کشور نیز یکی دیگر از اهداف این روش است اما از آنجا که این روش نیز همانند سایر روش های باروری غیرطبیعی مانند اهدای جنین، رحم جایگزین و غیره نیازمند لزوم تدوین قوانین مشخص است و ابهامات قانونی زیادی در این میان وجود دارد، ضروری به نظر می رسد که انجمن های علمی، تخصصی با کمک حقوقدانان و علما یک لایحه جامع و کامل تهیه و آن را برای تصویب به مجلس ارائه کنند.

به عنوان مثال با این روش می توان از انتقال بیماری های ژنتیک از والدین به فرزندان جلوگیری کرد. حال اگر پدر و مادری با علم به اینکه جنین آنها مبتلا به بیماری است از سقط آن خودداری کنند و این طفل با آن بیماری خاص متولد شود و در مراحل بعدی شرکت های بیمه از پرداخت خدمات به این نوع کودکان خودداری کنند، مشکلات زیادی به وجود خواهد آمد اما اگر قانون مشخصی در این رابطه وجود داشته باشد، بسیاری از مشکلات حل شدنی است.»

نایب رییس سابق شورای عالی نظام پزشکی کشور در ادامه گفت: «موضوع دیگر بحث جنین هایی است که در این روش از یک زوج در محیط آزمایشگاه به وجود می آیند. یعنی باید قانونی وجود داشته باشد که مشخص کند تکلیف این جنین ها چه خواهد شد، چرا که در هر مرحله از روش انتخاب جنسیت شاید حدود 10 جنین تولید شود که از میان آن جنینی که جنسیت دلخواه والدین را دارد در رحم کاشته می شود و تکلیف بقیه مشخص نیست که نیاز به قانون دارد.»

بحث انتخاب جنسیت جنین، مخالفان و موافقان زیادی در جهان دارد و هر کدام نیز دلایل خود را ارائه می کنند؛ به عنوان مثال برخی معتقدند پذیرش این روش به عنوان یک روش علمی برای تعادل جنسیتی خانواده و قائل شدن قوانین برای آن به منزله این است که ما خانواده هایی را که یک جنس فرزند دارند یعنی یا فقط پسر یا دختر دارند را متعادل نمی دانیم و به طور حتم یک واقعیت اجتماعی خاص را شکل می دهیم، در صورتی که باید به شخصیت، تربیت و اصالت کودک به عنوان یک انسان اهمیت داد نه جنسیت او؛ این کار باعث می شود کم کم در یک جامعه تبعیض جنسیتی جایگزین تعادل شود.