موشک‌سازان، خودروسازان خوبی خواهند شد؟

رویداد۲۴: در حالی که انتقادات از کیفیت خودروسازی داخلی بالا گرفته، همه به دنبال راهی هستند که چگونه می‌توان این مشکل را برطرف کرد. در روزهای گذشته رهبر انقلاب نیز گلایه تندی از تولیدکنندگان داخلی داشتند و گفته بود «متأسفانه در برخی صنایع به‌ویژه در صنعت خودرو به موضوع کیفیت توجه نمی‌شود و مردم نیز بحق به آن‌ها اعتراض دارند»

پس از این سخنان، تلاش برای حل مشکل البته فزونی گرفت. تولیدکنندگان خودرو از راه‌اندازی کارگروه افزایش کیفیت ملی سخن گفتند و برخی نیز از این گفتند که نیروهای خارجی به استخدام صنعت داخلی در بیاید. در این میان یکی از راه‌حل‌های همیشگی ورود نهادهای نظامی به صنعت خودروسازی است. استدلال این گروه بر آن است که چون ایران در بخش موشکی و نظامی پیشرفت کرده، بنابراین باید همین تجربه را به بخش خودروسازی وارد کرد؛ چنانچه خود رئیس جمهور نیز در یکی از سخنانش اینگونه گفته است: «می‌گویند چرا موشک می‌سازید اما در خودروسازی مشکل دارید؛ جوابش مشخص است چون ما تکنولوژی صنعت موشکی را در صنعت خودروسازی سرازیر نکردیم.»

هرچند سردار رمضان شریف اعلام کرده ورود به خودروسازی از ماموریت‌های سپاه نیست، با این حال مقایسه‌های موجود میان خودروسازان و موشک‌سازان، این احتمال را بالا برده که نهادهای نظامی همچون ارتش و سپاه به خودروسازی نیز وارد شوند. بنابراین یکی از سوالات موجود این است که موشک سازان می‌توانند خودروساز هم بشوند؟

برخی کارشناسان معتقدند مقایسه دو صنعت اساسا امری اشتباه است؛ چه اینکه صنعت موشک‌سازی کاملا انحصاری است اما صنعت خودروسازی فضایی کاملا رقابتی دارد. ضمن اینکه موشک استفاده عمومی ندارد و توسط مردم استفاده نمی‌شود که بتوانند درباره کیفیت آن نظر بدهند اما مردم به صورت مداوم درباره کیفیت خودرو نظر می‌دهند. نکته دیگر که این مقایسه را به خطا می‌برد، این است که موشک هیچگاه با نمونه خارجی خود مقایسه نمی‌شود که افکار عمومی بتوانند کیفیت آنها را ارزیابی کنند.

پازوکی: خودکفایی در صنعت خودروسازی یک ایده غیرمنطقی است

مهدی پازوکی کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با رویداد۲۴ همین موضوع را بررسی کرده که این مقایسه تا چه ادندازه درست است و اساسا مشکل خودروسازی ایران چیست. او می‌گوید: یکی از مهمترین دلایلی که باعث بی‌کیفیت شدن خودرو‌های ایرانی شده، حمایت‌های بی‌حد و اندازه دولت دولت از صنعت خودروسازی است که باعث معلول شدن این صنعت شده است. اعتقاد دارم به صورت غیرمنطقی، غیرعلمی و تحت تاثیر جهل و به اسم خودکفایی از صنعت خودروسازی حمایت شده و هزینه آن را مردم می‌دهند و انحصاری شدن این صنعت باعث تضییع شدن حق مردم شده است.

او می‌گوید شرایط کنونی اینگونه است که قدرت انتخاب را از مردم گرفته و آن‌ها را محدود کردیم و تا انتقاد می‌کنیم، می‌گویند عده‌ای بیکار می‌شوند و سریعا بحث اشتغال را به میان می‌آورند. این موضوع هم مهم است اما راه حل دارد؛ مثلا زمانی که خودروساز خارجی در کشور بود و خدمات پس از فروش که ارائه می‌کرد، باعث شده بود اشتغال بیشتری ایجاد شود. در دهه ۴۰ وقتی پیکان را تولید می‌کردیم، کره جنوبی دوچرخه هم تولید نمی‌کرد، اما امروز سومین تولید کننده دنیا است زیرا آنها رقابت و سرمایه‌گذاری خارجی داشتند. یکی از دلایلی که فضای کسب و کار در ایران برای خودروسازی مناسب نیست به این دلیل است که شفافیت در این صنعت وجود ندارد و رقابتی هم وجود ندارد و متاسفانه انحصار هم وجود دارد.

به جای اضافه کردن موشک‌سازان به خودروسازان، صنعت خودرو را به بازارهای جهانی وصل کنید

پازوکی معتقد است خودکفایی در صنعت خودروسازی یک ایده غیرمنطقی است. او می‌گوید: حتی جنرال موتورز آمریکا هم خودکفا نیست. این انحصار اکنون در صنعت لوازم خانگی هم شکل گرفته است. انحصار مانند یک سم است، چه انحصار دولتی، چه خصولتی و چه خصوصی، انحصار شوم است و کشور را به عقب می‌راند. انحصار رقابت را از بین می‌برد و قدرت انتخاب را از مردم گرفته است. علم اقتصاد می‌گوید زمانی که قدرت انتخاب را از مردم گرفته شود، تمام تئوری‌های اقتصادی از بین می‌رود، اگر بخواهم همین مسئله را به صنعت موشک‌سازی گره بزنم، باید بگویم موشک‌سازی یک موضوع انحصاری است و ارتباطی به خودروسازی ندارد لذا اگر سازنده‌های موشک را وارد صنعت انحصاری خودرو کنید هیچ کاری نمی‌توانند انجام دهند.

صنعت خودروسازی ایران باید به صنعت خودروسازی دنیا اضافه شود تا بتواند موفق باشد. سوال مهم این است که مگر موشک را مردم مصرف می‌کنند که بتوانند درباره آن نظر بدهند؟ موشک‌سازی انحصاری و بدون رقابت است. شما فردا صبح بگویید پراید را به قیمت دولتی می‌فروشند، مردم از میدان آزادی صف می‌بندند چرا که قدرت انتخاب ندارند. شما در آلمان، انگلیس، فرانسه یا کشور‌های اروپایی دیگر که بروید دست شما را می‌بوسند که خودروهایشان را بخرید چرا که رقابت وجود دارد.

پازوکی می‌گوید وقتی انحصار وجود دارد و رقابت شکل نمی‌گیرد، کیفیت روز به روز پایین خواهد آمد؛ مثلا همین امروز ببینید خودروی مثلا سال ۸۶ نسبت به خودروی جدید با کیفیت‌تر است! در همه جای دنیا خودرو‌های جدید آپشن‌های جدیدتر و بهتری نسبت به خودرو‌های گذشته دارند. همه این‌ها به دلیل جهالت اقتصادی است که با شعار خودکفایی دست به چنین رفتار‌هایی می‌زنند زیرا خودکفایی در همه امور مفهمومی ندارد؛ مثلا در صنعت هواپیماسازی، ایرباس که فرانسوی است برایش به صرفه نیست روی موتور هواپیما کار کند از همین رو موتور خود را از جنرال موتورز آمریکا می‌گیرد.

تولید موشک در انحصار انجام می‌شود و زمان و هزینه اهمیتی ندارد

هادی حق‌شناس کارشناس و فعال اقتصادی است که موضوع مقایسه موشک سازی و خودروزی را بررسی کرده است. او به رویداد۲۴ می‌گوید: مشکل مقایسه، در دو امر «رقابت» و «انحصار» نهفته است؛ به این معنا که تولید موشک انحصاری است، اما صنعت خودرو رقابتی است. وقتی خودروهایمان را با پیکان مقایسه می‌کنیم خیلی بهتر است، اما وقتی با خودرو‌های کره‌ای مقایسه‌ای می‌کنیم می‌بینیم ضعیف و عقب مانده‌ایم. تولید موشک در انحصار انجام می‌شود و در آن نه زمان و نه هزینه اهمیتی ندارد، اما کالا‌هایی که مصرف‌کننده عمومی دارند، باید رقابتی باشد. در موضوعات نظامی و دفاعی کشور بحث هزینه اصلا اهمیتی ندارد، یعنی شما گاه تا ده‌ها برابر هزینه می‌کنید که مثلا یک لوله تانک بسازید اما آیا در خودروسازی می‌توان چنین کرد و مثلا به هر قیمتی خودرو ساخت؟

مگر مشتری موشک مردم هستند که بتوانند درباره آن نظر دهند؟

او ادامه داد: مشتری خودرو مردم هستند و می‌توانند درباره کیفیت و هزینه آن نظر دهند و انتخاب کنند اما مگر مشتری موشک مردم هستند که بتوانند درباره آن نظر دهند؟ شما میوه هم که می‌خواهید بخرید ترجیح می‌دهید خودتان آن را جدا کنید. اما اینجا در خودرو مردم نه تنها حق انتخاب ندارند بلکه باید التماس کنند و در صف هم باقی بمانند. نکته مهمتر اینکه موشک در انحصار تولید می‌شود و تولیدکننده و مصرف‌کننده یکی است، اما در صنعت خودرو اینگونه نیست. در دنیا صد‌ها شرکت، خودرو تولید می‌کنند و میلیارد‌ها نفر از آن استفاده می‌کنند؛ لذا بازاری که چند میلیارد مصرف‌کننده دارد رقابتی است و مقایسه این دو اصلا کار درستی نیست.

حق‌شناس با بیان اینکه هر صنعتی که انحصاری یا تحت حمایت شدید دولت‌ها قرار دارند، محصولات کم‌کیفیت و گرانی ارائه می‌دهند، یادآور شد: مهم نیست که کدام سازمان و نهاد می‌خواهد وارد صنعت خودروسازی شود، هرکدام وارد شوند و بخواهند جلوی واردات خودروی خارجی را بگیرند که مردم نتوانند مقایسه کنند، بازهم نتیجه دآن همان انحصار و بی‌کیفیتی است و وضعیت فعلی ادامه خواهد داشت. هر کسی می‌خواهد ورود کند، اما به شرطی که اجازه ورود کالای خارجی را بدهد تا مردم متوجه شوند کدام یک کالای مرغوب‌تری ارائه می‌دهند. نباید خودرو را با موشک مقایسه کرد، وقتی بحث دفاع از کشور مطرح می‌شود مردم حاضر هستند جانشان را هم بدهند و برای آن هزینه‌ای در نظر نمی‌گیرند. هر موشکی به هر قیمتی برای دفاع ساخته شود مشکلی ندارد، اما در خودرو که همچین ضرورتی وجود ندارد. باید اجازه داد مردم انتخاب کنند.