مهری که هیچ وقت حلال نمی‌شود!
وضع مهریه‌های سنگین و عواقب اجتماعی حاصل از آن چون افزایش تعداد زندانیان مهریه در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه رسانه‌ها، مسئولان و خانواده‌ها قرار گرفته است. درحال حاضر، بیشترین تعداد زندانیان کشور را زندانیان جرائم مالی تشکیل می‌دهند. در میان زندانیان جرائم غیرعمد و مالی نیز زندانیان مهریه درصد بالایی را به خود اختصاص داده‌اند.
روزنامه آرمان: وضع مهریه‌های سنگین و عواقب اجتماعی حاصل از آن چون افزایش تعداد زندانیان مهریه در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه رسانه‌ها، مسئولان و خانواده‌ها قرار گرفته است. درحال حاضر، بیشترین تعداد زندانیان کشور را زندانیان جرائم مالی تشکیل می‌دهند. در میان زندانیان جرائم غیرعمد و مالی نیز زندانیان مهریه درصد بالایی را به خود اختصاص داده‌اند.
طبق آخرین آمار موجود تعداد کل زندانیان در کشور ۲۱۰ هزار و ۶۷۲ نفر است. از این تعداد هشت‌هزار زندانی جرائم مالی غیرعمد در کل زندان‌های کشور به‌سر می‌برند که حدود دوهزار نفر به‌دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه روانه زندان شده‌اند. آمار بالای زندانیان مهریه موجب شده است تا مجلس در سال‌های اخیر با وضع قوانینی چون تعیین سقف برای مهریه از تعداد زندانیان محکوم به پرداخت مهریه بکاهد.
علاوه بر این، درحالی که بسیاری از کارشناسان آسیب‌های اجتماعی، تعیین مهریه‌های سنگین و به‌دنبال آن افزایش تعداد زندانیان مهریه را عامل سست شدن بنیاد خانواده و شکل‌گیری پیامد‌های اجتماعی ناگوار می‌دانند، برخی از کارشناسان دلیل وضع مهریه‌های سنگین را به ایجاد قدرت در زنان و شکل گیری ضمانت اجرایی برای دوام زندگی مشترک زناشویی نسبت می‌دهند.
مهریه از هدیه تا احقاق حقوق
مهریه که ریشه در سنت‌هاي اسلامي دارد به مالی گفته مي‌شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح به زوجه خود مي‌پردازد یا مکلف به پرداخت آن مي‌شود. مرد هنگام اجرای صیغه نکاح و ازدواج، چیزی را به همسرش تقدیم مي‌کند که دراصطلاح مهریه (صداق) نامیده مي‌شود. در آموزه‌هاي دینی برای مهریه، مقدار معینی تعیین نشده است بلکه این امر به توافق زن و مرد و خانواده‌ها بستگی دارد. همچنین در نوع مهریه نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که ارزش اقتصادی و اجتماعی داشته باشد، مي‌تواند به‌عنوان مهريه قرار گیرد.
در بسیاری از اوقات، مهريه دختران مسلمان ایرانی بر مبنای سکه‌هاي طلا تعیین مي‌شود؛ از سال تولد دختر گرفته تا شمار ائمه یا سوره‌هاي قرآن‌کريم به‌عنوان تعداد سکه‌هاي مهريه دختران بریده مي‌شود. با وجود آنکه بسیاری بر این عقیده‌اند که وجود مهریه‌های سنگین خوشبختی زوجین را تضمین نمی‌کند، برخی از کارشناسان اجتماعی به وجود حقوق نابرابر زنان در مقایسه با مردان در امر ازدواج اشاره می‌کنند و علت درخواست مهریه سنگین از مرد را در ازای حق طلاقی که در دست مرد است، تعریف می‌کنند.
مهریه در کشورهای اسلامی
مهریه در کشورهای اسلامی متغیر است. به‌طور مثال، میانگین نرخ مهريه در عربستان با سکه طلا تعیین نمی‌شود و عرف مهريه در این کشور ۱۴ هزار دلار است. در هند میانگین نرخ مهریه در اقوام مختلف از ۱۰۰هزار تا یک میلیون و پانصد روپیه هند متغیر است. در آذربایجان نیز میانگین نرخ مهريه دوهزار منات است. در کشور چین به‌ویژه منطقه ارومچی نرخ مهريه چیزی در حدود ۱۰۰هزار یوآن است که در مناطق مختلف و قومیت‌های مختلف تغییر می‌کند.
میانگین نرخ مهريه در ترکیه نیز ۳۵ هزار لیره است. همچنین در عمان میانگین نرخ مهريه حدود ۱۰هزار ریال اين کشور است. لازم به ذکر است در تمامی این کشور‌ها میانگین نرخ مهریه با توجه به شرایط اقتصادی کشور چندان سنگین نیست و با توجه به عرف قابل قبول است. علاوه بر این، در تمامی این کشور‌ها مهریه‌های سنگین خارج از عرف از سوی خانواده‌ها وضع می‌شود که چندان فراگیر نیست.
کاهش تعداد زندانیان مهریه
در ایران تلاش برای مهار روند رو به رشد تعداد زندانیان مهریه در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قانونگذاران قرار گرفته است. در سال ۱۳۸۶ زمانی که برای اولین‌بار لایحه حمایت از خانواده از سوی دولت نهم به مجلس رفت، پیشنهاد وضع مالیات بر مهریه‌های غیرمتعارف و تعیین سقف پرداخت مهریه تا ۱۱۰ سکه مورد انتقاد بسیاری از فعالان مدنی قرار گرفت. درنهایت، پس از اصلاح برخی از بندهای طرح و تصویب آن در سال ۹۱، بند مربوط به وضع مالیات بر مهریه از میان برداشته شد اما، شورای نگهبان تعیین سقف مهریه تا ۱۱۰ سکه را پذیرفت و آن را لازم‌الاجرا معرفی کرد.
بر این اساس، تا ۱۱۰ سکه طلا از مهریه تعیین شده ضمانت اجرایی برای اعمال ماده دو نحوه اجرای محکومیت‌های مالی را دارد. یعنی زوجه می‌تواند درصورت پرداخت نکردن مهریه تا این میزان با اعمال ماده دو، مرد را به زندان بیندازد و درصورت پرداخت این تعداد دیگر زن نمی‌تواند او را به زندان بیندازد. در این زمان اگر زوج دارایی داشته باشد از او گرفته می‌شود. به‌رغم تصویب طرح پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰سکه، بسیاری از حقوقدانان و فعالان حوزه زنان به این قانون به دلیل منافات آن با شرع اسلام که برای مهریه هیچ سقفی تعیین نکرده است، انتقاد کردند.
سرنوشت بیمه مهریه به کجا رسید؟
بیمه مهریه زنان یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات دولت دهم در حوزه زنان بود که تیر سال ۹۱ سر زبان‌ها افتاد. مدیر سیاسی فرهنگی مرکز سابق امور زنان و خانواده در همین زمینه گفت: حدود خردادماه سال ۹۲ آخرین پیگیری‌های ما برای به سرانجام رساندن بیمه مهریه صورت گرفت و جلساتی با وزارت دادگستری و یکی از صندوق‌های بیمه برگزار کردیم. ستاد دیه نیز از این طرح ما استقبال کرد اما به علت تغییر دولت و نبود امکان تامین اعتبار، بیمه مهریه مسکوت باقی ماند.
زهره لاجوردی افزود: در دولت دهم موضوع «بیمه زنان خانه‌دار» نیز مطرح بود که در صورت تامین اعتبار این بیمه امکان پرداختن به بیمه «مهریه» نیز فراهم می‌شد. او درباره مزایای بیمه مهریه اظهار کرد: این نوع بیمه نه‌تنها به سود زندانیان دیه بود بلکه زوج می‌توانست به مرور مبلغی را برای پرداخت مهریه همسرش پس‌انداز کند. از سوی دیگر مهریه زن نیز ایمن می‌شد. لاجوردی همچنین از تعامل با صندوق‌های بیمه به منظور تحت پوشش بیمه قراردادن مهریه نیز خبر داده و اظهار کرده بود: لازم است در این زمینه با صندوق‌های بیمه مذاکراتی انجام شود البته بیمه کردن موارد غیردولتی دشوار است.
با این حال لازم است با برگزاری جلساتی و تعامل با صاحبنظران به راهکارهای اجرایی و قانونی در این زمینه دست یافت؛ چراکه بیمه شدن «مهریه» به نظر می‌رسد راهکاری برای حل مشکل مهریه است. مدیر سیاسی - فرهنگی مرکز سابق امور زنان و خانواده- در نهایت از نافرجام ماندن این طرح به دلیل کمبود بودجه و عدم تخصیص اعتبار لازم برای اجرا خبر داد.
مهریه تاوان فرصت‌های از دست‌رفته
یک جامعه‌شناس می‌گوید: وضع مهریه سنگین در شرایطی که زنان همچون مردان امکان دسترسی به فرصت‌های اجتماعی چون اشتغال را ندارند، موجب شکل‌گیری یک نوع احساس امنیت می‌شود. علیرضا عزیزی در ادامه عنوان می‌کند: به همین دلیل ریشه مهریه‌های سنگین به احساس عدم امنیت در زنان بر می‌گردد. از این رو، مهریه تاوان و جایگزین فرصت‌های از دست رفته است. او بیان می‌کند: به‌طور حتم، مشکل افزایش میزان مهریه را از راه‌های قانونی نمی‌توان حل کرد. این مساله اجتماعی است و نیاز به ساز و کارهای اجتماعی و فرهنگی دارد.
سالار مرادی یکی از اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در گفت‌وگو با آرمان با‌اشاره به وجود فرهنگ غلط وضع مهریه سنگین به معنای مستحکم شدن نهاد خانواده می‌گوید: به اعتقاد من، مهریه بالا خوشبختی زندگی را تضمین نمی‌کند کما اینکه بسیاری با وجود مهریه‌های سنگین حاضر به تحمل زندان شده‌اند اما تمایلی به برگشت به زندگی مشترک نداشته‌اند. او با دفاع از اقدام مجلس برای تعیین سقف برای مهریه اظهار می‌کند: قوانینی اینچنینی به‌طور حتم در فرهنگ‌سازی و کاهش میزان مهریه می‌تواند تاثیرگذار باشد و از اثرات و پیامد‌های اجتماعی آن بکاهد.
طبق آخرین آمار موجود تعداد کل زندانیان در کشور ۲۱۰ هزار و ۶۷۲ نفر است. از این تعداد هشت‌هزار زندانی جرائم مالی غیرعمد در کل زندان‌های کشور به‌سر می‌برند که حدود دوهزار نفر به‌دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه روانه زندان شده‌اند. آمار بالای زندانیان مهریه موجب شده است تا مجلس در سال‌های اخیر با وضع قوانینی چون تعیین سقف برای مهریه از تعداد زندانیان محکوم به پرداخت مهریه بکاهد.
علاوه بر این، درحالی که بسیاری از کارشناسان آسیب‌های اجتماعی، تعیین مهریه‌های سنگین و به‌دنبال آن افزایش تعداد زندانیان مهریه را عامل سست شدن بنیاد خانواده و شکل‌گیری پیامد‌های اجتماعی ناگوار می‌دانند، برخی از کارشناسان دلیل وضع مهریه‌های سنگین را به ایجاد قدرت در زنان و شکل گیری ضمانت اجرایی برای دوام زندگی مشترک زناشویی نسبت می‌دهند.
مهریه از هدیه تا احقاق حقوق
مهریه که ریشه در سنت‌هاي اسلامي دارد به مالی گفته مي‌شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح به زوجه خود مي‌پردازد یا مکلف به پرداخت آن مي‌شود. مرد هنگام اجرای صیغه نکاح و ازدواج، چیزی را به همسرش تقدیم مي‌کند که دراصطلاح مهریه (صداق) نامیده مي‌شود. در آموزه‌هاي دینی برای مهریه، مقدار معینی تعیین نشده است بلکه این امر به توافق زن و مرد و خانواده‌ها بستگی دارد. همچنین در نوع مهریه نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که ارزش اقتصادی و اجتماعی داشته باشد، مي‌تواند به‌عنوان مهريه قرار گیرد.
در بسیاری از اوقات، مهريه دختران مسلمان ایرانی بر مبنای سکه‌هاي طلا تعیین مي‌شود؛ از سال تولد دختر گرفته تا شمار ائمه یا سوره‌هاي قرآن‌کريم به‌عنوان تعداد سکه‌هاي مهريه دختران بریده مي‌شود. با وجود آنکه بسیاری بر این عقیده‌اند که وجود مهریه‌های سنگین خوشبختی زوجین را تضمین نمی‌کند، برخی از کارشناسان اجتماعی به وجود حقوق نابرابر زنان در مقایسه با مردان در امر ازدواج اشاره می‌کنند و علت درخواست مهریه سنگین از مرد را در ازای حق طلاقی که در دست مرد است، تعریف می‌کنند.
مهریه در کشورهای اسلامی
مهریه در کشورهای اسلامی متغیر است. به‌طور مثال، میانگین نرخ مهريه در عربستان با سکه طلا تعیین نمی‌شود و عرف مهريه در این کشور ۱۴ هزار دلار است. در هند میانگین نرخ مهریه در اقوام مختلف از ۱۰۰هزار تا یک میلیون و پانصد روپیه هند متغیر است. در آذربایجان نیز میانگین نرخ مهريه دوهزار منات است. در کشور چین به‌ویژه منطقه ارومچی نرخ مهريه چیزی در حدود ۱۰۰هزار یوآن است که در مناطق مختلف و قومیت‌های مختلف تغییر می‌کند.
میانگین نرخ مهريه در ترکیه نیز ۳۵ هزار لیره است. همچنین در عمان میانگین نرخ مهريه حدود ۱۰هزار ریال اين کشور است. لازم به ذکر است در تمامی این کشور‌ها میانگین نرخ مهریه با توجه به شرایط اقتصادی کشور چندان سنگین نیست و با توجه به عرف قابل قبول است. علاوه بر این، در تمامی این کشور‌ها مهریه‌های سنگین خارج از عرف از سوی خانواده‌ها وضع می‌شود که چندان فراگیر نیست.
کاهش تعداد زندانیان مهریه
در ایران تلاش برای مهار روند رو به رشد تعداد زندانیان مهریه در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قانونگذاران قرار گرفته است. در سال ۱۳۸۶ زمانی که برای اولین‌بار لایحه حمایت از خانواده از سوی دولت نهم به مجلس رفت، پیشنهاد وضع مالیات بر مهریه‌های غیرمتعارف و تعیین سقف پرداخت مهریه تا ۱۱۰ سکه مورد انتقاد بسیاری از فعالان مدنی قرار گرفت. درنهایت، پس از اصلاح برخی از بندهای طرح و تصویب آن در سال ۹۱، بند مربوط به وضع مالیات بر مهریه از میان برداشته شد اما، شورای نگهبان تعیین سقف مهریه تا ۱۱۰ سکه را پذیرفت و آن را لازم‌الاجرا معرفی کرد.
بر این اساس، تا ۱۱۰ سکه طلا از مهریه تعیین شده ضمانت اجرایی برای اعمال ماده دو نحوه اجرای محکومیت‌های مالی را دارد. یعنی زوجه می‌تواند درصورت پرداخت نکردن مهریه تا این میزان با اعمال ماده دو، مرد را به زندان بیندازد و درصورت پرداخت این تعداد دیگر زن نمی‌تواند او را به زندان بیندازد. در این زمان اگر زوج دارایی داشته باشد از او گرفته می‌شود. به‌رغم تصویب طرح پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰سکه، بسیاری از حقوقدانان و فعالان حوزه زنان به این قانون به دلیل منافات آن با شرع اسلام که برای مهریه هیچ سقفی تعیین نکرده است، انتقاد کردند.
سرنوشت بیمه مهریه به کجا رسید؟
بیمه مهریه زنان یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات دولت دهم در حوزه زنان بود که تیر سال ۹۱ سر زبان‌ها افتاد. مدیر سیاسی فرهنگی مرکز سابق امور زنان و خانواده در همین زمینه گفت: حدود خردادماه سال ۹۲ آخرین پیگیری‌های ما برای به سرانجام رساندن بیمه مهریه صورت گرفت و جلساتی با وزارت دادگستری و یکی از صندوق‌های بیمه برگزار کردیم. ستاد دیه نیز از این طرح ما استقبال کرد اما به علت تغییر دولت و نبود امکان تامین اعتبار، بیمه مهریه مسکوت باقی ماند.
زهره لاجوردی افزود: در دولت دهم موضوع «بیمه زنان خانه‌دار» نیز مطرح بود که در صورت تامین اعتبار این بیمه امکان پرداختن به بیمه «مهریه» نیز فراهم می‌شد. او درباره مزایای بیمه مهریه اظهار کرد: این نوع بیمه نه‌تنها به سود زندانیان دیه بود بلکه زوج می‌توانست به مرور مبلغی را برای پرداخت مهریه همسرش پس‌انداز کند. از سوی دیگر مهریه زن نیز ایمن می‌شد. لاجوردی همچنین از تعامل با صندوق‌های بیمه به منظور تحت پوشش بیمه قراردادن مهریه نیز خبر داده و اظهار کرده بود: لازم است در این زمینه با صندوق‌های بیمه مذاکراتی انجام شود البته بیمه کردن موارد غیردولتی دشوار است.
با این حال لازم است با برگزاری جلساتی و تعامل با صاحبنظران به راهکارهای اجرایی و قانونی در این زمینه دست یافت؛ چراکه بیمه شدن «مهریه» به نظر می‌رسد راهکاری برای حل مشکل مهریه است. مدیر سیاسی - فرهنگی مرکز سابق امور زنان و خانواده- در نهایت از نافرجام ماندن این طرح به دلیل کمبود بودجه و عدم تخصیص اعتبار لازم برای اجرا خبر داد.
مهریه تاوان فرصت‌های از دست‌رفته
یک جامعه‌شناس می‌گوید: وضع مهریه سنگین در شرایطی که زنان همچون مردان امکان دسترسی به فرصت‌های اجتماعی چون اشتغال را ندارند، موجب شکل‌گیری یک نوع احساس امنیت می‌شود. علیرضا عزیزی در ادامه عنوان می‌کند: به همین دلیل ریشه مهریه‌های سنگین به احساس عدم امنیت در زنان بر می‌گردد. از این رو، مهریه تاوان و جایگزین فرصت‌های از دست رفته است. او بیان می‌کند: به‌طور حتم، مشکل افزایش میزان مهریه را از راه‌های قانونی نمی‌توان حل کرد. این مساله اجتماعی است و نیاز به ساز و کارهای اجتماعی و فرهنگی دارد.
سالار مرادی یکی از اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در گفت‌وگو با آرمان با‌اشاره به وجود فرهنگ غلط وضع مهریه سنگین به معنای مستحکم شدن نهاد خانواده می‌گوید: به اعتقاد من، مهریه بالا خوشبختی زندگی را تضمین نمی‌کند کما اینکه بسیاری با وجود مهریه‌های سنگین حاضر به تحمل زندان شده‌اند اما تمایلی به برگشت به زندگی مشترک نداشته‌اند. او با دفاع از اقدام مجلس برای تعیین سقف برای مهریه اظهار می‌کند: قوانینی اینچنینی به‌طور حتم در فرهنگ‌سازی و کاهش میزان مهریه می‌تواند تاثیرگذار باشد و از اثرات و پیامد‌های اجتماعی آن بکاهد.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر