مصوبه امروز مجلس چه بلایی سر اینترنت می‌آورد؟

برترین‌ها: نمایندگان مجلس در صحن علنی امروز با بررسی تقاضای عده‌ای از وکلای ملت درباره رسیدگی به طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام رسان‌های اجتماعی طبق اصل ۸۵ قانون اساسی موافقت کردند. بر اساس تصمیم نمایندگان، این طرح در کمیسیون فرهنگی بررسی می‌شود و بدون ارجاع به صحن علنی مجلس به شورای نگهبان ارسال و در صورت تایید، به صورت آزمایشی اجرا خواهد شد.

خبرگزاری فارس در این باره می‌گوید نمایندگان خواستار رسیدگی به این طرح بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی شده بودند و روزنامه همشهری گزارش داده بود که مرتضی آقاتهرانی رئیس کمیسیون فرهنگی به دنبال اجرای این طرح به شیوه آزمایشی بوده است. بر اساس اصل ۸۵ قانونن اساسی، مجلس شورای اسلامی «در موارد ضروری» می‌تواند اختیار وضع بعضی از قوانین را به کمیسیون‌های داخلی خود بسپارد، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‌کند بدون نیاز به تصویب در صحن علنی به صورت آزمایشی اجرا می‌شود.«محمدباقر قالیباف» رییس مجلس شورای اسلامی برای گفتگو و تبادل نظر با مقامات سوریه به دمشق سفر کرده بود و نمایندگان با ۱۲۱ رای موافق، ۷۴ رای مخالف و ۹ رای ممتنع با بررسی این طرح در کمیسیون مشترک موافقت کردند.

تبصره‌ی ۱ ماده‌ی ۱۲ این طرح چنین است: «عرضه و فعالیت خدمات پایه‌کاربردی خارجی اثرگذار مستلزم معرفی نماینده‌ی قانونی و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون می‌باشد.» بر اساس این طرح پس از مهلت ۴ماهه به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان همانند اینستاگرام درصورتی که نماینده رسمی در ایران نداشته باشند، فیلتر می‌شوند با براساس ماده ۱۷ این طرح، سرعت آن‌ها به حدی می‌تواند کاهش یابد که عملا امکان استفاده از آن‌ها ممکن نباشد.روح‌الله مومن‌نسب از طراحان ایجاد محدودیت‌های تازه در اینترنت به روزنامه همشهری گفته است «حداقل ۵ اپلیکیشن بومی و داخلی شبیه اینستاگرام داریم»

او گفته است در صورت اجرای طرح مجلس در اعمال محدودیت تازه برای کاربران اینترنت در ایران و فیلتر شدن اینستاگرام «باید به کسب‌وکار‌هایی که در اینستاگرام فعال هستند، فرصت انتقال داد و مزیت‌ها و امکاناتی ایجاد کرد که خسارت آن‌ها جبران شود».

روح الله مومن نسب گفته است «از آنجا که اینستاگرام از حضور ایرانی‌ها سود می‌برد، دلیلی برای دریافت مجوز نمی‌بیند، اما اگر کاربران ایرانی از دست بروند، حتما احتمال دارد که برای دریافت مجوز اقدام کند».

در رابطه با جزئیات این طرح رشته توییتی از کاربری به نام «میلاد» را برای شما آورده‌ایم که ابعاد این طرح را برای روشن می‌کند.

در نسخه‌ای که از خبرگزاری مهر دانلود کردم این طرح ۳۷ ماده داره. یک طرح کلی و کلان که می‌خواد همه آنچه در فضای مجازی هست و نیست رو ساماندهی کنه. از بازی یه بچه توی اینترنت تا فروشگاه اینستاگرام و استفاده مسیولین از پلتفرم‌ها بگیر تا گرفتن مجوز نماینده گوگل و...

طرح‌ها و قانون‌هایی که هزار جزییات کارشناسی شده داشته و ساعت‌ها در موردش گفتن و نوشتن و موقع اجرا هزار و یک باگ داره. هزار و یک مدل تفسیر می‌شه. حالا شما با ۱۲ صفحه طرح می‌خوای کل اینترنت رو ساماندهی کنی.

تقسیم بندی ۳۷ ماده طرح:

۱- ماده‌های خوب و لازم برای کشور

۲- ماده‌های خنثی

۱- ماده‌های خوب مواردی مثل جلوگیری از دسترسی اپلیکیشن‌ها به دسترسی بیش از نیازشون. مثلا اپ بانک به زور دسترسی دوربین نگیره. ماده مربوط به اینکه نشت دیتای کاربران یه مجازاتی داشته باشه. اینکه مسئولین از ایمیل و... خارجی استفاده نکنن. بودن چندتا ماده خوب اصلا بد بودن ریشه‌ای این طرح رو توجیه نمی‌کنه. چه بسا قراردادن این ماده‌ها ترفندی برای کاهش انتقاد‌ها به طرح بوده باشه.

مدافعان طرح هم معمولا به ماده‌های مثبت طرح استناد می‌کنن. وگرنه لایحه مربوط به حقوق کاربران (GDPR) ۵ساله خاک می‌خوره و یادشون نبوده. منظورم اینه یک سری از این ماده‌های خوب و ضروری خودش باید به صورت مفصل و در طرحی جدا بررسی می‌شد یا همون لایحه‌های قدیمی رو از خاک خوردن نجات می‌دادن.

۲- ماده‌های خنثی طرح ماده‌های هستند که در نبودشون هم به صورت عرفی رعایت می‌شدن. مثلا صدا و سیما یک سری سرویس خارجی رو معرفی نکنه و... تا الان هم به دلیل مسایل عرفی و بازرگانی و بخشنامه‌های داخلی و... این مورد رعایت می‌شده. حالا قانون بشه چه بهتر. اما اینم مثل موارد دسته اول. صرفا شاخ وبرگ اضافی طرحه. وگرنه من خودم صداوسیما برنامه داشتم بدون اینکه کسی بهم بگه می‌دونستم نباید از گوگل و... اسم ببرم و فوریت ماده قانونیش انقدری حس نمی‌شده و احتمالا صرفا برای کامل‌تر کردن و تمرکز کمتر روی ماده‌های بد بوده.

ماده‌های طرح صیانت

تعاریف فصل یک:

خدمات پایه کاربردی: به خدماتی اطلاق می‌شود که به بخش غیرقابل اجتناب از فضای مجازی و شبکه ملی اطلاعات تبدیل شده و دارای جنبه راهبردی یا مخاطب داخلی بالایی داشته باشه.

اولین تعریف خودش گنگ و تفسیر پذیره. مخاطب داخلی بالا یعنی چی؟

یعنی فردا اگر خواستن وام بدن، اپلیکیشن فال حافظ برادر و رفیق می‌تونه دارای مخاطب بالا و بخش غیر قابل اجتناب فضای مجازی تلقی بشه و ...

حالا می‌گه این خدمات اگه بیش از ۵۰٪ سهامش در اخحتار ایرانی‌ها بود و میزبانی مخاطبین ایرانیش داخل ایران بود، داخلی حساب می‌شه در غیر اینصورت خارجی حساب می‌شه. اینجا یه زیرکی ریزی به کار برده شده برای انتقال اجباری سرور‌های هر کسب و کاری به داخل ایران؛ که ماده‌های دیگه کاملش می‌کنه.

*پس این ماده رو ستاره‌دار نگه دارید بهش برگردیم.

حالا بین این خدمات کاربردی داخلی و خارجی، یک سری‌هاشون طبق تعریف بعدی تاثیرگذار هم هستند:

۱. خارجی‌هایی که بیش از ۵٪ حداقل حجم پهنای باند بین الملل در ماه رو مصرف می‌کنن

۲. داخلی‌هایی که بیش از ۵٪ حداقل پهنای باند داخلی رو مصرف می‌کنن.

و ۳. خدمات پایه کاربردی با کاربری بیش از ۱درصد از جمعیت کاربران داخل کشور. اولا جمعیت کاربران یعنی چی؟ جمعیت کشور؟ یا کاربران اینترنت کشور؟ فرض کنیم با هر تعریفی ۸۰ میلیون بشن. یعنی هر خدمتی که بیش از ۱٪ یعنی ۸۰۰هزار کاربر داره می‌شه تاثیر گذار.

خب حالا اپلیکیشن‌هایی مثل اینستاگرام و اسنپ و... تعداد کاربرهاشون شاید از نصب بازار و گوگل پلی و... قابل حدس باشه. کسب‌وکار‌های خصوصی مثل یک وب سایت تجاری تعداد کاربرهاش از کجا مشخصه؟ کجا باید اعلام کنه؟ می‌دونید که برای خیلی از کسب‌وکار‌های تعداد کاربر‌ها جز محرمانگی بیزینس‌شونه؟

یعنی یه سامانه هم احتمالا راه می‌ندازن باید بری تعداد کاربرهات رو اونجا وارد کنی هر ماه. اولا که خیلی موضوع محرمانه‌ایه برای خیلی کسب و کارها. ثانیا تجمیع این اطلاعات خودش باعث ایجاد رانت اطلاعاتی برای یه عده می‌شه. اصغر، داداش، فلان بیزینس رو هوا کن. من دارم تعداد کاربرهاش رو میبینم. فقط اسم من نباشه ها. و...

حالا مورد بعدی اینه که حتی اتباع ایرانی کاربر خدمات پایه کاربردی هم شامل این قانون می‌شن. یعنی شما اگه رفتی آلمان زندگی می‌کنی و از سرویس‌هایی که طبق ماده‌های بعدی مسدود می‌شه و دور زدن مسدود بودنش هم جرم خواهد بود، شما هم مجرمی. یعنی اگه گوگل مسدود شد، شمای ایرانی تو آلمان هم حق نداری ازش استفاده کنی. وگرنه مجرمی.

یه قسمت هم هست که ضوابط عرضه و استفاده از ابزار‌های دسترسی بدون پالایش (مانند فیلترشکن و vpn) بعداد باید تهیه و تصویب بشه. مدافعان طرح خیلی روی این مانور می‌دن؛ که به‌به. ببینید برای اولین بار داریم وی‌پی‌ان هم در اختیارتون می‌ذاریم و...

وقتی ماده‌های بعدی که ابزار مسدودسازی گسترده‌ست رو بخونیم، متوجه می‌شیم که احتمالا فردای مسدودسازی سرویس‌های حرف گوش نکن و مسدودسازی وی‌پی‌ان‌ها و... به یکسری با ضوابط خاص و... وی‌پی‌ان می‌دن؛ که این خودش به دلیل بازار گسترده‌ش می‌تونه محل رانت باشه و چه بسا یکی از انگیزه‌های طراحی همچین طرح‌هایی باشه

یه جا دیگه می‌گه ضوابط تبلیغات درخدمات پایه کاربردی خارجی فاقد مجوز هم باید تهیه و تصویب بشه. حالا درادامه می‌گیم چطوری بایدمجوز بگیرن! اما اگه یه سرویسی مثل گوگل نتونه مجوز بگیره، برای تبلیغ توی گوگل ادز و ادموب و... باید طبق ضوابط عمل کنی؛ که احتمالا ضابطه‌ش اینه نباید تبلیغ بدی.

از تعداد زیادی از ماده‌های طرح رد می‌شم (با فرض و پیشنهاد اینکه خودتون برید بخونیدش) می‌ریم سراغ بمب ماجرا
اولا یه مدت زمان چهارماهه به خدمات پایه کاربردی خارجی تاثیرگذار فرصت می‌دن به تعهدات این طرح عمل کنه! اگر نکرد تا زمان جایگزینی نمونه داخلی تا یکسال، می‌ذارن کار کنه.

وزارت ارتباطات هم هشت ماه فرصت اون سرویس با نمونه داخلی جایگزین کنه. انار نیازمندی‌های همشهریه: طراحی گوگل ملی در هشت ماه، تضمینی. این قسمت خودش باز سرچشمه رانته. اصغر، داداش، یه گوگل ملی بیار بالا وام می‌دن. سرور می‌دن. و... اگر توی این هشت ماته وزارت ارتباطات نتونست جایگزین پیدا کنه براش، خود مرکز ملی بودجه‌شو برمی‌داره و یه کاریش می‌کنه.

حالا اون تعهداتی که گفته سرویس‌های خارجی تاثیرگذار باید ظرف ۴ماه انجام بدن چه چیزهایی است؟

۱. ثبت در درگاه خدمات پایه کاربردی. یعنی یک سامانه مثل ساماندهی راه میفته هر سرویسی چه داخلی، چه خارجی، چه تاثیر گذار، چه غیر تاثیرگذار، با هر تعداد کاربری باید بیاد اونجا خودش رو ثبت کنه.

اگر خودش رو ثبت نکنه، اجازه فعالیت نداره. فقط امیدوارم این سامانه دو زبانه باشه، مثل خیلی سرویس‌های دیگه دسترسی از آی‌پی غیر ایرانی راش مسدود نباشه. کارت ملی هم اجباری نباشه که سرویس‌های خارجی (گوگل و توییتر و گیت‌هاب و موزیلا و...) موقع ثبت‌نام به مشکل نخورن!

حالا مورد دوم اینه که وقتی ثبت کردن، اگر کسب و کار تاثیرگذار بود، باید غیر از ثبت، مجوز هم بگیره. این هم شروع برخورد سلیقه‌ای. یعنی گوگل و موزیال و گیت‌هاب هم‌زمان که ثبت می‌کنن، باید مجوز هم بگیرن.

اینجاست که گریز می‌زنیم به همون ماده اول. اگر شما در ایران یک سرویس طراحی کردی و سرمایه‌گذار خارجی داری با ۵۱ درصد سهام و سرورتون خارج از ایرانه، موقع مجوز دادن یکی از گیر‌هایی که بهتون داده می‌شه می‌تونه انتقال سرورتون به اجبار به داخل ایران باشه و..

مورد بعدی میگه خب الان که گوگل و توییتر و فیسبوک و اسپاتیفای اومدن ثبت نام کردن. مجوز هم گرفتن، باید یه نماینده هم معرفی کنن که موارد ابلاغی رو بپذیره و به تعهداتش عمل کنه. مثلا گفتیم میلاد نوری رو از توییتر پاک کنه بگه چشم.

خیلی تصورش جالبه. نماینده گوگل و توییتر پوشه به دست در ایران برای کسب مجوز. بعد توی میرداماد که قدمی می‌زنی ترتیب ساختمون‌ها اینطوریه: بانک پارسیان، گوگل، اژدر زاپاتا، توییتر، جگرکی میلاد.

یعنی نیومدن توی طرح بگن وای ما میخوایم اینترنت رو محدود کنیم و... خیلی شیک کادوپیچ و خوشگلش کردن. بردن پیش نماینده‌ها.

خب معلومه گوگل و توییتر و... نمیان توی سامانه ثبت نام کنن. چون باب می‌شه باید برن تو سامانه همه کشور‌ها ثبت‌نام کنن. تعداد زیادی خودشون نمیان.

تک و توکی که بیان هم ما مجوز بهوشن نمی‌دیم. محوز هم دادیم باید به تعهدات عمل کنه نماینده ش.

۴تا اکانت گفتیم مسدود کردن. آیا همیشه اینکار رو می‌کنن؟ نه. ون باب می‌شه باید برای همه کشور‌ها اینکار رو بکنن.

علاوه بر مسدودسازی‌های گسترده این‌چنینی، محدود کردن پهنای باند سرویس‌هایخارجی هم توی طرح هست که بخونیدش. اگر یادتون باشه وایبر فیلتر نشد. پهنای باندش انقدر محدود و کند شد که مردم خودشون فرار کردن. یسری سرویس هم با این ترفند غیر قابل استفاده می‌شه.

اینطوری نیست یه روز بیدار بشی ببینی همه چی مسدود شده. ولی ذره ذره و آهسته آهسته، اما پیوسته با استفاده از ابزار قانونی. اینه چیزی که این طرح به دنبالشه.

حالا شاید بنظرتون عجیب باشه بگید توییتر نمیاد ثبت‌نام کنه. اگر هم کرد نمیاد مجوز بگیره. مجوز هم گرفت نمیاد نماینده بذاره و...، ولی یگی از طراحان طرح توی کلاب‌هاوس بابت این موضوع سر توییتر منت هم می‌ذاشت. می‌گفت اگه بیاد من شبکه پرداختم رو در اختیارش می‌ذارم. بهش تبلیغ می‌دیم.

یعنی تصور این بود توییتر اومده بین اژدر زاپاتا و بانک پارسیان دفتر هم گرفته برا نماینده‌اش. مشکلش فقط سفارش تبلیغ با کارت شتابیه. اونم بدون توجه به تحریم‌ها و...!

اصلا ده تا کسب و کار و خدمات اومدن و همه چی رو پذیرفتن. اصلا ده تا نه صدتا. هزارتا. شما می‌تونی تعداد خیلی زیاد خدمات کاربردی که مردم شبانه‌روز توی کار و زندگی و بدبختی‌شون دارنه استفاده می‌کنن رو بشمری؟

هرچقدر این خدمات که میان و مجوز می‌گیرن (مثلا میان) زیاد باشه، قطعا تعداد خدماتی که پشت این وایت لیست لعنتی گیر می‌کنن خیلی بیشتره.

یجا جز تکالیف خدمات پایه کاربردی میگه: عدم حذف حساب کاربران این رو متوجه نشدم من هم انقدر گنگ بود. یعنی اجازه ندارن گزینه delete account داشته باشن؟ اگه دیلیت اکانت داشتن، اطلاعات رو پاک نکنن؟! جایی دیگه می‌گه خدمات پایه کاربردی مالک داده‌های کابران ایرانی نیستند. یعنی گوگل که اومده مجوز گرفته و داره کنار خیابون میرداماد فعالیت می‌کنه، مالک داده‌هاش که از ایرانه نیست!