رمزگشایی از پالس روحانی؛ لغو تحریم‌ها به زودی؟

روزنامه «جهان صنعت» اظهارات روحانی درباره آخرین وضعیت برجام و احتمال لغو تحریم‌ها را بررسی کرده است.

دور سوم مذاکرات وین در حالی به پایان رسید که اخبار متناقضی از گرندهتل وین به گوش می‌رسد. طرفین ایرانی- آمریکایی اذعان کرده‌اند که گفت‌وگوها در حال پیشروی است اما مسیر پرتلاطمی در پیش دارند. بلینکن، وزیر خارجه آمریکا تاکید کرده که مسیر زیادی باید برای احیای برجام طی شود. اما دیپلمات‌های ایرانی مذاکرات را رو به جلو دانسته و رییس‌جمهوری هم تحریم‌ها را شکسته شده می‌داند و وعده رفع آنها را در آینده نزدیک داده است.

در عین حال مذاکرات غیرعلنی ایران و عربستان در عراق به موازات مذاکرات وین پیش می‌رود و خبرهای مثبتی از آن به گوش می‌رسد. حتی بلینکن هم از حل مناقشات منطقه‌ای و مذاکرات تهران- ریاض استقبال و آن را «اتفاقی خوب» توصیف کرده است. وزیر خارجه آمریکا در گفت‌وگو با روزنامه فایننشال‌تایمز به مذاکرات کشورهای منطقه‌ای بدون حضور آمریکا اشاره کرد و در حالی که از نظر او واشنگتن هنوز در تلاش‌های دیپلماتیک بین‌المللی نقشی اصلی را ایفا می‌کند، گفت: «به نظرم بیشتر به نفع کشورهاست اگر خودشان وارد عمل شوند. اینکه کشورها مستقیما و بدون ما در منطقه گفت‌و‌گو کنند، حتی بهتر است.» مذاکراتی که برخی آن را بی‌تاثیر بر روند رو به جلوی مذاکرات وین نمی‌دانند.

سنگ‌اندازی مخالفان داخلی و خارجی برجام

مذاکرات وین مثبت ارزیابی شده و این عاملی بر نگرانی مخالفان برجام در داخل و خارج از کشور شده است. رقبای انتخاباتی دولت و کاسبان تحریم که حیات و مماتشان به عدم لغو تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام بستگی دارد از هر فرصتی برای لگد زدن به برجام و تخریب آن استفاده می‌کنند. بنابراین تشدید تخریب‌ها در روزهای اخیر نشان می‌دهد مذاکرات وین روند رو به جلویی داشته که به هر شکل ممکن می‌کوشند مانع از ادامه آن شوند. صداوسیما و شبکه انگلیسی‌زبان آن (پرس‌تی‌وی) با استناد به اخبار کذب از منابع آگاه که البته عباس عراقچی رییس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در وین اول اردیبهشت گفته بود که «منابع آگاه پرس‌تی‌وی زیاد آگاه هم نیست»، از فریب بزرگ دیپلمات‌ها در وین خبر داده و تاکید بر عدم پیشرفت مذاکرات دارد.

براساس این گزارش، به تازگی شبکه «پرس‌تی‌وی» که در راستای خواست مخالفان برجام، به دنبال ضربه زدن به مذاکرات است، باز هم به نقل از منبع مطلع مدعی شده که «آمریکا تاکنون نه تنها انجام اصلاحاتی را که باعث کاهش ریسک همکاری اقتصادی و بانکی با ایران می‌شود، نپذیرفته، بلکه عملا ریسک همکاری با ایران را بالاتر برده است.»
همچنین آورده است: «به گفته این منبع مطلع، آمریکا بر حفظ ساختار تحریم‌های فلج‌کننده و به ویژه عدم لغو قانون کاتسا اصرار دارد. همچنین آمریکا رفع تحریم‌ از نهادها و افراد باقی مانده در لیست تحریم SDN را به میزان زمان اجرای برجام رد کرده است.» سخنانی که واکنش سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه را به دنبال داشت.

واکنش خطیب‌زاده به انتشار برخی اخبار درباره تحریم‌های آمریکا

خطیب‌زاده روز گذشته در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره ادعای «پرس‌تی‌وی» مبنی بر اینکه «آمریکا بر حفظ تحریم‌های فلج‌کننده علیه ایران اصرار دارد» گفت: «نکات اختلافی میان ایران و آمریکا در وین کم نیستند و برخی مواضع آمریکا در وین قابل قبول نبوده و از این رو است که هیات ایرانی گفت‌وگو‌های وین را با دقت و نکته‌سنجی به پیش می‌برد.»سخنگوی وزارت خارجه تاکید کرد: «اما در این ‌مورد خاص که سوال می‌پرسید- که باز هم‌ یک رسانه از قول منابع آگاه ناشناس خود ادعا کرده- نه‌‌تنها این ‌مورد و موارد ادعایی شبیه این غلط است، بلکه همه یقین بدانند اگر آمریکا اصراری بر این‌گونه امور داشت قطعا تاکنون گفت‌وگوها متوقف شده بود.»

مخالفان خارجی برجام از جمله صهیونیست‌ها هم در تلاشند با کارشکنی و فشار به بایدن مانع از به نتیجه رسیدن برجام شوند. مثلا یوسی کوهن رییس سازمان جاسوسی موساد در دیدار اخیر خود با جو بایدن رییس‌جمهور آمریکا سعی کرده است بایدن را از بازگشت به برجام منصرف کند و مانع از دادن امتیاز به ایران و برداشتن تحریم‌ها شود. همچنین شبکه خبری فاکس‌نیوز همزمان با برگزاری گفت‌وگوهای وین برای بازگشت ایران و آمریکا به تعهدات برجام، گزارش داد که کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در نامه‌ای خطاب به آنتونی بلینکن وزیر امورخارجه این کشور از او خواستند تا یک استراتژی دقیق برای تضمین شفافیت برنامه هسته‌ای ایران ارائه کند.

روحانی: کار مذاکره‌کنندگان ما در وین بزرگ بوده است

با وجود همه کارشکنی‌ها حسن روحانی، رییس‌جمهوری به روند مذاکرات وین بسیار خوش‌بین است و روز گذشته در جلسه هیات دولت «تحریم‌ها را شکسته شده» خواند و به مردم وعده داد که «به زودی تحریم برداشته می‌شود.» رییس‌جمهوری که تمایل زیادی دارد در روزهای پایانی دولت کارنامه مثبتی از خود بر جای بگذارد و لغو تحریم‌ها و بازگشت به برجام به نام دولت او نوشته شود، روز گذشته در جلسه هیات دولت گفت: «قولی که به مردم دادیم این است که در ماه‌های پایانی دولت،‌ همچنان ما اهداف خود را دنبال خواهیم کرد. هدف ما این است که تحریم را برداریم و کرونا را شکست دهیم تا معیشت مردم بهتر شود و طرح‌های نیمه‌تمام را به اتمام برسانیم و افتتاح کنیم.»

رییس دولت در خصوص مذاکرات وین گفت: «در زمینه تحریم کار مذاکره‌کنندگان ما کار بزرگی بوده است. مسیر مذاکره، مسیر صحیح و درستی است. من خدمت مردم عرض می‌کنم که مردم ثمره ایستادگی خود را امروز در وین می‌بینند؛ اگر گزارش درست باشد و دغلکاری نشود و ما گزارش را درست به گوش مردم برسانیم، نشانه ثمره فشار مردم، این پیروزی دولت در ماه‌های پایانی است؛ از نظر من تحریم شکسته شده و اگر همه با هم باشیم و متحد باشیم به زودی تحریم برداشته می‌شود. طرف ما می‌داند که راهی جز بازگشت به قانون، تعهدات و قطعنامه ۲۲۳۱ وجود ندارد.»

رییس‌جمهور همچنین یادآور شد: «امروز همه در دنیا یک‌صدا می‌گویند راهی جز اجرای برجام برای صلح و امنیت منطقه و جهان وجود ندارد. حالا در این میان شاید در گوشه‌ای صهیونیست‌ها چیزی بگویند که البته آنها کسی نیستند. بعد از به هم زدن برجام فکر کردند همه چیز تمام شده و با تحریم و جنگ اقتصادی، انقلاب ما تمام می‌شود. اینکه ترامپ می‌گفت ایران سه ماه بیشتر نمی‌ماند حرف صهیونیست‌ها بود. چرا که او این چیزها حالی‌اش نمی‌شد و می‌گفت ایران سه ماه بیشتر دوام نمی‌آورد. به همین دلیل می‌گویم مقاومت و صبر و اتحاد ملت ایران در این سه سال و نیم در تاریخ بی‌نظیر است. ملت یک‌صدا و مقاوم دست به دست هم دادند و در این جنگ اقتصادی پیروز شدند.»

تلاش غرب برای رفع مشکلات

به نظر می‌رسد، غربی‌ها هم این بار برای حل مساله برجام بسیار جدی هستند. به همین دلیل روز گذشته پایگاه اینترنتی اتحادیه اروپا خبر داد که جوزپ بوررل مسوول سیاست خارجه اروپا و آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا با محوریت برجام، بازگشت احتمالی آمریکا به آن و اجرای موثر این توافق، دیداری داشته‌اند. همچنین بی‌بی‌سی خبر داده است که استیون مول مقام ارشد سرویس خارجی ایالات متحده بر ضرورت اقدام دیپلماتیک برای کاهش تنش‌های غرب با ایران تاکید کرده است.بنابراین تلاش‌های موافقان و مخالفان برجام ادامه دارد و باید منتظر بود و دید دور چهارم مذاکرات وین که از روز جمعه از سرگرفته می‌شود، در این روزهای پایانی دولت دوازدهم، به چه سمتی پیش خواهد رفت.

استقبال امریکا از مذاکرات ایران و عربستان

«آنتونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا گزارش‌ها در‌خصوص مذاکرات عربستان و ایران را دلگرم کننده خواند. او گفت: گزارش‌ها در‌خصوص مذاکرات عربستان و ایران دلگرم کننده است و بهتر است مدیریت اختلافات با گفت‌و‌گوی مستقیم و بدون حضور امریکا انجام شود. به گزارش ایرنا «بلینکن» در ادامه اعلام کرد که گفت‌و‌گوهای وین پیشرفت داشته و در برابر ما مسیری طولانی است و ایران باید به پایبندی خود به توافق هسته‌ای بازگردد. او همچنین در پاسخ به سؤالی مبنی بر نتیجه انتخابات ایران بر روند مذاکرات هم گفت: «واضح است که تصمیم‌گیرنده در نظام ایران کیست و آن شخص رهبر است و او است که تصمیمات اصلی را در مورد رویکرد ایران می‌گیرد».وزیر خارجه امریکا پیش از آن نیز در حساب توئیتری خود از دیدار با وزیر خارجه آلمان به منظور گفت‌و‌گو در زمینه شماری از مسائل از جمله ایران خبر داده بود.

اراده جدی غرب در احیای برجام

مرتضی مکی، کارشناس و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در این رابطه نوشت: اظهارات رییس‌جمهور مبنی بر اینکه تحریم‌های ظالمانه آمریکا در حال شکسته شدن است دور از واقعیت نیست. اظهارات لینکن وزیر خارجه آمریکا و مجموعه تحولات خاورمیانه همه گویای این است که اراده آمریکا و ایران بر احیای برجام است. اکنون فقط مشکل نهایی میان تهران و واشنگتن بر سر موضوعات سختی است که در مذاکرات وین وجود دارد و می‌کوشند با یک تصمیم سیاسی مشکل را حل کنند.

آغاز خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان، مذاکرات رو به پیشرفت ایران با عربستان، سفر هیات آمریکایی به چهار کشور اردن، مصر، امارات و عربستان و گفت‌وگوهایی در این باره مبنی بر توجیه این کشورها در زمینه احیای برجام و همچنین سفر ناکام هیات اسراییلی به آمریکا برای توجیه آمریکایی‌ها مبنی بر دادن امتیاز کمتر به ایران در روند احیای برجام، همه این متغیرها نشانگر اراده جدی برای احیای برجام است. از طرف دیگر در داخل ایران گروهی از منتقدان، مواضع سرسختی درباره احیای برجام دارند که حاکی از روند مثبت مذاکرات است.

ابراز نگرانی‌ها از بیان این ادعا از سوی آنها که گفته می‌شود سر مذاکره‌کنندگان و دیپلمات‌های ایرانی کلاه گذاشته می‌شود گویای پیشرفت وین است.

متاسفانه مخالفان داخلی به برجام نگاه سیاسی دارند و از جنبه منافع ملی و معیشت مردم به برجام نگاه نمی‌کنند. البته هیچ آلترناتیوی هم برای احیای برجام ندارند و مثلا نمی‌گویند اگر می‌خواهید تحریم‌ها برداشته شود از چه راهی و گزینه‌ای استفاده کنید. این نشان می‌دهد نگاه آنها به برجام منطقی و ملی نیست و بیشتر دغدغه سیاسی و انتخاباتی به آن دارند تا معیشت مردم. مذاکرات وین قطعا مذاکرات سختی است اما پرس‌تی‌وی و کارشناسان صداوسیما در راستای کمک به مخالفان برجام، تمایل دارند هسته سخت مذاکرات وین را به نمایش بگذارند. البته بخشی از تحریم‌ها، تحریم کنگره آمریکاست و جو بایدن برای برداشتن آنها با مشکلاتی مواجه است که به گفته آقای خطیب‌زاده مشکلات آمریکا به ما مربوط نیست و ما به دنبال لغو همه تحریم‌ها هستیم.

اما بایدن اگر بخواهد، می‌تواند مثل اوباما برای رفع تحریم‌های کنگره از اختیارات رییس‌جمهوری استفاده کند. پس اگر آمریکا دست به این کار بزند، دور از انتظار نیست که ایران هم از بخشی از مواضع خود عقب‌نشینی کند. لغو تحریم‌ها راهی جز مذاکره با آمریکا و بازگشت به برجام ندارد و مخالفان داخلی برجام هم به جای منافع حزبی و انتخاباتی، باید وجهه منافع ملی را در نظر بگیرند.

آقای روحانی به لغو تحریم‌ها نگاه خوش‌بینانه‌ای دارد و می‌خواهد با کارنامه پرباری دولت را تحویل دهد؛ پس تلاش می‌کند لغو تحریم‌ها در دولت فعلی محقق شود. حاکمیت هم ترجیح می‌دهد روند لغو تحریم‌ها هر چه زودتر اتفاق بیفتد و هر روزی که احیای برجام طول بکشد برای معیشت مردم و اقتصاد کشور مصیبت‌بار است. اما رقبای دولت به دلیل منافع خود به هر روشی دنبال به تعویق انداختن لغو تحریم‌ها هستند تا خودشان دولت را در اختیار بگیرند.