همگامی ۱۰۰ هنرمند ایرانی با سازمان‌ ملل

صدای کلیک یک دوربین در محوطه‌ زیبا و آرام بیرون تهران. صدای ساب‌زدن برنز در نیاوران. لغزش قلم نی دزفولی با زاویه ۲۳ درجه روی کاغذ گلاسه در آتلیه‌ای حوالی خیابان کریمخان. «این دختر نوجوان چه عجیب است». «یک ادیت دیگر. حرکت باید باز هم تندتر شود.» «لایه‌های دیگر لازم است؟ چند لایه؟ خودم هم نمی‌دانم.»

روزنامه شرق: صدای کلیک یک دوربین در محوطه‌ زیبا و آرام بیرون تهران. صدای ساب‌زدن برنز در نیاوران. لغزش قلم نی دزفولی با زاویه ۲۳ درجه روی کاغذ گلاسه در آتلیه‌ای حوالی خیابان کریمخان. «این دختر نوجوان چه عجیب است». «یک ادیت دیگر. حرکت باید باز هم تندتر شود.» «لایه‌های دیگر لازم است؟ چند لایه؟ خودم هم نمی‌دانم.»

این کلیک دوربین عباس کیارستمی است که برای گرفتن عکس به جاده هراز آمده. آمده است تا درختان یک روز بهاری را برای جلوِ دوربین آماده کند. در کارگاه نیاوران، این پرویز تناولی است که مشغول آماده‌سازی هدیه‌ای است که می‌خواهد به کودکان گرسنه، مهم‌ترین کارفرمایان تاریخ هنر، اهدا کند. مسلمیان در آتلیه‌اش در کرج، رنگ آبی و سرخ را بر زمینه‌ای سفید قرار می‌دهد و یک آبستره فیگوراتیو خلق می‌کند.

کورش شیشه‌گران در آتلیه‌اش در سعادت‌آباد با خطوط درهم و پیچان همیشگی‌‌اش نقاشی‌ای را آماده می‌کند. منوچهر معتبر با رنگ‌های سیاه، سفید و خاکستری تصویر مردی را با کودکش روی بوم آورده و گیزلا وارگا سینایی در کاری با تکنیکی تازه و سخت، لایه‌های رنگ را روی هم می‌گذارد تا تصوری از واقعیت بدهد. بهرام دبیری لبخندی بر لبان زنی می‌گذارد و مریم زندی تصویر پسر لبوفروش را در قاب جاسازی می‌کند. چند ماه طول کشیده تا کارها آماده شده‌اند؛ آماده‌ حضور در نمایشگاهی برای حمایت از برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد.

هنرمندان بزرگی در یک‌صدسال اخیر برای دردهای اجتماع فریاد کشیده‌اند: دیه‌گو بلاسکز، بارتولومه استبان موریو، فرانسیسکو گویا، ونسان ون‌گوگ، پابلو پیکاسو، ادگار دُگا و لوترک. اکنون در ایران، گروهی از هنرمندان صاحب‌نام و جوان، با نقاشی‌ها، عکس‌ها، مجسمه‌ها و طرح‌هایشان می‌خواهند مرهمی بر زخم گرسنگان و بی‌پناهان بگذارند. صدهنرمند ایرانی با برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد همگام شده‌اند و قرار است آثار خود را به فرهنگسرای نیاوران ببرند تا عواید حاصل از فروش این نمایشگاه صرف مبارزه با گرسنگی شود.

وسیع و جامع

وسعت و جامعیت. این دو واژه، به خوبی توصیف‌کننده همیاری هنرمندان ایرانی در کمک به برنامه جهانی غذاست. وسعت نمایشگاه از آن روست که مشارکت بی‌سابقه و یکجای یکصد هنرمند را در خود دارد و جامعیت به این دلیل که نه‌تنها پیشکسوتان و بزرگان هنر، بلکه جوانان این عرصه هم پا پیش گذاشته و تلاش کرده‌اند با اهدای آثارشان، مرهمی باشند بر زخم محرومان و گرسنگان.

در کمتر حراج و نمایشگاه خیریه مطرحی شاهد کنار هم قرارگرفتن هنرمندان پیشکسوت و جوانان صاحب‌نام هستیم، ولی نکته جالب توجه در این نمایشگاه این است که در کنار جمع کثیری از سرشناس‌ترین و بهترین هنرمندان صاحب‌نام ایران اسامی تعداد زیادی هنرمند جوان هم به چشم می‌خورد که شاید کمتر کارشان در مقیاس بین‌المللی دیده شده باشد. این نکته‌ای است که «شکوفه ملک کیانی»، مشاور هنری برنامه جهانی غذای سازمان‌ملل‌متحد در ایران که مدیریت این پروژه را برعهده دارد، هم بر آن تاکید می‌کند.

او در این‌باره به می‌گوید: «با توجه به بستر مناسبی که برای فعالیت‌های هنری و فرهنگی در این دفتر وجود دارد من فکر کردم که هر سال در کنار پیشکسوتانی که همیشه ما را یاری می‌کنند عده‌ای از هنرمندان جوان را هم دعوت به همکاری کنیم و این فرصت را به آنان بدهیم که کارهای زیبایشان را به نمایش بگذارند، تا بتوانیم سهمی در معرفی آنان به جوامع بین‌المللی داشته باشیم.

مسلما همین جوانان، روزی پیشکسوتان و هنرمندان صاحب‌نام کشور ما خواهند شد همان راهی که پیشکسوتان امروز ایران طی کردند و هم‌اکنون به این جایگاه رسیده‌اند.»

ملک‌کیانی که خود از عکاسان جوان و پرافتخار ایران است، درباره چگونگی شکل‌گیری ایده این نمایشگاه حرف‌ها دارد: «اواسط بهمن‌ماه سال گذشته نامه‌ای از طرف دفتر برنامه جهانی غذای سازمان ملل برای هنرمندان فرستادیم و آنها تا اول خرداد فرصت داشتند در این زمینه اعلام آمادگی کنند.»

به‌گفته او، این برای اولین‌بار است که دفتر سازمان ملل در تهران چنین نمایشگاهی را دایر می‌کند: «نمایشگاهی با این کیفیت و در این حجم، با حضور اکثر پیشکسوتان و هنرمندان صاحب‌نام در زمینه‌های مجسمه‌سازی، نقاشی، عکاسی، خطاطی و... اولین‌بار است که از طرف یکی از دفاتر سازمان ملل در ایران برگزار می‌شود.»

مشاور هنری برنامه جهانی غذای سازمان‌ملل‌متحد، خبر می‌دهد که سوژه نمایشگاه به‌صورت آزاد بوده و هنرمندان محدودیتی در ارایه اثر نداشته‌اند. این نمایشگاه روز ۲۵مهرماه مصادف با «روز جهانی غذا» به مدت یک هفته با حمایت فرهنگسرای نیاوران در این فرهنگسرا برگزار خواهد شد.

ملک‌کیانی، قدردان حمایت‌های حجت‌الله ایوبی، معاون بنیاد شمس و رییس فعلی سازمان سینمایی است که در پروژه سال گذشته، برنامه جهانی غذا را حمایت کرده و می‌گوید: «آقای ایوبی در پروژه امسال هم مانند سال گذشته برای حمایت از این پروژه بشر‌دوستانه و فرهنگی پیشقدم بوده‌اند.

امسال به‌دلیل حجم بالای کارهای اهدایی به فضای بیشتری برای ارایه کارها نیاز بوده که با مساعدت و حمایت سیدعباس سجادی، رییس فرهنگسرای نیاوران تصمیم گرفته شد کارها در آنجا به نمایش گذاشته شود.»

به‌گفته او، مهلت ارسال آثار به این نمایشگاه به پایان رسیده ولی با توجه به استقبال فراوان هنرمندان، دست‌اندرکاران نمایشگاه قصد دارند این نمایشگاه را به‌صورت سالانه برگزار کنند. وی در این‌باره می‌گوید: «در صورتی که شرایط لازم برای برگزاری نمایشگاه سال آینده مهیا باشد، پس از برگزاری این نمایشگاه بلافاصله برای سال آینده از هنرمندان واجد شرایط دعوت خواهد شد.»

هنر در راه مبارزه با گرسنگی

برنامه جهانی غذا هرساله به حدود ۹۰میلیون‌نفر در ۸۰ کشور کمک غذایی می‌رساند که اکثر آنان زنان و کودکان هستند. در ایران نیز حدود ۳۰هزارنفر از پناهندگان افغان و عراقی و نیز بیش از دوهزارنفر از دختران پناهنده محصل تحت پوشش کمک‌های غذایی این سازمان هستند.

«نگار گرامی»، نماینده برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد در ایران درباره اهداف این نمایشگاه می‌گوید: «هدف از برگزاری این نمایشگاه اطلاع‌رسانی درباره رسالت اصلی برنامه جهانی غذا «مبارزه با گرسنگی» است، مسلما عواید مالی حاصل از برگزاری چنین نمایشگاهی نیز ما را در ارتقای سطح ارایه خدمات به جمعیت هدف یاری خواهد داد. قطعا هنرمندان ایرانی می‌توانند به‌عنوان پل ارتباطی بین دنیای هنر و دنیای بشردوستانه نقشی پررنگ ایفا کنند. ما خوشحالیم که همیشه از حمایت دوستان هنرمند - مخصوصا هنرمندان ایرانی - بهره برده‌ایم.»

پاسخی به یک انتقاد

اما شاید این انتقاد پیش بیاید که شمار افراد تنگدست و بی‌بضاعت در ایران کم نیست. ایران کشوری در حال توسعه به‌شمار می‌رود که هنوز قشر محروم در شهرها و روستاهای آن پراکنده هستند. بنابراین جای این سوال باقی است که چرا به‌جای حمایت از این افراد، گرسنگان دیگرکشورها مثلا سودان یا سومالی مورد حمایت قرار بگیرند گرامی در واکنش به این انتقادها، می‌گوید: «همان‌طور که می‌دانیم ایران کشوری در حال توسعه است و با توجه به منابع نفت و گاز جزو کشورهای با درآمد متوسط به حساب می‌آید؛ بنابراین در اولویت کمک‌های غذایی این سازمان قرار نمی‌گیرد. اضافه بر آن کشور ایران از نظر وضعیت غذایی طبق آمار موجود «مطلوب» است و خوشبختانه با کشورهای توسعه‌یافته برابری می‌کند.

زمانی که به‌صورت آماری در یک جامعه صحبت می‌کنیم وضعیت سرانه یک کشور را مطرح می‌کنیم نه اینکه نقطه‌ خاص جغرافیایی در یک کشور. برای مثال وضعیت غذایی در آمریکای شمالی و اروپا که جزو کشورهای توسعه‌یافته به شمار می‌آیند نیز «مطلوب» گزارش شده و کمکی از طرف برنامه جهانی غذا صورت نمی‌گیرد ولی آمار نشان می‌دهد جمعیتی حدود ۱۶میلیون‌نفر از تعداد کل گرسنگان جهان (۹۲۵میلیون‌نفر) در کشورهای توسعه‌یافته هستند.

نماینده برنامه جهانی غذای سازمان‌ملل‌متحد در ایران در ادامه اضافه می‌کند: «منطق ِحاکم، این است که اکثر کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه نیاز به کمک بین‌المللی ندارند. البته باید اشاره کنم برنامه جهانی غذا همواره آمادگی دارد تا در هنگام بروز بحران و بلایای طبیعی نظیر سیل، زلزله، رانش زمین و غیره در صورت درخواست کشور میزبان به کمکش بشتابد و این مساله در مورد ایران نیز صدق می‌کند.

برای مثال می‌توان به عملیات کمک‌رسانی این سازمان در زلزله بم در سال ۱۳۸۲ و سیل گلستان در سال ۱۳۷۹اشاره کرد. شاید جالب باشد بدانید که اولین عملیات کمک‌رسانی این سازمان در بدو تاسیس آن در سال ۱۳۴۰ کمک به آسیب‌دیدگان زلزله بویین زهرا بوده که در تاریخ این سازمان ثبت شده است.»

پرسش آخر درباره نمایشگاه یکصد هنرمند، این است که عواید حاصل از نمایشگاه چگونه و طبق چه مکانیسمی به افراد نیازمند داده می‌شود؟ گرامی در این‌باره توضیح می‌دهد: «درآمد حاصل از این نمایشگاه صرف خرید مواد غذایی و توزیع بین افراد تحت پوشش این سازمان در ایران می‌شود.»

گل صد برگ

هنرمندان این نمایشگاه تمثیلی از «گل صدبرگ» مولانا هستند. آنها که اندوخته خود را که هنرشان است در طبق اخلاص گذاشته‌اند. به گفته ملک کیانی، این نمایشگاه امسال با یادی از فریده لاشایی و احمد اسفندیاری که از این پروژه سال گذشته حمایت کردند و جایشان در نمایشگاه امسال خالی است، برپا می‌شود.

اسامی هنرمندان شرکت‌کننده در نمایشگاه هم، طبق حروف الفبا به شرح زیر است: الیکا ابراهیمی قاجار- حسین احمدی نسب- ناهید آرین- عبدی اسبقی -آرمان استپانیان- مصطفی اسداللهی- شیما اسفندیاری- حمید اسکندری- نازنین اصغرزاده- رسول اکبرلو- سیمین اکرامی- عبدالقادر الرِییس- مینو امامی- فاطمه امدادیان- احمدامین نظر- ناصر اویسی- رضا بانگیز- رضا بهاروند- کیوان بیرانوند- مونا پاد- احمد پرمو-ساغر پزشکیان- صادق تبریزی- محمدعلی ترقی‌جاه- پرویز تناولی- محمد ابراهیم جعفری - رامین جمشیدی -مهوش جورابچی-حسین چراغچی - فرزانه حسینی -ابراهیم حقیقی-بهرام حنفی- محمد حیدری- واحد خاکدان- شادی داوری-نادر دایی- بهرام دبیری- علیرضا دیانی- حسین ذابحی- جلیل رسولی- حامد رشتیان-علی رضا- طرلان رفیعی- ایرج زند- مریم زندی- مریم سالور- علیرضا سعادتمند- امیر سقراطی- محمد سلحشور- امید شایان-جلال شباهنگی- مهردادشوقی- سعید شهلاپور- کوروش شیشه‌گران- منصور طبیب‌زاده- کامران عدل- حسین علی عسگری- رضا عنصری- شهرزاد غفاری- فخرالدین فخرالدینی- آریو فرضی- محمود فرشچیان-رعنا فرنود- عسل فلاح- مهدی فرهادیان- نیکول فریدنی- گلناز قدیری - رضا قره‌باغی- -علی قهرمانی- حسین کاشیان - نصرالله کسراییان- پرویز کلانتری- مهرناز کوکبی- عباس کیارستمی-هوراد گرجی -فخری گلستان -پری‌یوش گنجی- رضا لواسانی-آرین لواسانی - مقداد لورپور- فرشید مثقالی- حسین محجوبی- قاسم محمدی -مهروزمحمودی- نصرت‌الله مسلمیان- سحر مسلمیان- منوچهر معتبر- علی موسوی‌زاده- امیرموسوی‌زاده- اکبر میخک- احمد میرزازاده- رایکا میلانیان - رضا نصرتی- علی نصیر - بهمن نیکو- گیزلا وارگا سینایی-رضا یاراحمدی و آرمان یعقوب‌پور.