تصمیمی که تاریخ ایران را به باد می‌دهد؟

روزنامه ابتکار: جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح استفاده بهینه از اشیاء باستانی و عتیقه‌جات را به‌منظور سر و سامان دادن به اشیای زیرخاکی به هیئت‌رئیسه ارائه داده‌اند.

طرح مذکور با زبان و بیانی دیگر در اواخر دولت محمود احمدی‌نژاد و از سوی حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مطرح شده بود. در واقع، همان «طرح بقایی» حالا روی میز مجلس است.

در تارنمای مجلس شورای اسلامی طرحی بارگذاری شده با عنوان «استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» که از سوی شماری از نمایندگان پیشنهاد شده تا مورد بررسی و تصویب و اجراء قرار گیرد. فارغ از این‌که بررسی و اعتبارسنجی این طرح چه نتیجه‌ای داشته یا خواهد داشت، خود طرح می‌تواند سندی باشد حاکی از حقارت و صغارت فکری و فرهنگی جاری در لایه یا لایه‌هایی از متولیان جامعه.

آدمی نمی‌داند چنین طرح‌هایی حاصل نادانی‌اند، یا طراحی بچه‌زرنگ‌های صحنه‌گردان پس پرده، و یا دستپخت سامانه‌های نامحسوس نفوذ. هرچه هست می‌بایست مسئولان را نسبت به وضعیت میراث فرهنگی کشور هوشیارتر کند.

طرح مذکور با زبان و بیانی دیگر در اواخر دولت محمود احمدی‌نژاد و از سوی حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مطرح شده بود. در واقع، همان «طرح بقایی» حالا روی میز مجلس است.

آن طرح هم از محصولات صحنه‌گردانان پس پرده بود که با سوء استفاده از سادگی و کم‌دانی بقایی در کنار ده‌ها موضوع پرحاشیه دیگر به دستش دادند و زمین‌گیر و آواره شد. سابقه چنین رویکرد‌هایی به میراث فرهنگی و اشیاء تاریخی به دهه‌ها پیش باز می‌گردد. در سال‌های اول انقلاب نیز کسانی قصد دست‌درازی به میراث فرهنگی کشور داشتند که نهایتاً با فتاوی روشنگر بنیانگذار انقلاب هرچه رشته بودند پنبه شد.

نامه باستانش ناسان به مسئولان

همچنین جامعه باستان شناسی نسبت به این طرح واکنش نشان دادند.

در این نامه آمده است:

نماینده محترم مجلس شورای اسلامی

با سلام و ارادت، با کمال تاسف مطلع شدیم امضای جناب عالی نیز پای طرح فوق که خیانتی بزرگ به فرهنگ و تمدن سترگ این سرزمین است درج شده است. این طرح که قانونی کردن و رسمیت بخشیدن به حفاری قاچاق در کشور است، روی پادشاهان قاجار را که خیانتی بزرگ در به تاراج دادن آثار باستانی و تاریخی این سرزمین به بیگانگان کردند، سفید کرده است و شرمساری ابدی برای تهیه‌کنندگان و خدای نکرده تصویب‌کنندگان این طرح خواهد داشت.

محوطه‌های باستانی به مثابه شناسنامه‌ها و نوامیس این ملت بزرگند که برای شناسایی آنها فقط و فقط باستان شناسان مجرب و صاحب صلاحیت علمی حق کاوش و مطالعه بر روی آنها را دارند. هیچ آدم عاقلی ناموس خود را به دست نااهلان نمی‌سپارد.

نمایندگان محترم مجلس به جای آنکه قوانین و مجازاتهای سختگیرانه برای حفاران قاچاق و تخریبگران شناسنامه و هویت ملی این سرزمین وضع کنند، خود در جهت قانونی کردن اعمال جنایتکارانه آنان برآمده‌اند؟!

جمعی از اساتید صاحب نام باستان شناسی کشور تقاضای عاجل جهت تعیین وقت ملاقات حضوری با جناب عالی و تهیه کنندگان طرح فوق داریم تا از وقوع خیانتی بزرگ در حق فرهنگ و تمدن این سرزمین کهن پیشگیری گردد.

طرح ارائه شده با هدف ارزآوری از طریق حراج مواریث فرهنگی از زوایای مختلف به شرح زیر موجب وارد شدن آسیب جبران ناپذیر به فرهنگ کشور است.

۱_ بر اساس قوانین، ضوابط و کنوانسیونوهای داخلی و بین‌المللی، در هیچ کشوری در جهان، مواریث فرهنگی آن کشور با هدف ارز اوری به حراج گداشته نمی شود و خرید و فروش مواریث فرهنگی و خروج آن از کشور مبدا عیر قانونی است. اگر توجه شود حتی در حراجی‌های اشیای عتیقه که در کشورهای اروپایی و در مواردی در کشور‌های عربی جنوب خلیج فارس برگزار می‌شود، کلیه اشیای به حراج گذاشته شده مربوط به سایر کشور ها هستند و چنانچه شی یا اشیایی مربوط به کشور برگزارکننده، در حراجی ارائه شود طبق قوانین مصوب آن کشور خروج ان از مرزهای سیاسی ان کشور ممنوع و مشمول پی گرد قانونی است.

۲_ در هیچ کشوری در جهان، مواریث فرهنگی که نماد هویت تاریخی و فرهنگی ان کشور است به حراج گذاسته نمی‌شود. در واقع از منظر علمی، ورای نوع و جنس اشیا، هر یک از آنان یک نمود عینی از فرهنگ ان کشور به شمار می‌آید.

۳_ ارائه چنین طرح‌هایی، حتی اگر به مرحله اجرا گذاشته نشوند، بازخورد آن به‌ویژه در سطح بین‌المللی تبعات بسیار منفی برای کشور خواهد داشت و از منظر بین‌المللی بویژه نهادهای علمی و فرهنگی جهان، سیستم دولتی و سیاسی کشور در سطح قاچاقچیان و چپاولگران مواریث فرهنگی تنزل خواهند یافت.

۳_ ارائه یک چنین طرح‌هایی موجب خواهد شد تا از این به بعد کشور ایران نتواند در دعاوی حقوقی بین‌المللی مبنی بر جلوگیری از خرید و فروش مواریث فرهنگی و جلوگیری از حراج اشیا واسترداد آنها به کشور اقدام قانونی انجام دهد.

۴_ پیشنهاد دهندگان یک چنین طرح‌هایی می‌بایست ابتدا با فلسفه باستان‌شناسی، نقش و جایگاه و اهداف و روش‌های ان اشنا شوند. سپس از دیدگاه باستان‌شناسی با نحوه برخورد با مواریث فرهنگی اشنا شوند‌ بانیان این طرح باید بدانند که کاوش باستان شناسی یک پروژه صد درصد علمی است. پروژه‌ای است پرسش محور و هدف‌مند با شیوه‌ها و راهبردهای نوین علمی که هدف آن یافتن پاسخ درست برای ابهامات تاریخی است.

کاوش، یک امر تجاری نیست. کاوش تجاری دهه‌هاست که در سطح جهان منسوخ و مترود شده و غیر قانونی استدچرا که حاصلی جز تخریب هویت تاریخی و فرهنگی کشور در پی نخواهد داشت.

۵- پیشنهاددهندگان این طرح باید بدانند که اتفاقا و فقط با حمایت از قوانین و ضوابط میراث فرهنگی دو بویژه با حمایت از فعالیت‌های قانونی و ضوابط و قوانین باستان شناسی که پیشنه آن به حدود یک سده نزدیک شده است می‌توانند اقتصاد کشور را متحول کنند.

ایشان باید بدانند که صنعت توریسم در کشوری مثل ایران بر پایه ظرفیت های مواریث فرهنگی استوار خواهد شد و توسعه خواهد یافت. غنای تاریخی و فرهنگی ایران بستر بسیار مساعدی است برای رونق صنعت گردشگری که موجب تحول اقتصادی کشور خواهد شد.

بنابراین بسیار دور از ذهن است که کشوری در جهان که از منظر غنای مواریث فرهنگی هم طراز ایران باشد، به جای اینکه با توسعه فرهنگی مبتنی بر ظرفیت‌های موجود میراث فرهنگی، به توسعه اقتصادی دست یابد، بر عکس عمل کرده و با حراج مواریث فرهنگی خود یک چنین پتانسیلی را به دیگر کشورها هدیه کنند و علاوه بر نابودی تاریخ و فرهنگ و هویت ملی این سرزمین، اقتصاد آن را نیز نابود کنند.