الگو گرفتن از کن یا دنباله‌روی از ونیز؟

خبرگزاری ایسنا: برگزاری جشنواره‌ها در دوران کرونا از چالش‌های مهم سینما در یک سال اخیر بوده و رویدادهای مهم سینمایی سیاست‌های متفاوتی را در مواجهه با این بحران جهانی در پیش گرفتند.

پیش از آن که به ماجرای شیوع ویروس کرونا به عنوان یک بحران جدی و جهانی نگریسته شود؛ در روزهای نخست سال میلادی، سی و پنجمین جشنواره فیلم ساندنس از تاریخ ۲۳ ژانویه تا ۲ فوریه (۳ تا ۱۳ بهمن) در ایالت یوتای آمریکا برگزار شد که جایزه بزرگ آن نیز به «یلدا» ساخته مسعود بخشی از سینمای ایران اعطاء شد و ۱۸ روز بعد نیز هفتادمین جشنواره فیلم برلین، بزرگترین رویداد سالانه سینمای جهان از حیث حضور مخاطبان در آلمان کلید خورد و طبق روال هر ساله با زرق و برق همیشگی و حضور گسترده سینمادوستان برگزار شد و جایزه خرس طلای آن نیز به سینمای ایران رسید.

اندکی بعد و با طغیان کرونا در آمریکا، برخی یک جشنواره سینمایی را متهم اصلی آغاز کرونا در آمریکا قلمداد کردند. منظور این دسته افراد جشنواره فیلم ساندنس بود که با حضور میهمانان بین المللی از کشورهای مختلف و مناطق مختلف آمریکا برگزار شد و تعدادی از شرکت کنندگان اعلام کرده بودند با علایمی شبیه بیماری کرونا رو به رو شده اند. این جشنواره میزبان ۱۲۰ هزار نفر در یک تفرجگاه کوچک کوهستانی بود که با نمایش فیلم و برگزاری میهمانی در فضاهای بسته برگزار می شود و برخی رسانه ها از بازگشت چندین نفر از میهمانان جشنواره به دلیل علایم شدید بیماری در حین جشنواره نیز گزارش دادند. بسیاری از دیگر شرکت‌کنندگان در جشنواره ساندنس در شبکه‌های اجتماعی تجربه بیماری خود را پس از جشنواره به اشتراک گذاشتند.

با افزایش آگاهی جهانی نسبت به شیوع گسترده ویروس کرونا در اکثر کشورهای جهان، هفتاد و سومین جشنواره فیلم کن با چالشی مهم برای برگزاری یا عدم برگزاری رو به رو شد. این جشنواره قرار بود از ۱۲ تا ۲۳ ماه می (۲۳ اردیبهشت تا ۳ خرداد) برگزار شود که نخست به سبب شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاد و مسئولان آن درنظر داشتند این جشنواره را با عادی‌تر شدن شرایط در پایان ماه ژوئن و اوایل جولای برپا کنند، اما تمدید شرایط قرنطینه در فرانسه و ممنوعیت برگزاری هر جشنواره و رویداد حداقل تا اواسط ماه جولای (اواخر تیر)، بار دیگر برگزاری کن ۲۰۲۰ را در هاله‌ای از ابهام فرو برد و سرانجام با فروکش نکردن چشمگیر ویروس کرونا عملا هیچ راهی برای برگزارکنندگان کن به جز لغو جشنواره باقی نماند و تنها بازار جشنواره کن (Marché du Film) امسال به صورت آنلاین از تاریخ ۲۲ تا ۲۶ ژوئن (۲ تا ۶ تیر) برگزار شد. اغلب فیلم های انتخابی کن نیز با برچسب "کن ۲۰۲۰" در جشنواره های دیگر به نمایش گذاشته شدند.

پس از آن جشنواره الف جهانی کارلوی‌ واری جمهوری چک که قرار بود از تاریخ ۲ تا ۱۰ جولای ۲۰۲۱ (۱۱ تا ۱۹ تیر ۱۴۰۰) برگزار شود- نیز در راستای کنترل شیوع ویروس کرونا به صورت رسمی دوره سال ۲۰۲۰ خود را لغو کرد. این رویداد سینمایی که مهمترین جشنواره اروپای مرکزی و شرقی به‌شمار می‌رود، تلاش کرد نسخه ای ویژه و فیزیکی را تحت عنوان «½ Karlovy Vary IFF ۵۴» برگزار کند اما به سبب نگرانی از سلامت مخاطبان بار دیگر لغو شد. در انتها ۱۶ فیلم رقابتی این جشنواره در ۹۶ سالن سینمایی در سراسر کشور جمهوری چک به نمایش گذاشته شدند.

در این میان شمار قابل توجهی از جشنواره های سینمایی با اتخاذ سیاستی مشابه به طور کلی تصمیم به لغو دوره سال ۲۰۲۰ خود کردند که از آن جمله میتوان به جشنواره های ادینبورگ (اسکاتلند)، هنگ کنگ (هنگ کنگ)، مومبای (هند)، مونیخ (آلمان)، سیاتل (آمریکا)، تلوراید (آمریکا)، ترایبکا (آمریکا)، ژنو (سوئیس)، میسنک (بلاروس)، سن فراسیسکو (آمریکا)، جشنواره مستقل بوینس آیرس (آرژانتین)، لاس پالماس (اسپانیا)، کارگردان های جدید/فیلم های جدید (آمریکا)، سیدنی (استرالیا)، پالم اسپرینگز (آمریکا)، حقوق بشر پراگ (جمهوری چک) و ... اشاره کرد.

جشنواره فیلم لوکارنوی سوئیس، جشنواره فیلم تورنتو، جشنواره فیلم لندن، جشنواره شب های سیاه تالین در کشور استونی، جشنواره جنوب از جنوب غربی آستین (آمریکا)، جشنواره بین المللی مستند آمستردام (ایدفا)، جشنواره معتبر انیمیشن اَنسی فرانسه، ملبورن استرالیا، جشنواره موسسه فیلم آمریکا، جشنواره مستند کپنهاگ، جشنواره مستند لایپزیک، جشنواره فیلم خنت بلژیک، جشنواره بین المللی فیلم استانبول، جشنواره فیلم کراکو لهستان، فرایبورگ آلمان، جشنواره فیلم لیدز در انگلستان، جشنواره انیمیشن منچستر، جشنواره فیلم نیویورک، جشنواره فیلم نورویچ، جشنواره فیلم پاناما، جشنواره فیلم ریندانس، جشنواره فیلم سارایوو، جشنواره فیلم شانگهای، جشنواره فیلم صوفیه، فیلم های شرقی ژنو، اکنون خاورمیانه در فلورانس ایتالیا، جشنواره فیلم سالونیکای یونان، جئونجوی کره جنوبی، جشنواره فیلم ونکوور و ... نیز از جمله مهم ترین رویدادهای سینمایی بودند که عمدتا به صورت آنلاین برگزار شدند و یا به صورت ترکیبی از رویدادهای مجازی و حضوری برپا شدند.

ونیز که چند سالی است تا حدودی گوی سبقت را از دو رقیبش یعنی کن و برلین ربوده، امسال پیشگام حرکتی با شعار «آغازی دوباره برای سینما» شد و به عنوان اولین جشنواره سینمایی شاخص سینمای جهان به صورت حضوری در دوران شیوع بحران کرونا از تاریخ ۲ تا ۱۲ سپتامبر (۱۲ تا ۲۲ شهریور ۱۳۹۹) برگزار شد تا آغازی دوباره برای سینمایی رقم بزند که حداقل در شش ماه گذشته آن آسیب های جدی از بحران کرونا دیده بود. هفتاد و هفتمین جشنواره فیلم ونیز البته با پروتکل های سختگیرانه ای چون استفاده اجباری از ماسک، نمایش فیلم ها با رعایت فاصله اجتماعی، تب سنجی از شرکت کنندگان، انجام دوبار تست کرونا برای مهمانان بین المللی خارج از اتحادیه اروپا، کاهش شمار عکاسان خبری و برگزاری نشست های مطبوعاتی به صورت مجازی یا با حداقل تعداد خبرنگاران با موفقیت برگزار شد تا راه را برای سایر جشنواره ها هموار کند.

با فاصله زمانی اندک پس از ونیز، شانزدهمین دوره جشنواره فیلم زوریخ از ۲۴ سپتامبر تا ۴ اکتبر ( ۳ تا ۱۳ مهرماه) به صورت کاملا حضوری و با استقبال گسترده مخاطبان و اهالی سینما و با پروتکل هایی کمتر سختگیرانه در مقایسه با ونیز برگزار شد.

تجربه موفق برگزاری حضوری جشنواره ونیز و پس از آن زوریخ، جسارت کافی را به برخی دیگر از جشنواره های سینمایی داد که با رعایت پروتکل های بهداشتی طبق روال سالهای گذشته میزبان حضور مخاطبان و اهالی سینما باشند.

جشنواره فیلم قاهره در مصر هم اکنون به شکل فیزیکی در حال برگزاری است و جشنواره های فیلم سن سباستین، آنتالیا، بوسان، توکیو، بروکسل، شیکاگو، اِل گونا، کُلن، حیفا، هلسینکی، مالاگا، مسکو، نیوزلند، ریکیاویک، ترانسیلوانیا، جشنواره مستند زاگرب و ... نیز از جشنواره های مهمی سال بودند که در ادامه به صورت ترکیبی از فیزیکی و آنلاین برگزار شدند.

برخی جشنواره های سینمایی علاوه بر معرفی پروتکل های بهداشتی، تمهیدات دیگری را نیز برای برگزاری حضوری اتخاذ کردند. جشنواره ونیز شمار فیلم های حاضر در برنامه امسال خود را کاهش داده بود، جشنواره فیلم بوسان امسال بدون حضور میهمان خارجی و فقط با مخاطبان داخلی در کشور کره جنوبی برگزار شد و جشنواره فیلم توکیو با حذف بخش های رقابتی و معرفی بخشی جدیدی شامل ۳۰ فیلم با عنوان «توکیو پریمیر»، تنها یک جایزه به بهترین فیلم از نگاه مخاطبان اختصاص داد.

جشنواره فیلم لوکارنو نیز امسال بر خلاف گذشته، ۲۰ پروژه انتخابی را برای بخشی با عنوان "فیلمهایی برای فردا"انتخاب کرده بود که شامل ده فیلم بین المللی و ده فیلم سوییسی در مراحل مختلف تولید بودند که به سبب شیوع ویروس کرونا فرآیند تولید آنها به تاخیر افتاده بود و در نهایت به دو پروژه برگزیده هر کدام مبلغ ۷۷ هزار دلار کمک مالی برای ادامه ساخت و فرآیند تولید اعطاء کرد.

ناگفته نماند جشنواره فیلم کن که دوره ۲۰۲۰ خود را لغو کرده بود در نهایت نسخه ای ویژه و سه‌روزه این جشنواره را در ماه اکتبر برگزار کرد که با نمایشی منتخبی از آثار این رویداد سینمایی شامل چهار فیلم بخش رقابتی، فیلم های بخش کوتاه و سینه فونداسیون همراه شد و در نهایت برنده نخل طلای فیلم کوتاه و برندگان سینه فونداسیون معرفی شدند.

جشنواره فیلم برلین اخیر اعلام کرده در تدارک برای برگزاری دوره هفتاد و یکم این رویداد سینمایی در سال آینده به صورت فیزیکی است و قرار است ظرفیت سالن های نمایش بین ۴۵ تا ۵۰ درصد و بر اساس قوانین فاصله گذاری اجتماعی باشد.

بحران کرونا، امسال علاوه بر جشنواره ها، جوایز سینمایی را نیز تحت تاثیر قرار داد و چهاردهمین دوره جوایز سینمایی آسیاپاسیفیک امسال لغو شده است. مراسم نود و سومین دوره جوایز سینمایی اسکار که ایستگاه پایانی فصل جوایز سینمایی ۲۰۲۱-۲۰۲۰ است نیز با حدود دو ماه تاخیر به ۲۵ آوریل ۲۰۲۱ (۵ اردیبهشت ۱۴۰۰) منتقل شده است. آکادمی اسکار امسال ضمن تمدید مدت زمان اکران آثار برای رقابت در این جوایز، بنابر شرایط خاص ایجاده شده به سبب شیوع ویروس کووید-۱۹ اعلام کرده فیلم هایی که در سامانه های نمایش آنلاین نیز اکران شوند بنابر شرایطی واجد شرایط رقابت در اسکار ۲۰۲۱ هستند.

این روزها بحث نحوه برگزاری سی و نهمین جشنواره فیلم فجر داغ است که در نهایت دبیر جشنواره فیلم فجر اعلام کرده است که فعلا گزینه فقط نمایش برای داوران را جدی گرفته است و به گزینه های دیگری همچون نمایش با پروتکل های بهداشتی برای اهالی رسانه و سینماگران و در شیوه سوم اگر شیوع کرونا در مرحله حاد نباشد، نمایش محدود برای مردم صحبت کرده است؛ اما باید دید در نهایت چه تجربه ای برای فیلم فجر پیش رو رقم می خورد به هرحال جشنواره فیلم فجر سرنوشت تولیدات سال سینمای ایران را رقم می زند و اکران سال بعد را مشخص می کند.