رویارویی واشنگتن و مسکو در شرق اروپا

روزنامه شرق: ایالات متحده در اولین اقدام پس از آنکه اعلام کرد ۱۲ هزار نفر از نظامیان خود را از آلمان خارج می‌کند، می‌خواهد تعداد نظامیان خود در لهستان را افزایش دهد؛ تصمیمی که می‌تواند به افزایش تنش میان مسکو و واشنگتن منجر شود.

«مایک پمپئو»، وزیر خارجه ایالات متحده، در سفر خود به لهستان توافق‌نامه‌ای را با وزیر دفاع این کشور امضا کرد که بر ‌اساس آن قرار است هزار نظامی آمریکایی به چهارهزارو ۵۰۰ نظامی هم‌وطن خود در لهستان افزوده شوند تا «به تقویت موضع ناتو در شرق اروپا، امنیت اروپا و نیز گسترش دموکراسی و آزادی» کمک کند. پس از انتقادهای رئیس‌جمهوری آمریكا از عدم پایبندی آلمان -یکی از مهم‌ترین متحدان آمریکا از زمان پایان جنگ جهانی دوم- به تعهدات خود در قبال ناتو، «دونالد ترامپ» از برنامه واشنگتن برای خارج‌کردن تعداد درخور توجهی از نظامیان خود از آلمان خبر داد و در نهایت پنتاگون دو هفته پیش اعلام کرده بود که قصد خارج‌کردن ۱۲ هزار نفر از نظامیان آمریکایی از آلمان را دارد و قرار است پنج‌هزار‌و ۶۰۰ نفر از این نظامیان در دیگر کشورهای اروپایی از‌جمله لهستان، ایتالیا و بلژیک مستقر شوند و باقی نظامیان هم به ایالات متحده بازگردند.

با وجود اینکه چهار‌هزار‌و ۵۰۰ نظامی آمریکایی هم‌اکنون در لهستان حضور دارند، واشنگتن هنوز و با وجود اصرارهای لهستان پایگاهی دائمی برای نظامیان خود در این کشور ایجاد نکرده و این احتمال وجود دارد که در مذاکرات بعدی مقام‌های آمریکایی و لهستانی یکی از پایگاه‌های اصلی نظامی آمریکا هم به این کشور منتقل شود.

اصرار لهستان برای ایجاد پایگاه دائمی ایالات متحده در این کشور دلیل عمده‌ای دارد و آن هم اقدامات روسیه در شرق اروپاست. وزیر خارجه آمریکا هم در تور اروپایی خود به مرکز و شرق اروپا، تهدید روسیه و چین را بسیار جدی خواند و از دموکراسی‌های جوان این منطقه اعلام حمایت کرد.

دوستی ورشو با واشنگتن

لهستان از معدود کشورهای اروپایی است که رابطه‌ای گرم با ایالات متحده در سال‌های اخیر دارد. «آندرج دودا»، رئیس‌جمهور محافظه‌کار لهستان، به‌تازگی در انتخاباتی بحث‌برانگیز و جنجالی پیروز شد و ترامپ از اولین رهبرانی بود که موفقیت دودا را به او تبریک گفت. ترامپ و دودا دیدگاه‌های مشترکی در حوزه‌های مختلف دارند و عمده‌ترین دلیل فاصله‌گرفتن ورشو از اتحادیه اروپا، سیاست‌های افراطی رئیس‌جمهور لهستان است که کاملا در تضاد با سیاست‌ها و ارزش‌های اتحادیه اروپا قرار دارد. با وجود سردی روابط ورشو و اتحادیه اروپا، رابطه لهستان و روسیه هم چندان گرم نیست و حتی به‌تازگی مسکو نسبت به افزایش تعداد نظامیان آمریکایی حاضر در این کشور هشدار داد.

اخیرا «الکساندر گروشکو»، معاون وزیر خارجه روسیه، با اشاره به برنامه آمریکا برای اعزام نظامیان خود به لهستان گفت: «روابط لهستان و آمریکا به‌ویژه جنبه نظامی این رابطه را به دقت زیر نظر داریم و اگر لازم باشد تغییراتی در آرایش نظامیان خود در مرز‌های غربی خواهیم داد. دیگر کشورها نمی‌توانند به ما چیزی را دیکته کنند، ما کاری را که بخواهیم، انجام خواهیم داد».

توافق آمریکا و لهستان در شرایطی امضا می‌شود که در روزهای گذشته تنش‌هایی میان ناتو و روسیه در جریان مانورهای نظامی دو طرف در دریای بالتیک رخ داده بود. از سال ۲۰۱۴ و زمان بروز ناآرامی‌ها در اوکراین و جنگ داخلی این کشور که به انضمام شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه منجر شد، دریای بالتیک به منطقه‌ای پرتنش میان ناتو و روسیه تبدیل شده است.

ابزار پوتین برای نفوذ بر اروپا

«آرتور کاسپرژیک»، متخصص امنیت در مؤسسه روابط بین‌الملل لهستان، تنش‌ها میان اعضای ناتو بر سر رویکرد این نهاد نظامی در قبال روسیه را تنها به تعهدات مالی آلمان به ناتو مربوط نمی‌داند و می‌گوید: ترامپ از زمان روی‌کار‌آمدن بارها به‌صورت علنی به انتقاد از آلمان و عدم پایبندی این کشور به تعهدات خود در قبال هزینه‌های دفاعی ناتو پرداخته است. هر کشور عضو ناتو موظف است دو درصد تولید ناخالص داخلی سالانه خود را به هزینه‌های دفاعی ناتو اختصاص دهد و ایالات متحده می‌گوید اغلب کشورهای ثروتمند اروپایی به این تعهد پایبند نیستند و تاوان آن را واشنگتن می‌دهد.

رویارو یی با برلین

این تنها یک سوی ماجراست؛ آلمان قرار است با مشارکت روسیه خط لوله Nord Stream۲ را برای انتقال گاز طبیعی روسیه به اروپای شرقی و مرکزی اجرا کند. با توجه به نیاز بخش عمده‌ای از اروپا به گاز روسیه، «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه، از این خط لوله به‌عنوان ابزاری علیه اتحادیه اروپا و در جهت گسترش نفوذ خود استفاده خواهد کرد. این را باید مهم‌ترین نگرانی ایالات متحده و کشورهای شرق اروپا دانست. در سال‌های اخیر تلاش‌های مسکو برای ایجاد شکاف میان اعضای کلیدی اتحادیه اروپا و نیز متمایل‌کردن اروپای مرکزی به سوی خود موفقیت‌آمیز بوده و پوتین قصد ادامه این رویکرد را دارد تا از این طریق با حضور نظامیان آمریکایی در شرق اروپا مقابله کند. در‌حال‌حاضر در میان قدرت‌های اروپایی، ایتالیا و آلمان بیش از گذشته به‌سوی روسیه متمایل شده‌اند تا به سمت متحدانشان در ناتو.

گسترش ناتو پس از جنگ سرد، امنیت مرزهای غربی را به مسئله‌ای حساس برای روسیه تبدیل کرده‌ و با روی‌کارآمدن پوتین، تنش‌های روسیه و ایالات متحده بر سر استقرار نظامیان ناتو در غرب روسیه افزایش یافته است. مسکو آمریکا را متهم می‌کند که با استقرار سیستم‌های موشکی خود در رومانی و لهستان قصد اعمال فشار بر روسیه را دارد. آمریکا می‌گوید این سیستم‌ها کاربردی دفاعی دارند، اما روسیه این سامانه‌ها را بخشی از توانایی‌های تهاجمی ایالات متحده و ناتو می‌داند که به قصد ترساندن روسیه در شرق اروپا مستقر شده‌اند. نگرانی‌های روسیه از مرزهای غربی خود زمانی بیشتر شد که مدتی کوتاه پس از آنکه ترامپ از معاهده سال 1987 مربوط به ممنوعیت استفاده و آزمایش موشک‌های با برد متوسط خارج شد، پنتاگون از آزمایش موفقیت‌آمیز یک مدل موشک کروز خبر داد و اعلام کرد این موشک به‌زودی در شرق اروپا مستقر خواهد شد. روسیه هم تهدید کرده ‌است که به هر نوع استقرار موشک‌های میان‌برد در اروپا واکنش نشان می‌دهد.

بر اساس پیمان استارت که آخرین معاهده کنترل تسلیحات هسته‌ای میان روسیه و ایالات متحده بود، دو طرف توافق کرده بودند تا توانایی‌های هسته‌ای خود را کاهش دهند و رژیم‌های بازرسی متقابل را به اجرا بگذارند، اما اکنون هرکدام از طرفین اعلام می‌کنند که به‌دلیل نقض تعهدات از سوی طرف مقابل از این پیمان خارج شده‌اند و این موضوع به تنش‌ها میان واشنگتن و مسکو در شرق اروپا دامن زده است. افزایش تعداد نظامیان آمریکایی در لهستان تازه‌ترین اقدام در جهت افزایش تقابل روسیه و ایالات متحده در شرق اروپا محسوب می‌شود. وزیر خارجه آمریکا با اشاره به روایت‌های جدید ولادیمیر پوتین از تاریخ معاصر که «به قصد تطهیر حکومت استالین» مطرح شده، در سفر خود به لهستان به روسیه هشدار داده که «ایالات متحده در مقابل تلاش‌های مسکو برای ترویج دیدگاه خود درباره اشغال و الحاق اروپای مرکزی و شرقی به اتحاد جماهیر شوروی در سال 1940 ایستاده است.

ما قاطعانه مخالف تلاش روسیه برای بازنویسی تاریخ به‌منظور توجیه اقدامات نظامی احتمالی روسیه در مرکز و شرق اروپا هستیم». این خط‌و‌نشان‌کشیدن وزیر خارجه آمریکا در ورشو و افزایش تعداد نظامیان آمریکایی در نزدیکی مرزهای روسیه حاکی از آن است که در ماه‌های آینده تنش‌ها میان مسکو و واشنگتن در شرق اروپا افزایش خواهد یافت.