آیا مذاکرات وین می‌تواند آغاز یک جنگ سرد باشد؟

فرارو: وین برای نجات توافق هسته‌ای با ایران میزبان مذاکرات است توافقی که ترامپ رئیس جمهوری امریکا سه سال پیش آن را به هم ریخت. وین مکان مناسبی برای این ماموریت است محل ساخت فیلم «مرد سوم» ساخته «کارول رید» در دوران جنگ سرد و این هفته میزبان مذاکراتی بوده است که می‌تواند نقطه آغاز جنگ سرد بعدی باشد.

این جنگ سرد قدیمی بین امریکا و شوروی نیست بلکه جنگ تازه‌ای بین امریکا و ابر قدرت نوظهور چین است. گفتگوهای هسته‌ای تا حدی در مورد ایران است، اما در بعد کلان‌تر در مورد نظم نوین جهانی است نظمی که در حال ظهور است و با عقب نشینی سراسیمه امریکا از آسیا و خاورمیانه پس از شکست‌های تحقیرآمیز در عراق و اخیرا در افغانستان در حال شکل گیری است.

در نتیجه، تنها به طور رسمی مذاکرات وین درباره برنامه هسته‌ای ایران است، اما در واقعیت مخاطرات بسیار بیش‌تر از آن هستند. ساختار تازه امنیت جهانی چیزی است که بر سایر کشورهای درگیر در این گفتگو تاثیرگذار است. پیش‌تر در برجام، امریکا نقش اصلی را در تضمین توافق ایفا کرد که به موجب آن توسعه هسته‌ای ایران در ازای پایان تحریم‌ها کاهش می‌یافت، اما امروز امریکا در اتاق مذاکره حضور ندارد. ایران پس از نقض یکجانبه توافق هسته‌ای توسط امریکا در سال ۲۰۱۸ میلادی اجازه حضور در جلسه را به امریکا نداده است.

با این حال، یک هیئت امریکایی در وین در هتل همسایه محل برگزاری مذاکرات در هتل «ماریوت» مستقر شده است. پیام رسان‌های اروپایی برای رساندن پیام به دیپلمات‌های سرگردان امریکایی در خیابان‌های خلوت وین حرکت می‌کنند.

هیچ اتفاق نظر و اجماعی بین مذاکره کنندگان وجود ندارد. آنان بین خودشان تقسیم شده اند. چینی‌ها با اظهارات «باقری کنی» مذاکره کننده ارشد ایران در این باره که ایران از سوی غرب مورد بی‌عدالتی قرار گرفته همدل هستند. باقری کنی اخیرا به «میدل ایست آی» گفت که نقص برجام آن بود که ایران به تعهدات خود عمل کرد، اما تحریم‌ها هرگز لغو نشد.

«باراک اوباما» رئیس جمهوری امریکا و معمار توافق مطمئنا در مورد صلح صحبت کرد، اما در پشت صحنه وزارت خزانه داری امریکا هر نهادی را که قصد تجارت با ایران را داشت، تهدید کرد. به این ترتیب ورود یا خروج ایران از توافق هسته‌ای تفاوت چندانی نداشت. ترامپ سپس تحریم‌ها را تشدید کرد و اروپایی‌ها نتوانستند کاری انجام دهند.

خود را به جای دولت روحانی که توافق هسته‌ای را امضا کرد قرار دهید. آن کشور هرگز در ازای ریسک سیاسی‌اش در تلاش برای برقراری توافق با امریکا و متحدان‌اش از خود نشان داد امتیاز جدی‌ای دریافت نکرد. این بدان معنا بود که در داخل ایران نیز دولت روحانی قادر به دفاع از خود در برابر منتقدان داخلی (که آن زمان «باقری کنی» نیز در میان آنان بود) نبوده است. آنان استدلال می‌کردند که دولت روحانی یک قرارداد نامتوازن را امضا کرده است.

منطبق با توافق هسته ای، ایران به تعهدات خود پایبند بود و به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه بازرسی از تاسیسات خود را داده بود، اما هیچ راستی آزمایی متقابلی در مورد تضمین‌های امریکا مبنی بر تعامل مجدد ایران با جامعه بین المللی وجود نداشت.

زمانی که دولت روحانی می‌دانست در مسیر شکست در انتخابات سال جاری میلادی قرار دارد ناامیدی آغاز شد. یکی از اعضای هیئت ایرانی توافق هسته‌ای را با برگزیت یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا مقایسه کرده بود. او گفته بود: «بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا توافقی را انجام داد، اما می‌دانست هرگز نمی‌توان آن را حفظ کرد».

به همین خاطر است که اکنون «باقری کنی» تیم مذاکره کننده ۴۰ نفره‌ای متشکل از رئیس سابق بانک مرکزی ایران و دو معاون وزیر خارجه را با خود به همراه دارد. او به آن تیم نیاز دارد تا بر لزوم راستی آزمایی طرف امریکایی تاکید کند این که امریکا اجازه دهد ایران بار دیگر در بازارهای بین المللی تجارت کند.

بسیار بعید به نظر می‌رسد که دیپلمات‌های امریکایی در هتل ماریوت این تعهد را به ایران ارائه دهند. حتی اگر آنان این تعهد را ارائه دهند دشوار بتوان تصور کرد «جو بایدن» رئیس جمهوری امریکا چگونه می‌تواند این کار را انجام دهد. بنابراین، احتمال شکست این دور از مذاکرات محتمل است

این وضعیت ما را به شکاف میان چین و روسیه از یک طرف و اروپایی‌ها از سوی دیگر می‌برد. تحقیر امریکا در کابل در ماه آگوست این پیام را از طریق منطقه‌ای که به طور فزاینده‌ای به عنوان غرب آسیا به جای خاورمیانه شناخته می‌شود ارسال کرد که امریکا در راه خروج است: انتظار داشته باشید که چینی قدرتمندتر در برابر تلاش‌های امریکا برای استفاده از دلار امریکا به منظور اعمال تحریم علیه کشورهایی مانند ایران که آن را دوست ندارد مقاومت کند.

روز پنجشنبه «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا با گستاخی به ایران هشدار داد که زمان برای بازگشت به توافق هسته‌ای به سرعت در حال گذر است و بسیار دیر شده است. تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران، اما نگاه متفاوتی دارد و بر این باور است که زمان برای امریکا رو به اتمام است و موقعیت امریکایی‌ها بسیار ضعیف‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنند و زمان آن فرارسیده است که بلینکن و بایدن با واقعیت‌های ناخوشایند جنگ سرد بعدی مواجه شده و از خواب غفلت بیدار شوند.