حمله به اردوغان بابت جنجال «ایلیسو» در مرز ایران

برترین‌ها: سدسازی بر روی بالادست دجله و فرات از سوی دولت ترکیه تحت پروژه سد «ایلیسو» در جنوب شرق این کشور؛ بدون رعایت حقوق بین الملل در حوزه آب باعث شده است که تالاب‌های حوزه آب ریز دجله و فرات به کویر تبدیل شود.

این اتقاق باعث می شود، با هر اتفاق جوی، توده های عظیم گرد و خاک اول کشورهای عراق و سوریه را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و هزاران نفر را راهی بیمارستان ها کند و بعد این توده گرد و غبار یقه مردم استان‌های غربی و حتی در پاره ای اوقات پایتخت ایران را هم می گیرد.

«اردوغان» رئیس جمهور ترکیه سال گذشته سد «ایلیسو» را  تحت عنوان رسمی «ilisu baraji» افتتاح کرد. «ایلیسو» دومین سد بزرگ ترکیه بعد از سد «آتاترک» است. ظرفیت «ایلیسو» ۳ برابر «کرخه» به عنوان بزرگترین سد ایران است. ظرفیت سد آتاتورک (بزرگترین سد ترکیه و قاره اروپا) نیز به اندازه مجموع تمام سد‌های ایران است!

سد «آتاترک» بر روی فرات و سد «ایلیسو» بر روی دجله بسته شده است. ‌سد «آتاترک» ۷۵ درصد آب فرات را ذخیره می‌کند و سد «ایلیسو» نیز مانع ورود قریب به ۶۰ درصد منابع آبی به عراق می‌شود. همین آمار کافی است که عمق جاه طلبی ترکیه در عرصه سیاست آبی پی ببریم.

هر چند دیر هنگام اما بالاخره چند هفته قبل مجلس شورای اسلامی به این موضوع واکنش نشان داد و با سئوال جلال محمودزاده نماینده مهاباد در مجلس؛  وزیر امور خارجه در مجلس در این باره مورد سئوال قرار گرفت. امیر عبدالهیان در این باره قول پیگیری داد. هر چند شاید اقدام اساسی و اعتراض اصلی را باید دولت عراق نسبت به ترکیه در مجامع جهانی انجام دهد اما با توجه به شرایط سیاسی حاکم در منطقه، ایران نیز نباید بی تفاوت باشد و باید از هر ابزاری که در اختیار دارد برای جلوگیری از «جاه طلبی های آبی» ترکیه استفاده کند.

در همین خصوص روزنامه جام جم ارگان مطبوعاتی صداوسیما در نقد عملکرد دولت ترکیه ضمن حمله به این تصمیم جنجالی اردوغان در یادداشتی تحت عنوان «سد می‌سازم، پس هستم!» تند آورده است:

* اقدامات کشور ترکیه در رابطه با مدیریت آب ( که البته نام بی‌مسمایی است) نشان از تنش تام و تمامی در آینده دارد. سدسازی‌های بی‌شمار این کشور در بالادست رودهای دجله و فرات پیش از این باعث اعتراضات بسیاری شده‌بود، گزارش‌های منتشر شده سال گذشته سازمان ملل هم نشان داد بخشی از تنش‌ها و نارضایتی‌های اجتماعی در کشور سوریه برآمده از خشکسالی و کسادی کشاورزی در این کشور بوده که خب از دلایل اصلی آن می‌توان به همین سدسازی‌های ترکیه اشاره کرد.

* موج عجیب شورش ریزگردها در عراق به واسطه خشکسالی‌ تالاب‌های این کشور از جمله هورالعظیم را هم می‌توان به این سیاست عجیب کشور ترکیه نسبت داد. اما همین دیروز خبر آمد که ترکیه سر بازایستادن ندارد و رئیس کمیته منابع آبی پارلمان عراق خبر داده که ترکیه قصد ساخت سد بزرگی بر رود دجله دارد که این سد، عراق را از آب دجله محروم خواهدکرد. سدی که ترکیه قصد ساخت آن را دارد، برای آبیاری و از خطرناک‌ترین سدهاست و در صورت ساخت، یک قطره آب هم از ترکیه وارد عراق نخواهدشد، به طوری که قرار است برای آبیاری زمین‌های کشاورزی ترکیه مورد استفاده قرار گیرد.

* آن طور که مخیف الجبوری گفته‌است این سد در ۳۵کیلومتری مرز عراق ساخته خواهد شد و خطر بزرگی برای عراق دارد و با این حال هیچ تحرکی از جانب دولت بغداد دیده نمی‌شود. در پی سدسازی‌های گسترده ترکیه، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور در ۱۵آبان ۱۴۰۰ سرانجام سد بحث‌برانگیز «ایلیسوی» را  روی رود دجله افتتاح کرد. این سد گنجایش ۴۳میلیارد متر مکعب آب یعنی سه برابر سد کرخه (بزرگ‌ترین سد ایران) دارد و پس از سد آتاترک دومین سد بزرگ ترکیه محسوب می‌شود.

سدسازی‌های ترکیه تاکنون اعتراضات وسیعی را در ایران و عراق در پی داشته و بسیاری محافل، گرد و غبار موجود در منطقه را حاصل خشک شدن زمین‌های کشاورزی در عراق به دلیل کم آبی شدید رود دجله و فرات می‌دانند. در سوریه نیز بسیاری از زمین‌های مرغوب کشت گندم و غلات در شمال شرق این کشور خشک شده‌است. با این حال ترکیه مدعی است گرد و غبار یک پدیده طبیعی است و منشأ آن ارتباطی به سدسازی‌های این کشور بر دجله و فرات ندارد!

جاه طلبی های ترکیه در حوزه آب البته صرفا به پروژه «ایلیسو»  و آتاترک ختم نمی شود و پروژه «داپ» این کشور سرچشمه رود ارس  که به ایران می ریزد را هم نشانه رفته است. با اجرای آن ممکن است مستقیم تر مردم استان های آذربایجان شرقی و نوار شمال غرب هم تحت تاثیر قرار بگیرند.  «داپ» ابر پروژه‌ای دیگر از مجموع پروژه‌های سدسازی ترکیه است که نام آن اصلا در سطح رسانه‌ها مطرح نشده است. این پروژه کاملا چراغ خاموش و محرمانه پیش می‌رود. پروژه‌ای که به دلیل اثرگذاری مستقیم بر  روخانه ارس، حیات شمال غرب ایران را به‌ طور جدی تهدید می‌کند.

افزایش اعتراض ها در این باره از سوی ایران و تحرکات دیپلماتیک کشورمان در این حوزه اما با فرافنکی از سوی دولت ترکیه و وزرات خارجه این کشور مواجه شد به طوری که بیابان های آفریقا مقصر وضعیت فعلی در ایران خوانده شد.

به نظر نمی رسد که اظهارات مقامات ترکیه برای فرار از واقعیت و تاثیرات مخرب پروژه های بلند پروازانه سد سازی های این کشور؛ بتواند نظر کارشناسان و محافل علمی را جلب کند. عموم کارشناسان و آگاهان به مسائل زیست محیطی بر این باورند که این کشور با اجرای این پروژه ها آسیب های جدی زیست محیطی به کشورهای همسایه خود از جمله ایران وارد می کند. حال که ترکیه حاضر به رعایت قواعد زیست محیطی نیست، شایسته است کشورهای همسایه آن، فشارهای دیپلماتیک خود را خصوصا در طریق مجامع حقوقی بین المللی بر این کشور افزایش دهند.

 چند دهه است که ترکیه تحرکات  جاه طلبانه آبی را آغاز کرده است،  انبوه پروژه‌های سدسازی ترکیه در منطقه نه تنها کشور‌های همسایه‌اش را متاثر کرده است بلکه دودش به چشم کشور‌های کمی دورتر هم رفته است. در چنین شرایطی به جای آنکه کشور‌های منطقه به فکر چاره‌اندیشی از مسیر دیپلماسی و رعایت حق‌آبه‌های پایین دست باشند، هر کدام تلاش می‌کند کنترل خود را بر منابع آبی بیشتر کنند.