اوتیسم و درمان آن

آیا تا به حال فردی که مبتلا به اوتیسم است را دیده‌اید؟ این اختلال چه علائمی دارد؟ اختلال طیف اوتیسم برای گروهی از افراد به کار می‌رود که از مشکلات ارتباطی و تعامل اجتماعی رنج می‌برند. این اختلال از دسته اختلالات رشدی عصبی است. این افراد معمولاً دارای رفتارهای قالبی، تکراری و کلیشه‌ای هستند. از آنجایی که علائم در بین افراد مبتلا از نظر شدت و نوع متفاوت هستند، از واژه طیف در این اختلال استفاده می‌شود. در ادامه با اختلال طیف اوتیسم و روش‌های درمانی از جمله کاردرمانی اوتیسم و گفتار درمانی کودکان بیشتر آشنا می‌شویم.

اختلال اوتیسم در گذر زمان

پیش از DSM-5، افراد دارای اختلال اوتیسم را با توجه به علائم و نشانه‌هایشان در گروه‌های مختلف تقسیم می‌کردند. این گروه‌ها شامل اختلال اوتیسم، سندرم آسپرگر (Asperger’s syndrome)، سندرم رت، اختلال فراگیر رشد طبقه‌‌بندی نشده (PDD-NOS) و اختلال از هم گسیختگی کودکی می‌شوند.

به علت تفکیک دشوار این اختلالات از یکدیگر، سیستم تشخیصی این اختلال در DSM-5 تغییر یافت و تمام این اختلالات تحت عنوان اختلال طیف اتیسم (ASD) قرار گرفته‌اند. در DSM-5، افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم بر اساس شدت علائم خود در سه سطح طبقه‌بندی شده‌اند.

در DSM-IV، ملاک‌های تشخیصی اتیسم بر سه محور اصلی استوار بود. اختلال شدید در تعاملات اجتماعی دو طرفه، نقایص شدید در ارتباط کلامی و غیرکلامی و رفتارهای تکراری و محدود. این ملاک‌ها مورد نقد شدید پژوهشگران قرار گرفتند و منجر به بازنگری در ملاک‌ها برای DSM-5 شده‌اند.

در نسخه جدید، ملاک‌ها به دو حوزه اصلی تقسیم شده‌اند. اختلال در تعامل و ارتباط اجتماعی و داشتن علایق و فعالیت‌های تکراری و محدود. تغییرات ایجاد شده در ورژن جدید DSM، نه تنها منجر به آسان‌تر شدن فرآیند تشخیص شده است، بلکه ارائه بهتر خدمات را نیز میسر کرد. جهت رشد مهارت‌های متنوع کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در خانه و مدرسه، کاردرمانی اوتیسم پیشنهاد می‌شود.

علائم کودکان مبتلا به اوتیسم

کودکان مبتلا به اوتیسم غالباً علائم و نشانه‌های به خصوصی را در زمینه‌های مختلفی از جمله رفتار، ارتباطات، تفکر و حساسیت‌ها نشان می‌دهند. این علائم می‌توانند از نظر چگونگی و شدت متفاوت باشند و در هر کودک به شکل منحصر به فردی بروز یابند.

• نقص در تعاملات اجتماعی: اکثر کودکان مبتلا به اوتیسم در ایجاد و حفظ ارتباطات اجتماعی دچار نقص هستند. به طور کلی آن‌ها در ارتباط چشمی مستقیم، انتقال احساسات و ایجاد روابط دوستانه مشکلاتی دارند.
• محدودیت در تفکر و تخیل: برخی از کودکان با اوتیسم با محدودیت‌هایی در تخیل، تفکر خلاق و قدرت فهم مفاهیم اجتماعی همراه هستند. آن‌ها معمولاً به موضوعات خاصی توجه می‌کنند و ممکن است فهم دیدگاه‌ها و نظرات دیگران برایشان دشوار باشد. همچنین، این کودکان ممکن است نتوانند افکار، احساسات و مقاصد دیگران را پیش‌بینی کنند که منجر به سوءتفاهم‌های اجتماعی خواهد شد.
• الگوی رفتار قالبی: یکی از بارزترین علائم کودکان با اوتیسم، الگوهای رفتاری مکرر و تکراری هستند. مانند تکان دادن دست‌ها یا بدن یا تکرار عبارات خاص. این رفتارها می‌توانند برای کودک آرامش‌بخش باشند. کودکان اوتیسم معمولاً نسبت به تغییر در روال روزمره بسیار حساس هستند و ممکن است از ایجاد تغییرات جزئی به شدت مضطرب شوند. کاردرمانی اوتیسم می‌تواند به کاهش و کنترل علائم کمک کند.
• مشکلات گفتار و زبان: اغلب کودکان با اوتیسم از مشکلاتی در گفتار و زبان رنج می‌برند. برخی از آن‌ها صحبت کردن را دیرتر از همسالانشان شروع می‌کنند، کلمات یا جملات را تکرار می‌کنند و حتی ممکن است در فهم و استفاده از عبارات اجتماعی مشکل داشته باشند. برای بهبود مشکلات گفتار و زبان در کودکان مبتلا به اوتیسم، پیشنهاد می‌شود که از گفتار درمانی اوتیسم کمک بگیرید.
• اختلال در آستانه حسی: اکثر کودکانی که به اختلال اوتیسم مبتلا هستند، از حساسیت‌های حسی رنج می‌برند. آن‌ها به صداها، نورها، بوها و لمس‌ کردن چیزهای مختلف بیش از حد یا کمتر از حد حساس هستند.

علائم اوتیسم می‌توانند بسیار گسترده باشند و هر کودک ممکن است ترکیبی متفاوت از این علائم را نشان دهد، حتی ممکن است در طول زمان علائم هر فرد تغییر کند. تشخیص زودهنگام و مداخله مناسب توسط متخصصین حوزه توانبخشی و کاردرمانی اوتیسم، می‌تواند تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی کودکان مبتلا به اوتیسم داشته باشد.

درمان اختلال طیف اوتیسم

هیچ درمان قطعی برای اوتیسم وجود ندارد. روش‌های پیشنهاد شده توسط روانشناسان و روانپزشکان تنها منجر به ایجاد حس بهتر در فرد می‌شوند. رفتار درمانی، بازی درمانی، کاردرمانی اوتیسم، فیزیوتراپی و گفتار درمانی از جمله روش‌های پیشنهادی برای ارتقا کیفیت زندگی مبتلایان هستند.

در کاردرمانی اوتیسم پس از جمع‌آوری اطلاعات توسط کار درمانگر، برنامه‌ای برای کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تهیه می‌شود. کار درمانگر اوتیسم ممکن است از راهبردهای متعددی جهت بهبود کودک مبتلا استفاده کند.

این راهبردها شامل فعالیت‌های بدنی مانند حل پازل و نخ کردن مهره‌ها برای ایجاد هماهنگی در بدن می‌شوند. همچنین، انجام فعالیت‌های ارتباطی و تعاملی، مهارت‌های رشدی مانند شانه کردن مو‌ها، مسواک زدن و استراتژی‌های انطباقی از جمله پذیرش تغییرات از جمله این راهبردها هستند.

اهداف توانبخشی و کاردرمانی اوتیسم شامل ارتقا مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی، تقویت مهارت‌های خودمدیریتی و استقلال شخصی، عملکرد بهتر در محیط‌‌های آموزشی و کاری، کاهش رفتارهای ناپسند و ناهنجار و افزایش قدرت تمرکز و توانایی یادگیری می‌شوند.

تمرینات کاردرمانی اوتیسم

این تمرینات به منظور تقویت مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و توجه طراحی شده‌اند. تمرینات تعاملی به شکل‌گیری ارتباط میان فرد مبتلا به اوتیسم و دیگران کمک می‌کنند. فعالیت‌هایی مانند بازی‌های تعاملی، نقش‌آفرینی، نمایش‌های خنده‌دار و کار با حیوانات از جمله این تمرینات هستند.

کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است بیش حس یا کند حس باشند. تمرینات تنظیم حسی شامل فعالیت‌هایی مانند استفاده از وسایل نرم، ماساژ و تنظیم‌های پرتودهنده هستند. تمرینات توجه و تمرکز به افزایش توجه و تمرکز در کودکان کمک می‌کنند. تکنیک‌های تنفسی، حل پازل‌ها و بازی‌هایی که نیاز به دقت دارند، در این دسته قرار می‌گیرند.

برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های حرکتی می‌تواند به افزایش استقلال و فعالیت بدنی کودک کمک کند. تمریناتی مانند پریدن روی ترامپلین، گام ‌زدن ورزشی و ورزش‌های تعادلی در این گروه قرار دارند. تمرینات درک اجتماعی به کودکان آموزش می‌دهند که چگونه هیجانات و رفتارهای دیگران را بفهمند. هدف از این تمرینات تقویت توانایی‌های اجتماعی کودک است تا بتواند بهتر با دیگران ارتباط برقرار کند.

سخن پایانی

اختلال طیف اوتیسم (ASD) نیز یک اختلال عصبی-رشدی پیچیده است که با مشکلاتی در تعاملات اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی همراه است. این اختلال معمولاً در اوایل کودکی، به ویژه بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی قابل شناسایی بوده و علائم آن می‌توانند شامل تاخیر در گفتار، مشکلات در برقراری ارتباط غیرکلامی و رفتارهای کلیشه‌ای باشند. شیوع این اختلال را در پسران بیشتر از دخترها می‌دانند و در حال حاضر، هیچ درمان قطعی به غیر از کاردرمانی اوتیسم برای آن وجود ندارد. با این حال، مداخلات درمانی زودهنگام می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کنند. به یاد داشته باشید که اوتیسم یک اختلال پیچیده است و نیاز به زمان و مداخلات مناسب برای مدیریت علائم دارد.