این روزها کسی جرات ندارد حتی سرما بخورد

برترین‌ها: باز هم دارو نیست، اما این بار کمبودها به داروهای ساده‌ای برای یک سرماخوردگی ساده رسیده که برای پیدا کردن‌شان باید از این داروخانه به داروخانه دیگر سرگردان شد. داستان کمبود در داروخانه‌ها و فروش در بازار سیاه و فضای مجازی هم دوباره در حال تکرار شدن است، با این تفاوت که پیش از این بازار سیاه دارو، فقط درباره داروهای گران و خارجی بود، اما اکنون به آنتی‌بیوتیک‌ و شربت‌های ساده ایرانی هم رسیده است. در کانال‌های‌ تلگرامی و سایت‌های آنلاین داروهای سرماخوردگی و آنفلوآنزا چهار تا پنج برابر گران‌تر فروخته می‌شود و سرم‌های 18هزار تومانی هم 100هزار تومان قیمت خورده، محدودیت خرید هم وجود ندارد و هرقدر نیاز باشد، با پیک به دست بیماران می‌رسد.

وضعیتی که منجر به اعتراض حسینعلی‌شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم شد. او در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور نوشت: «کمبود دارو موجب سردرگمی بیماران شده است؛ فکری کنید.»‌ شهریاری خواستار رفع مشکل کمبود اقلام دارویی همچون آنتی‌بیوتیک‌ها و سرم تزریقی شد و تاکید کرد، باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از کمبودها و تامین ذخیره‌های لازم در کارخانجات تولیدی و شرکت‌های پخش اندیشیده شود. گزارش هم‌میهن از کمبود داروهای سرماخوردگی که موجب فروش داروی تقلبی و چند برابر قیمت در فضای مجازی شده است را بخوانید

دارو نیست که بفروشیم

300 تا 400هزار تومان برای یک ویزیت و درمان سرماخوردگی شاید برای برخی گران نباشد اما برای کارگر بدون بیمه‌ای که چند روز پیش همراه فرزند و همسرش به یکی از پایگاه‌های سلامت در غرب تهران مراجعه کرده بود، چیزی حدود 800هزار تومان تمام می‌شود و دقیقا نصف پولی است که تا پایان ماه در حسابش دارد. هرچند شربت ساده برای کودکش را هم داروخانه نزدیک پایگاه ندارد و حالا باید سرگردان داروخانه‌ها شود برای پیدا کردنش، آن هم وقتی که ناقل ویروس است و عامل چرخش و افزایش بیماری.

میان تمام کمبودهای ساده‌ترین اقلام دارویی از آنتی‌بیوتیک و سرم گرفته تا قطره بینی و اسپری‌ ضدآلرژی، برخی داروخانه‌داران هم از عرضه آنها با نسخه و قیمت دولتی سر باز می‌زنند. یکی از همین داروخانه‌داران هم این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: «چند ماه است قیمت داروها افزایش پیدا کرده اما دو ماهی است که تامین اجتماعی هیچ پولی به ما نداده. برخی داروها گرانند و تا 95درصد مشمول بیمه می‌شوند. وقتی بیمار آن را خریداری می‌کند تا مدت‌ها پولش را به ما نمی‌دهند، به همین دلیل برخی داروخانه‌داران آن را با بیمه نمی‌فروشند یا به‌بهانه قطع بودن سایت آزاد فروخته می‌شود.»‌ البته به گفته او «حالا داستان طلبکاری و بدهکاری داروخانه‌داران و بیمه مطرح نیست بلکه دارویی نیست که به مردم بدهند. تقاضا برای یک شربت ساده بروفن در داروخانه ما از 100عدد به 250عدد رسیده اما نیست که بفروشیم.» 

کمبودهای دارویی مثل تکه‌های پازل است

«می‌گویند تقاضای القایی باعث افزایش 25درصدی مصرف شده و بیماران با هر سرماخوردگی ساده‌ای تقاضای آنتی‌بیوتیک و سرم دارند. چرا باید فکر کنیم این وضعیت باعث کمبود داروست؟ نمی‌توان کمبودهای فعلی را به افزایش مصرف مردم ربط داد. مسئله اینجاست که با وجود گران شدن دارو پس از اجرای طرح دارویار و حذف ارز ترجیحی، تولید دارو دیگر برای شرکت‌ها به‌صرفه نیست. این امر کاملا مشخص که برخی شرکت‌ها تولید خود را متوقف کرده‌اند و حتی ماده اولیه خود را به دیگر شرکت‌ها هم نمی‌دهند، اقدام‌شان با وجود مشکلات مردم اخلاقی نیست اما نمی‌توان انتظار داشت با ضررهای هنگفت، نیاز دارویی کشور را تامین کنند.»

این صحبت‌های پزشک فعال در یکی از مراکز سلامت است که نمی‌خواهد نامش در این گزارش منتشر شود: تا جایی که ما می‌دانیم شرکت‌های دارویی پس از اجرای طرح دارویار به دلیل به‌صرفه نبودن قیمت‌ها، همکاری نکردند و این کمبودها ناشی از چنین تصمیماتی است.  این روزها در چیزهایی کمبود داریم که واقعا خجالت‌آور است.» در یکی از بیمارستان‌های دولتی، بیماران برای تامین ساده‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها حتی شربت آزیترومایسین و سرم مشکل دارند و گاهی مجبور به تامین آن از سایر داروخانه‌های شهر هستند. همان داستان رمدسیویر در دوران کرونا که قیمت آن 700 تا 800هزار تومان بود اما در بازار سیاه تا پنج میلیون تومان فروخته می‌شد، در حال تکرار است. حالا داروهای 10، 20 هزار تومانی را 100هزار تومان به مردم تحمیل می‌کنند.» او درباره این‌که آیا حوادث اخیر، مصدومیت‌ها و ترس مردم از مراجعه به مراکز درمانی پس از مشکلاتی که برای آنها به وجود می‌آید، می‌تواند باعث افزایش مصرف درباره برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و سرم‌ها باشد، بیان می‌کند: «این کمبودها مثل پازل تکه‌های مختلفی دارند، اما نمی‌توانند دلایل اصلی باشند. 

فروش چند برابر قیمت در اینترنت

«کاملا قابل پیش‌بینی بود که بیماری‌های تنفسی و ویروسی در فصل سرما شایع‌تر خواهد شد و به همین دلیل آنتی‌بیوتیک‌ها به‌ویژه برای کودکان بیشتر مصرف می‌شود. اما با اجرای طرح دارویار قیمت خرید مواد اولیه تولید داروها افزایش پیدا کرد و سهم مواد اولیه آنتی‌بیوتیک‌ها هم ۷۰درصدی است که بیشترین تاثیر را از این مسئله می‌بیند. افزایش قیمت و گران شدن مواد اولیه برای تولید آنتی‌بیوتیک‌ها، باعث کمبود این داروها در داروخانه‌ها شده هرچند اخیرا سازمان غذا و دارو تجدید‌نظر کرده که افزایش قیمت مواد اولیه دارو به گونه‌ای صورت بگیرد که برای صنایع داروسازی به‌صرفه باشد اما پرداخت اضافه به جیب مردم تحمیل نکند.» اینها را علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران اعلام می‌کند و با بیان این‌که باید پیش‌بینی برای رفع این مشکلات زودتر انجام می‌شد، می‌گوید: «طی این مدت بیشترین اعتراض‌ها از سوی شرکت‌های تولیدکننده دارو درباره نحوه قیمت‌ها بود که باعث این کمبودها هم شد. در این میان تولیدکنندگان آنتی‌بیوتیک معتقد بودند قیمت‌گذاری‌ها متناسب با هزینه‌ها تعیین نشده و به همین دلیل تولید را متوقف کرده بودند.» 

فاطمی همچنین از عرضه بدون نظارت داروها و سرم در فضای مجازی خبر می‌دهد:‌ «سرم در داروخانه‌ها دچار کمبود است اما در بستر فضای مجازی سرم‌های 18هزار تومانی را تا 100هزار تومان به فروش می‌رسانند. این مسئله فقط منحصر به کانال‌های فضای مجازی نیست بلکه‌ سایت‌های مجازی هم فعالند و کسی هم برخوردی با آنها نمی‌کند. باعث تاسف است که کمبود دارو، باز هم برای برخی آب و نان شده، از شرکت‌های توزیع گرفته تا فروشندگان دارو بر بستر فضای مجازی و آنلاین.»

الگوی نامناسب تجویز آنتی‌بیوتیک‌‌ها

با وجودی که قرار بود با اجرای طرح دارویار، کمبودهای دارویی به حداقل برسد اما در همین ابتدای کار بسیاری از داروهای موردنیاز در ماه‌های سرد سال در دسترس نیستند. درباره این‌که چرا با وجود برنامه‌ریزی‌های بلندمدت در طرح دارویار و پیش‌بینی‌هایی که می‌شد از همان تابستان برای تامین دارو در ماه‌های سرد سال انجام داد اما باز هم کمبود دارو به مشکل جدید برای مردم تبدیل شده است، سجاد اسماعیلی، مشاور رئیس سازمان غذا و دارو به هم‌میهن می‌گوید: «آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی است و اساسا نیازی به درمان با آنتی‌بیوتیک به‌عنوان ضدباکتری ندارد، مگر در مواردی که عفونت ثانویه وجود داشته باشد.

این موضوع به عموم جامعه تعمیم‌پذیر نیست و ممکن است در برخی کودکان و سالمندان، آنفلوآنزا به عفونت باکتریایی منجر شود. اما اکنون شاهدیم که 80درصد موارد مراجعه بیمار با علائم سرماخوردگی (آنفلوآنزا یا سرماخوردگی معمولی) منجر به تجویز آنتی‌بیوتیک می‌شود. گزارش‌های ارسالی از مراکز درمانی این مسئله را تایید می‌کند و به‌شدت موجب افزایش بار مصرف شده است.» به‌گفته اسماعیلی الگوی مصرف آنتی‌بیوتیک هم باتوجه به فروکش کردن کرونا تغییر کرده است و این مسئله هم منجر به افزایش مصرف شده است: «با واکسیناسیون گسترده و سراسری که سال گذشته انجام شد، در نیمه اول 1401، عمده بیمارانی که سرماخوردگی یا کرونا داشتند، به صورت سرپایی درمان می‌شدند و این باعث شد الگوی نامناسب تجویز تقویت و آنتی‌بیوتیک‌های مختلف ازجمله آزیترومایسین، کوآموکسی‌کلاب، سفکسیم، آموکسی‌سیلین و... به صورت گسترده تجویز شود.» 

او درباره این که آیا بهتر نبود که این اقدامات پیش از اجرای نهایی طرح انجام شود تا منجر به ضرر بیماران نشوند هم می‌گوید: «در بحث تامین دارو، سرعت افزایش پیدا کرده و بلافاصله با اعلام هر گزارشی از کمبودهای دارویی، اقدامات لازم برای رفع آن صورت می‌گیرد. همچنین پیش‌بینی لازم صورت می‌گیرد تا داروهای دیگر دچار کمبود نشوند. همین حالا به جز آنتی‌بیوتیک‌ها درباره سایر داروها هم این اقدامات در حال انجام است تا طبق برنامه تولید، تامین دارو در بازه زمانی شش ماهه یا 5 ماه باقیمانده تا پایان سال مشکلی در تامین دارو ایجاد نکند. در صورت کمبود ناشی از تولید داخل هم فراخوان واردات انجام می‌شود تا بازار مصرف مشکلی نداشته باشد. باز هم این نکته را تاکید کنم که در تامین آنتی‌بیوتیک‌ها مشکلی نداشتیم اما افزایش بیش از اندازه مصرف این مشکلات را رقم زده و همین حالا افزایش تامین در نظر گرفته شده تا مردم با کمبود مواجه نشوند. »