صف ۲میلیون نفری برای اخذ وام ودیعه مسکن

روزنامه جام جم: اواخر تیرماه بود که رئیس‌جمهور دستور داد در راستای حمایت از مستاجران تسهیلاتی تحت عنوان وام ودیعه مسکن به این قشر از جامعه پرداخت شود. حسن روحانی چند روز بعد در جلسه هیات دولت ارقام تسهیلات ودیعه مسکن را اعلام کرد.

براساس تصمیم دولت کسانی که حقوق ثابت دارند یا تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند، می‌توانند در تهران ۵۰ میلیون تومان با نرخ بهره ۱۳درصد از بانک تسهیلات بگیرند که این رقم در شهرهای بزرگ ۳۰ و در شهرهای کوچک‌تر ۱۵ میلیون تومان خواهد بود. براساس وعده رئیس‌جمهور قرار بود مقررات اجرای این طرح از هفته دوم مردادماه ابلاغ و روند تسهیلات‌دهی آغاز شود. اما اکنون در حالی در نیمه دوم شهریور ماه هستیم که از تعداد دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفری که برای دریافت این تسهیلات ثبت‌نام کرده‌اند فقط حدود ۳۰۰ نفر توانسته‌اند این تسهیلات را دریافت کنند!

طبق آمار مرکز آمار، چیزی حدود ۲۴میلیون خانوار در کشور داریم که براساس مستندات موجود ۳۷درصد خانوارهای کشور اجاره‌نشین هستند. این یعنی از ۲۴میلیون خانوار ایرانی چیزی حدود ۹میلیون خانوار دارای ملک شخصی نبوده و اجاره‌نشین هستند. این درحالی است که دو میلیون و ۲۰۰هزار خانوار از زمانی که وزارت راه و شهرسازی برای ثبت‌نام دریافت این تسهیلات فراخوان داده است ثبت‌نام کرده‌اند. پس از پایان فراخوان و مهلت داده شده در مرداد ماه، پالایش ثبت‌نام‌کنندگان آغاز شده و چیزی حدود یک میلیون و ۶۵۰هزار کد ملی صحیح در این زمینه مورد تایید قرار گرفت. به‌همنظور بررسی مدارک، وزارت راه و شهرسازی سامانه‌ای را معرفی کرد تا متقاضیان نسبت به بارگذاری مدارک خود در این سامانه اقدام کنند. پالایش ثبت‌نام‌شدگان براساس افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی، زنان سرپرست خانوار، کارگران، زوج‌های سال۹۹، خانوارهای دارای سه فرزند و بیشتر انجام و در نتیجه حدود ۹۰هزار خانوار در این مرحله مورد تایید قرار نگرفته و اصطلاحا رد شدند.

منابع آب رفت؟

طبیعتا هر تسهیلاتی که پرداخت می‌شود نیازمند تعریف مشخصی از منابع برای آن تسهیلات است، به‌خصوص که تسهیلات پرداختی، تسهیلاتی با نرخ سود کمتر نسبت به عمده وام‌های پرداختی باشد. با این حال منابعی حدود ۲۰هزار میلیارد تومان برای اجرای این طرح از سوی دولت اعلام شده است. از آنجایی که میزان تسهیلات پرداختی به کلانشهر تهران ۵۰میلیون و به شهرهای دیگر ۳۰ و ۱۵میلیون تومان است، اگر میانگین رقم این تسهیلات را ۴۰میلیون تومان درنظر بگیریم چیزی حدود ۵۰۰هزار خانوار می‌توانند از این تسهیلات بهره‌مند شوند اما آن‌طور که خبرنگار جام‌جم کسب اطلاع کرده، منابع تخصیص داده‌شده برای اجرای این طرح به میزان ۲۰هزار میلیارد تومان نبوده و تنها ۳۳۰هزار نفر واجد شرایط دریافت شناخته شده‌اند؛ به‌طوری‌که اگر به عنوان مثال حتی اگر به همه ۳۳۰هزار نفر واجد شرایط نیز مبلغ ۵۰میلیون تومان پرداخت شود رقمی که به‌دست می‌آید چیزی حدود ۱۶هزار میلیارد تومان است. این یعنی حداقل یک‌پنجم این منابع آب رفته است.

ایراد شورای فقهی بانك مركزی

آن‌طور كه غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو شورای فقهی بانك مركزی گفته، تصمیم اولیه درباره نوع قرارداد وام ودیعه مسكن اصلاح شد تا مشكل فقهی و ابهامی كه درباره حرام و حلال بودن این وام مطرح شده بود، برطرف شود.
به همین دلیل، وام ودیعه مسكن مستأجران از قالب عقد قرض به عقد مرابحه تغییر كرد. پیش از این در شبكه‌های اجتماعی این موضوع مطرح شده بود كه بر اساس اظهارات برخی از مراجع عظام دریافت و پرداخت این تسهیلات به لحاظ شرعی دارای مشكل است. لذا وقتی این وام به‌عنوان قرض دولت به مستاجران برای پرداخت به موجران (صاحبخانه‌ها) پرداخت می‌شود و قرار است با سود مشخص‌شده پس داده شود، تفاوتی با امر حرام ربا ندارد. به این ترتیب نحوه پرداخت تسهیلات به مستاجران به صورت ودیعه مسكن منتفی شده و در واقع با تغییر عنوان و نوع قرارداد با نام عقد مرابحه به مستاجران پرداخت شد.

ایرادات و ابهامات

در این طرح چند ابهام وجود دارد، اول این‌كه زمان مشخصی برای تداوم یا توقف آن تعیین نشده است یعنی مشخص نیست اجرای طرح تسهیلات ودیعه مسكن صرفا مربوط به تبعات شیوع كرونا بوده و برای این دوره در نظر گرفته شده یا بعد از كرونا نیز ادامه خواهد داشت؟ ضمن این‌كه مشخص نیست اصولا قرار است چه مشكلی از خانواده‌های مستاجر حل شود؟ یا مثلا در بخشی از توضیحات وزیر راه آمده است خانواده‌های تحت پوشش نهاد‌های حمایتی مثل بهزیستی یا كمیته امداد هم در اولویت دریافت تسهیلات ودیعه مسكن هستند در‌حالی كه این سؤال وجود دارد كه اقساط این تسهیلات قرار است توسط چه كسی پرداخت شود، چرا كه پرداخت اقساط برای خانوار‌های تحت پوششی كه شاید مجموع دریافتی آنها از این نهاد‌ها در همین اندازه باشد بسیار مشكل است؛ لذا در مجموع به نظر می‌رسد با توجه به ابهامات و ایرادات موجود، این طرح توفیق چندانی نداشته باشد.

مشکلات مردم برای دریافت وام

مجتبی، یکی از شهروندان تهرانی درباره مشکلات دریافت وام ودیعه مسکن می گوید: در قراردادی که برای اجاره‌نامه در بنگاه معاملات ملکی امضا کرده بودیم قولنامه مذکور کد رهگیری نداشت. وقتی از این موضوع و شرایط دریافت وام ودیعه مطلع شدم از صاحبخانه خواستم قرارداد جدیدی منعقد کنیم تا بتوانم از بنگاه معاملات املاک کد رهگیری دریافت کنم اما صاحبخانه که گمان می کرد در این صورت مالیات بیشتری از وی دریافت خواهد شد برای همین به این کار رضایت نداد. این شهروند تهرانی می گوید: متاسفانه خیلی از شهروندان چه مستاجران و چه موجران از جزییات دقیق این طرح اطلاعی ندارند و همین امر باعث شده مشکلاتی در این راستا ایجاد شود.

حسین، شهروند دیگر تهرانی در این زمینه به خبرنگار ما گفت: طبق مواردی که در شرایط پرداخت این تسهیلات آمده است این تسهیلات صرفا به افرادی تعلق می گیرد که بعد از 14 مرداد خانه مذکور را اجاره کنند. در این میان خب طبیعتا برای افرادی که تا پاییز سال جاری قرارداد داشته باشند عملا امکان دریافت این تسهیلات وجود ندارد. در واقع اگر چه گفته شده است تسهیلات برای افراد مستاجر است اما واقعیت این است که شرایط دریافت این تسهیلات آن‌قدر بند و تبصره دارد که در میان اقوام و اطرافیان ما که خیلی از آنها نیز مستاجر هستند تا کنون کسی را ندیده ایم که این تسهیلات را دریافت کرده باشد یا حتی جزو افراد واجد شرایط دریافت بوده باشد.

رهنما، شهروند دیگری است که ساکن استان البرز است. او در این زمینه می گوید: دهم شهریور ماه برای چندمین بار جهت تشکیل پرونده به بانک مراجعه کردم اما کارمندان بانک هر بار می‌گویند هنوز دستورالعملی برای ما نیامده است.
این در حالی است که در اخبار گفته می‌شود وام ودیعه مسکن نهایتا تا آخر شهریور ماه پرداخت می‌شود. آخرش هم فکر کنم این‌قدر این رفت و برگشت ما به بانک ادامه پیدا کند که فرصت دریافت این وام تمام شود و بگویند دیر آمدی!