بررسی وعده جدید دولت درباره مجانی شدن برق

روزنامه جام جم: برق مصرفی ۳۰ میلیون نفر رایگان می‌شود.» این تازه‌ترین وعده رئیس‌جمهور است كه دوم شهریور در جلسه هیات دولت مطرح شده است. هنوز جزئیات دقیقی از این طرح در دسترس نیست و ظاهرا قرار است طی دو ماه آینده در هیات وزیران به تصویب برسد.

. اما آن‌طور كه رضا اردكانیان، وزیر نیرو در این‌باره سخن گفته، قرار است طرح «برق امید» بلافاصله پس از تصویب در هیات وزیران اجرایی شود. دوم شهریور حسن روحانی از مصوبه جدید دولت مبنی بر رایگان شدن هزینه برق كم‌مصرف‌ها خبر داد. رئیس‌جمهور تعداد این افراد را حدود ۳۰ میلیون نفر دانسته و تصریح كرد: شرط رایگان بودن هزینه برق منوط به مصرف پایین‌تر از میانگین خانوار است. به گونه‌ای كه خانوارهای میان‌مصرف نیز با كاهش مصرف خود می‌توانند از این امكان برخوردار شوند. روحانی، ادامه داد: برای اولین بار پس از انقلاب قرار است در دولت دوازدهم، هزینه برق برای خانوارها و اقشار مستضعف رایگان شود.

رئیس‌جمهور حتی رایگان شدن برق را یكی از آرزوهای جمهوری اسلامی ایران عنوان كرد و گفت: با مجانی شدن برق بیش از ۳۰ میلیون نفر، آرزوی ۴۲ ساله كشور محقق خواهد شد. البته رئیس‌جمهور به ساز و كار و جزئیات اجرای آن اشاره‌ای نداشته و همچنان مشخص نیست كه آیا جامعه هدف این طرح خانوارهای كم‌مصرف یا خانوارهای مستضعف و دهك‌های پایین درآمدی در جامعه هستند؟

آیا تمام خانوارهای مستضعف كم‌مصرف بوده یا تمام خانوارهای كم‌مصرف مستضعف هستند؟ طرح اخیر دولت برای برق رایگان در حالی مطرح می‌شود كه موضوع افزایش پلكانی هزینه مشتركان پرمصرف یا تخفیف قیمتی به مشتركان كم‌مصرف طرحی قدیمی و مسبوق به سابقه است. تا آنجا كه حتی رضا اردكانیان ماه گذشته از پاداش خوش‌مصرفی برای مشتركان كم‌مصرف برق خبر داده و وعده داده بود برای مشتركانی كه در زمستان نیز در مصرف انرژی صرفه‌جویی كنند، پاداش خوش‌مصرفی در نظر گرفته‌ایم.

چه كسانی برق‌شان رایگان است؟

مشتركان برق به طور كلی به سه دسته كم‌مصرف، خوش‌مصرف و پرمصرف تقسیم می‌شوند. خوش‌مصرف‌ها و كم‌مصرف‌ها ۸۵ درصد مشتركین صنعت برق كشور را تشكیل داده و فقط ۱۵ درصد مشتركین در دسته پرمصرف‌ها قرار دارند. اما نكته قابل توجه اینجاست كه ۱۵ درصد پرمصرف جامعه بیش از ۸۵ درصد مشتركان كم‌مصرف و خوش‌مصرف، برق مصرف می‌كنند. البته محاسبه كنتور برق خانگی به این صورت است كه اگر مشتركی بیش از حد تعیین‌شده مصرف كند، باید هزینه‌ برق مصرفی را به صورت پلكانی بپردازد.

اما كارشناسان معتقدند برای جلوگیری از افزایش بی‌رویه مصرف برق از سوی این اقشار، باید یارانه برق این افراد حذف شود كه محاسبه آن نیز چندان سخت نیست و می‌توان با تعیین حداقل‌ها، با مصرف بیشتر برق مقابله كرد. ایران از كشورهای صادركننده برق به شمار می‌رود، به طوری كه در حال حاضر بخش زیادی از برق مصرفی كشور عراق توسط ایران تامین می‌شود. از آنجا كه این كالا قابل ذخیره‌سازی نیست، باید با مدیریت مصرف برق بتوانیم صادرات بیشتری در این حوزه داشته باشیم.

تعداد مشتركان كم‌مصرف برق

حدود ۵/۸ میلیون مشترك (خانوار) كه شامل ۳۰ میلیون نفر از جمعیت ایران است مصرفی پایین‌تر از صد كیلووات ساعت در ماه دارند كه قرار است هزینه برق آنها رایگان شود.

در واقع صنعت برق كشور حدود ۳۷ میلیون مشترك دارد كه ۵/۸ میلیون مشترك در رده مشتركان كم‌مصرف قرار دارند. ضمن این‌كه الگوی كم‌مصرفی برای هر دسته از مشتركان متناسب با منطقه جغرافیایی و همچنین ماه‌های گرم و غیرگرم سال تعریف می‌شود. مشتركان كم‌مصرف كه میزان مصرف آنها كمتر از الگوی كم‌مصرفی است تا زمانی كه به این الگو پایبند باشند، از تخفیف صددرصدی برخوردار می‌شوند و هزینه‌ای بابت مصرف برق خود نخواهند پرداخت. این در حالی است كه براساس وضعیت فعلی مصرف برق كشور، ۵/۸ میلیون مشترك از میان ۵/۲۹ میلیون مشترك فعلی مشتركان كم‌مصرف به شمار می‌روند كه جمعیتی حدود ۳۰ میلیون نفر را شامل می‌شوند.

منابع اجرای این طرح چگونه تامین می‌شوند؟

مهم‌ترین موضوعی كه در این زمینه وجود دارد، نحوه تامین منابع مورد نیاز برای اجرای طرح برق رایگان است. گرچه كم‌مصرف‌ها در حال حاضر هزینه‌های ناچیزی برای مصرف برق‌شان پرداخت می‌كنند اما این سوال وجود دارد كه اگر قرار باشد این مشتركان با اجرای این طرح دیگر هیچ هزینه‌ای پرداخت نكنند، هزینه این طرح باید از چه منبعی تامین شود؟ پیگیری‌های خبرنگار جام‌جم از وزارت نیرو و مجموعه صنعت برق نشان می‌دهد دولت قرار است بدون در نظر گرفتن هیچ منبع جایگزینی برای اجرای این طرح، هزینه مشتركان كم‌مصرف را رایگان كند.

هزینه‌ای كه در حال حاضر مشتركان كم‌مصرف برای پرداخت یك دوره مصرف خود می‌پردازند چیزی حدود ۸۰۰۰ تومان است كه مسؤولان صنعت برق معتقدند صرفه‌جویی ایجاد‌شده در این بخش، فشار كمتری به شبكه توزیع آورده و این موضوع می‌تواند نوعی تهاتر به شمار آید. به بیان بهتر به منظور تامین برق مورد نیاز شبكه به بخش‌های توزیع فشاری تحمیل می‌شود كه معمولا باعث خرابی دستگاه‌ها می‌شود و تعویض و تعمیر این دستگاه‌ها هزینه‌هایی را برای شركت‌های توزیع به دنبال دارد كه اگر در مصرف برق صرفه‌جویی شود، هزینه نگهداری دستگاه‌ها كاهش خواهد یافت. آن‌طور كه رضا اردكانیان وزیر نیرو گفته منابع مالی طرح برق امید از محل صرفه‌جویی‌های صورت‌گرفته به منظور تولید برق برای پوشش پیك مصرف در هر سال تامین خواهد شد و در همه بخش‌ها از جمله صنعت، معدن، كشاورزی، خدمات، خانگی و بخش عمومی همكاری‌های لازم به منظور مدیریت مصرف صورت گرفته است.

قبل از اجرا به مردم اطلاع می‌دهیم

محمدحسن متولی‌زاده ،مدیرعامل توانیر نیز در این‌باره گفت: برق در ایران پوشش صددرصدی دارد و همه خانوارهای ایرانی مشترك برق هستند، از این رو همه مشتركان خانگی می‌توانند در این طرح مشاركت و از تخفیف صددرصدی بهای مصرفی برق بهره‌مند شوند.

وی با بیان این‌كه سال گذشته هشت میلیون خانوار مشمول مشوق‌های برقی شدند و ۱۰۶ میلیارد تومان پاداش به آنها اختصاص یافت، افزود: مشتركان خانگی كشور در دو دسته زیر الگو و بیش از الگو تقسیم‌بندی می‌شدند كه هركدام تعرفه خاص خودشان را دارند. مصرف ۸۵ درصد مشتركان برق زیر الگو بوده و تنها مصرف ۱۵ درصد از مشتركان بالاتر از الگوهای تعیین شده است. ضمن این‌كه مشتركان خوش‌مصرف هم می‌توانند با رعایت نكاتی ساده، خود را به جرگه كم‌مصرف‌ها برسانند و از تخفیف صددرصدی بهای برق مصرفی بهره‌مند شوند.

وی با اشاره به این‌كه تعرفه های برق پلكانی است و هرچه از میزان مصرف برق مشتركان كاسته شود، برای خانوار مزایای اقتصادی دارد، گفت: به طور مثال اگر مشتركان ۱۰ درصد مصرف برق خود را كم كنند، ۲۰ درصد از هزینه برق‌شان كم می‌شود و اگر ۲۰ درصد مصرف خود را كاهش دهند، شاهد كاهش ۴۰ درصدی هزینه برق مصرفی خواهند بود.

متولی‌زاده درخصوص نحوه اجرای طرح نیز گفت: قبل از اجرای طرح ابتدا به مردم اطلاع‌رسانی خواهیم كه در چه گروهی از مصرف قرار دارند و سپس برای مشتركانی كه در گروه‌های خوش‌مصرف و پرمصرف قرار دارند، راهكارهای كاهش مصرف برق را آموزش خواهیم داد.

مدیرعامل توانیر با بیان این‌كه در تابستان وسایل سرمایشی و در سایر فصل‌های سال سیستم‌های روشنایی سهم عمده مصرف را دارند، افزود: استفاده از لامپ‌های LED و لوازم كم‌مصرف دیگر می‌تواند باعث كاهش ۱۲ درصدی مصرف برق شود.

متولی‌زاده همچنین استفاده از وسایل قدیمی و پرمصرف را نیز از دیگر دلایل بالا بودن مصارف و هزینه برق خانوارها عنوان كرد و با اشاره به این‌كه هم‌اكنون ارزان‌ترین برق دنیا را داریم، گفت: دولت بابت تولید برق باید یارانه بپردازد زیرا در حالی كه قیمت تمام‌شده برق بدون احتساب هزینه سوخت، ۱۵۰ تومان و با احتساب هزینه سوخت بیش از ۳۵۰ است، میانگین دریافتی ما از مشتركان بابت هركیلووات ساعت برق مصرفی، تنها حدود ۸۰ تومان است.

بیشتر روستاییان کم‌مصرفند

مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق در این‌باره به خبرنگار جام‌جم گفت: موضوع صرفه‌جویی در مصرف برق مربوط به سال گذشته بوده و در برنامه وزارت نیرو نیز قرار داشت؛ برنامه ای که باعث شد حتی برخی کارشناسان به این موضوع اعتراض کنند.

معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت توانیر افزود: تحلیل کارشناسان بر این پایه بود که کاهش مصرف نباید به فاصله گرفتن از ساخت نیروگاه منجر شود که چنین برنامه ای نیز در وزارت نیرو وجود ندارد و ساخت نیروگاه‌ها مانند قبل ادامه خواهد داشت.

سخنگوی صنعت برق به جزئیات طرح جدید دولت برای مشترکان کم‌مصرف برق پرداخت و تصریح کرد: وضعیت استفاده برق در هر منطقه متفاوت است. از این رو به دنبال تدوین برنامه‌ای برای مشترکان کم‌مصرف در هر منطقه جغرافیایی هستیم. الگوی کم مصرفی برای ماه‌های گرم و غیرگرم متفاوت است و اگر مشترکان سقف تعیین شده را رعایت کنند می‌توانند از مزایای این طرح بهره‌مند شوند.

وی با بیان این‌که سهم مشترکان خانگی روستایی در این گروه بیشتر از مشترکان خانگی شهری است، گفت: میزان مصرف برق ماهانه مشترکان پرمصرف از الگوی مصرفی که برای پرمصرفی تعیین شده بیشتر است. حدود ۱۵ درصد از مشترکان (حدود ۴ میلیون مشترک با حدود ۱۰ میلیون جمعیت) در حال حاضر در دسته پرمصرف ها قرار دارند و ۸۵ درصد از مشترکان خوش‌مصرف یا کم‌مصرف هستند. به گفته وی، طرح برق امید برای کاهش مصرف مشترکان پرمصرف، اقدامات بهینه‌سازی مصرف یا نصب مولد خورشیدی کوچک (خودتامین) را از طریق تامین مالی بانکی ارائه می‌کند تا آنها بتوانند بخشی از برق خود را تامین کنند و حداقل تا سطح خوش‌مصرفی از میزان مصرف در شبکه برق کشور بکاهند.

باغ‌ویلاها مشمول تخفیف نمی‌شوند

معاون اول رئیس‌جمهور، مصوبه هیات دولت مبنی بر رایگان شدن برق کم‌مصرف‌ها را ابلاغ کرد. براساس مصوبه هیات دولت، وزارت نیرو موظف شده است صورت‌حساب برق مصرفی مشترکان خانگی کم‌مصرف را با تخفیف ۱۰۰ درصد محاسبه کند. بر اساس این مصوبه، سکونتگاه‌های خالی از سکنه و غیردائم نظیر باغ‌ویلاها مشمول این تخفیف‌ها نمی‌شوند. همچنین قیمت برق مصرفی مشترکانی که متناسب با الگو مصرف می‌کنند، ثابت می‌ماند و قیمت برق مصرفی مشترکان پرمصرف، ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت.

برق رایگان از قبل وجود داشته است

رئیس‌جمهور در حالی وعده برق رایگان را به عنوان تحقق وعده ۴۰ ساله جمهوری اسلامی مطرح کرده که بررسی مصوبات هیات دولت نشان می‌دهد این اتفاق در گذشته نیز رخ داده و موضوع جدیدی نیست. به طوری که هیات‌وزیران در جلسه مورخ۱۳/۱۲/۱۳۸۵ بنا به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و به استناد بند « ط» تبصره (۱۱) قانون بودجه سال ۱۳۸۵ کل کشور تصویب کرد: در یکی از بندهای این مصوبه آمده است: به وزارت نیرو اجازه داده می‌شود از زمان ابلاغ این تصویب‌نامه، از مشترکین خانگی مناطق عادی و ماه‌های عادی مناطق گرمسیر که مصرف ماهانه آنها بیش از الگوی مصرف است، علاوه بر بهای برق مصرفی، به ازای هر کیلووات ساعت مصرف مازاد، جرایمی بر اساس متوسط بهای برق ماهانه مشترک (حاصل تقسیم برق ماهانه بر انرژی مصرفی ماهانه) و ضرایب معرفی شده به شرح ذیل دریافت کند. در بند دیگر این مصوبه نیز آمده است بهای برق ماهانه مشترکین خانگی با مصارف ماهانه صفر تا ۸۰ کیلووات ساعت بخشوده شود.

بهای برق ماهانه مشترکین خانگی مناطق گرم یک و دو به ترتیب با مصارف ماهانه صفر تا ۱۹۰ و صفر تا ۱۵۰ کیلو وات ساعت بخشوده و بهای برق ماهانه سایر مشترکین مناطق یادشده با تعرفه‌های برق سال ۱۳۸۳ محاسبه شود. موضوعی که در دولت گذشته نیز مسبوق به سابقه بوده است.