تغییر محتوا‌های آموزشی مهد‌های کودک از ۱۴۰۰

رئیس گروه پیش دبستانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تأکید کرد که تحول بنیادین باید از دوره پیش دبستانی آغاز شود.

مسعود تهرانی با اشاره به اهمیت تعلیم و تربیت در دوره پیش از دبستان اظهار کرد: تحول بنیادین باید از بنیادی ترین دوره یعنی پیش دبستانی باید اتفاق بیافتد. در منابع دینی و چه منابع علمی و روانشناختی، توجه و اهمیت دادن به این گروه سنی و تربیت از تولد و چه بسا قبل از تولد و از دوران بارداری بسیار حائز اهمیت است.

وی افزود: در منابع گوناگون تصریح شده که شاکله و شخصیت انسان در دوران کودکی شکل می‌گیرد، بنابراین اهمیت این دوره بر کسی پوشیده نیست. آنچه در دوران کودکی فراگرفته می‌شود مانند نقش روی سنگ ماندگار خواهد بود و یادگیری در بزرگسالی به نقش روی ماسه‌های کنار ساحل تشبیه شده است.

رئیس گروه پیش دبستانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه مطابق یافته‌های علم عصب شناسی، بیشترین رشد ذهنی نیز در این دوره اتفاق می‌افتد و ناظر به شش سال اول زندگی است گفت: مطابق این نگاه و با این دغدغه، وزارت آموزش و پرورش به عنوان متولی تعلیم و تربیت کشور باید ورود جدی و دقیقی داشته باشد. به همین علت سعی بر این بوده که به سمت تدوین برنامه‌ها و محتواهایی برویم که از دید تربیتی، روانشناسی و ارزشی مناسب این گروه سنی است.

تهرانی مروری بر پیشینه‌ی قوانین مصوب در حوزه‌ی تولید محتوا و اداره دوره پیش از دبستان داشت و گفت: در دهه گذشته همکاران ما به یک راهنمای برنامه تحت عنوان «راهنمای برنامه و فعالیت‌های آموزشی و پرورشی دوره پیش دبستان» رسیدند که بیشتر ناظر بر گروه سنی چهار سال به بالا و به طور خاص ۵ ساله‌ها بود. از این برنامه می‌توان به عنوان یک پیشینه یاد کرد که دارای ۱۱ هدف است و رویکرد آن شکوفایی فطرت است.

وی با بیان اینکه این برنامه در سال ۱۳۸۷ مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش را گرفت و فصل الخطاب کل برنامه‌های این دوره برای گروه سنی مذکور شد گفت: تاکنون محتواها و بسته‌های یادگیری و آموزشی طبق این برنامه تولید می‌شوند. تهیه محتوا غیرمتمرکز است و به استان‌ها واگذار شده و مراکز استان‌ها با توجه به استانداردهای موجود در این مصوبه، اقدام به تولید برنامه می‌کنند که در سازمان پژوهش از طریق کارشناسان فنی ارزیابی می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رئیس گروه پیش دبستانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: محتواهای تولید شده در این دوره ابعاد مختلفی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به انس با قرآن، زبان آموزی و آموزش زبان در مناطق دو زبانه اشاره کرد. همچنین نگاهی به آماده کردن کودکان جهت ورود به دوره ابتدایی با ابزاری چون شعر، بازی و نمایش خلاق دارد.

وی با اشاره به اینکه چون این برنامه قبل از تصویب سند تحول بنیادین تدوین و به اجرا گذاشته شده بود، مقرر شد با تصویب برنامه درسی ملی در ابتدایی دهه ۹۰، این برنامه نیز مورد بازنگری قرار بگیرد عنوان کرد: بر این اساس قرار شد اهداف این دوره با توجه به برنامه درسی ملی همسو شوند که ناظر به شایستگی‌های پایه و شامل عناصر پنجگانه تعقل، ایمان، باور، عمل و اخلاق و عرصه‌های چهارگانه ارتباط با خود، دیگران، خلقت و خداوند است. این بازنگری تا حدودی هم پیش رفت و منجر به یک جمع‌بندی در سال ۹۵ و ۹۶ شد.

تهرانی ادامه داد: بعد از چند سال مطالعه کار داشت به سرانجام می‌رسید، اما در سال ۹۷ مصوبه‌ای درباره اهداف دوره‌های تحصیلی ارائه شد که در قالب ساحت‌های ششگانه بود و به گروه ماموریت داده شد که براساس اهداف پایان دوره ابتدایی، اهداف دوره پیش دبستان را تنظیم کند که در آنجا هم بحث معطوف به گروه چهار سال به بالا بود.

وی همچنین بیان کرد: در سال ۹۸ زمزمه‌هایی برای سپردن مهدهای کودک به آموزش و پرورش شنیده شد. مجلس شورای اسلامی در سال ۹۵ مصوبه‌ای در این باره داشت و تعیین شاخص‌های آموزشی و پرورشی مهدهای کودک به آموزش و پرورش سپرده شده بود و ابهاماتی داشت زیرا فقط تعیین شاخص‌ها بر عهده آموزش و پرورش بود اما اجرا در اختیار آموزش و پرورش نبود. با این وجود اردیبهشت امسال هیات وزیران مصوبه‌ای را از سر گذراند که طبق آن آیین‌نامه اجرایی قانون سال ۹۵ مجلس تصویب شد و آنجا تعیین همین شاخص‌ها برعهده آموزش و پرورش بود.

رئیس گروه پیش دبستانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه وقتی وارد تولید و بازنگری برنامه شدیم، بحث این بود که کل عناصر برنامه درسی یک جا دیده شود و در دوره پیش از دبستان یک برنامه تحت عنوان «برنامه تعلیم و تربیتی» واحد داشته باشیم اظهار کرد: در نهایت کار به آنجا رسید که گروه سنی ما از چهار سال به بالا به سمت سه سال و زیر سه سال سوق پیدا کرد و به یک معنا حیطه کاری ما دوره «پیش از دبستان» شد. در واقع بین عبارات «دوره پیش دبستانی» و «دوره پیش از دبستان» تفاوتی وجود دارد. دوره پیش دبستانی دو سال منتهی به دبستان را در برمی‌گرفت، ولی دوره پیش از دبستان از تولد تا شش سالگی را شامل می‌شود.

تهرانی افزود: پیش از دبستان آنقدر دوره مهمی است که تاکید می‌کند تربیت کودک از دوره بارداری و جنینی آغاز می‌شود اما به جهت محدودیت‌ها، برنامه‌ریزی رسمی ما بیشتر ناظر بر مهدهای کودک و پیش دبستانی‌هاست. دوره پیش از دبستان به سه مقطع سنی تقسیم می‌شود که مقطع اول تولد تا دوسالگی، مقطع دوم ۲ تا ۴ سالگی یعنی مهدکودک و مقطع سوم ۴ تا ۶ سالگی یعنی پیش دبستانی است. با این نگاه و با توجه به سیاست‌های ابلاغی رهبری و قوانین مصوب، تعریفی از دوره پیش دبستان ارائه دادیم.

تاکید مقام معظم رهبری بر این دوره

وی با اشاره به فرامین مقام معظم رهبری که تاکید کرده بودند آموزش و پرورش به مثابه مهمترین نهاد تربیتی عهده دار اجرای سیاست‌های مصوب و هدایت و نظارت بر مهد، پیش دبستان تا دانشگاه است اظهار کرد: تربیت این دوره به عنوان امری حاکمیتی تلقی شده و وقتی امری حاکمیتی می‌شود جایگاه قانونی به خود می‌گیرد.

تهرانی اضافه کرد: راهبرد کلان شماره ۱۰ و راهکارهای ۱-۵ و ۴-۲ سند تحول بنیادین، قانون مصوب مجلس و آیین‌نامه اجرایی این قانون که در ۲۷ اردیبهشت ۹۹ به تصویب هیات وزیران رسید، برنامه مصوبه سال ۸۷ و برنامه درسی ملی مویدات قانونی پیش روی ما بود تا تعریف جامع تری از این دوره ارائه کنیم. ماموریت گروه پیش از دبستان این بود که براساس قوانین موجود، باید این گروه سنی را طوری حمایت و هدایت کند که با استانداردسازی محتوای برنامه و فعالیت‌ها، نیازها و رشد متعادل و تعالی کودک به صورت یکپارچه تامین شود.

رئیس گروه پیش دبستانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه تحقق رشد همه جانبه و تعالی کودک در قالب ساحت‌های شش‌گانه با توجه به رویکرد فطرت گرایی توحیدی ماموریت دوره پیش از دبستان است گفت: باید بتوانیم زمینه‌هایی را فراهم کنیم که کودک با طیبات خو بگیرد و ذائقه‌اش به سمت رفتار و کلام خوب برود.

وی در پاسخ به اینکه در حال حاضر در چه مرحله‌ای از تهیه راهنمای برنامه عمل دوره پیش از دبستان قرار دارید؟ اظهار کرد: ما در حال حاضر بعد از تبیین رویکرد و نگاه، وارد اهداف شدیم. ساختار را تعیین کردیم. رویکرد، اهداف و انتظارات عملکردی را برای هر کدام از ساحت‌های ششگانه با توجه به نیازها تهیه کردیم. برای هر ساحتی فهرستی از نیازهای واقعی کودکان را در حوزه اجتماعی، عاطفی، شناختی و غیره احصا کردیم.

تهرانی ادامه داد: براساس فهرست نیازها و مطالعه منابع علمی، اهداف این دوره ذیل هر ساحتی مشخص شده است؛ به عنوان مثال اهدافی را در ساحت زیستی و بدنی، زیبایی شناسی و غیره داریم. برای هرکدام از اهداف و رده سنی، انتظارات عملکردی را بعد از احصای استانداردهای محتوا مشخص کردیم. پیش‌نویس انتظارات عملکردی آماده شده است.

رئیس گروه پیش دبستانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با اشاره به اینکه کار بعدی ما عنصر مربی و خانواده است گفت: معتقدیم در همه دوره‌ها، خانواده و مربی نقش دارند؛ ولی این تاثیر در دوره پیش از دبستان به مراتب بیشتر است. اگر خانواده همراهی نکند یا مربی صلاحیت لازم را نداشته باشد امر تربیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. در صدد تنظیم یک نظامنامه هستیم که بر مبنای آن مشخص شود از خانواده و مربی چه انتظاراتی داریم و برای همراه شدن خانواده با برنامه باید چه بسترهایی را فراهم کنیم.

وی با اعلام اینکه برنامه تعلیم و تربیت برای کودک در دوره پیش دبستانی تا بهمن ماه آماده می‌شود عنوان کرد: همانطور که گفته شد ایجاد نظام‌نامه برای مربی و خانواده نیز گام بعدی است و چگونگی تحقق انتظارات از والدین و مربی طی آن مشخص خواهد شد.

تهرانی اضافه کرد: یکی از اقدامات دیگری که تا بهمن ماه نهایی می‌شود تدوین شاخص‌های تولید منابع مناسب تربیتی دوره پیش دبستان به صورت مکتوب و غیرمکتوب مانند کتاب کار، فیلم یا پادکست است که بناست به عنوان یک محصول فرهنگی در اختیار کودک قرار بگیرد. پیش‌نویس مربوط، نهایی شده و « نظامنامه شاخص‌های تولید، انتخاب و ارزیابی منابع تربیتی مناسب مکتوب و غیرمکتوب» کمک می‌کند شاخص‌هایی همسو با اهداف تحولی برای تولید محتوا و سنجش این تولیدات وجود داشته باشد.

رئیس گروه پیش دبستانی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی درباره اینکه با تهیه راهنمای برنامه دوره پیش از دبستان، از سال آینده شاهد تغییر در محتواهای ارائه شده در مهدهای کودک و پیش دبستانی خواهیم بود؟ گفت: برنامه بعدی ما تولید بسته‌های تربیت ویژه مهدهای کودک است و مشخص می‌کنیم هر بسته‌ای باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد. در دوره پیش دبستانی هم تولید محتوا متمرکز نیست و ما در مقوله چند تالیفی تاکید داریم و امیدواریم با تصویب و نهایی شدن این برنامه اتفاقات خوبی بیافتد.

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، وی در ادامه بیان کرد: تاکنون محتواهای ما جنبه آموزشی محض یا جنبه دانشی داشته‌اند که با راهنمای جدید یک تعادل و توازنی ایجاد می‌شود. به عنوان مثال قبلاً در برخی مراکز ۷ تا ۸ کتاب کار به بچه‌ها می‌دادند و آن‌ها را درگیر محتوای سنگین می‌کردند اما دستورالعمل «مدیریت تولید محتوا و فرصت‌های تربیتی و اجرایی آن در مهدهای کودک و پیش دبستانی» که ۲۸ آبان ماه امسال ابلاغ شد کمک می‌کند که محتوای مناسب در اختیار بچه‌ها قرار بگیرد. دستورالعمل بر این موضوع تاکید دارد که بیش از چهار کتاب نباید در اختیار کودک قرار بگیرد و هر کتاب باید زیر ۴۰ صفحه باشد و بیشتر این محتوا غیر مداد کاغذی باشند.